Bệnh do RSV - Mối nguy thầm lặng cho người cao tuổi trong thời điểm giao mùa
Những ngày đầu giao mùa, ông T., 67 tuổi, có tiền sử tăng huyết áp và đái tháo đường, bắt đầu xuất hiện ho nhẹ, sổ mũi và cảm giác mệt mỏi. Nghĩ rằng chỉ là cảm cúm thông thường, ông tự nghỉ ngơi tại nhà.
Tuy nhiên, sau vài ngày, cơn ho không thuyên giảm mà trở nên dai dẳng hơn, kèm theo khạc đàm đục, khó thở khi gắng sức và cảm giác tức ngực. Khi nhập viện, người bệnh được chẩn đoán nhiễm vi rút RSV với biến chứng viêm phổi, phải theo dõi sát do nguy cơ suy hô hấp.
Theo các bác sĩ, đây không phải là trường hợp hiếm gặp. Ở người cao tuổi, đặc biệt là những người đang điều trị các bệnh lý mạn tính, nhiễm vi rút RSV thường khởi phát âm thầm với các triệu chứng giống cảm cúm thông thường, khiến người bệnh dễ chủ quan và phát hiện muộn.
Theo TS BS. Nguyễn Huy Luân - Trưởng Đơn nguyên Tiêm chủng, cho biết RSV là vi rút đường hô hấp có mức độ lây lan cao, không thua kém vi rút cúm. Vi rút này lây truyền qua giọt bắn, tiếp xúc gần và có thể tồn tại trên các bề mặt môi trường trong thời gian dài, đặc biệt trong không gian sinh hoạt chung của gia đình. Tại các quốc gia nhiệt đới như Việt Nam, RSV có thể xuất hiện quanh năm, nhưng thường gia tăng vào thời điểm giao mùa, khi thời tiết thay đổi thất thường.
Về cơ chế gây bệnh, RSV xâm nhập vào niêm mạc đường hô hấp, gây viêm, phù nề và tăng tiết dịch, đặc biệt ở các đường thở nhỏ. Quá trình này làm giảm khả năng làm sạch của đường thở, dẫn đến tắc nghẽn và thiếu oxy. Ở người trẻ khỏe mạnh, các biểu hiện thường chỉ dừng lại ở mức độ giống cảm cúm thông thường và có thể tự khỏi.
Tuy nhiên, ở người cao tuổi, khi hệ miễn dịch đã suy giảm theo tuổi và thường đi kèm nhiều bệnh nền như tăng huyết áp, đái tháo đường, bệnh tim mạch, bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính hay hen suyễn, RSV dễ tiến triển xuống đường hô hấp dưới, gây viêm tiểu phế quản, viêm phổi, suy hô hấp và làm nặng thêm bệnh nền sẵn có.
Từ góc nhìn lâm sàng, ThS BS. Phan Chung Thùy Lynh - Khoa Khám bệnh, nhận định rằng RSV ở người cao tuổi thường diễn tiến chậm và kín đáo. Các triệu chứng ban đầu như ho nhẹ, sổ mũi hay mệt mỏi rất dễ bị bỏ qua.
Tuy nhiên, nếu người bệnh xuất hiện các dấu hiệu như ho kéo dài và nặng dần, khạc đàm nhiều và đục, khó thở, thở nhanh, đau ngực, sốt tăng dần hoặc có biểu hiện thiếu oxy như da niêm mạc tái xanh, lơ mơ, thay đổi tri giác, đây là những dấu hiệu cảnh báo RSV gây biến chứng và cần được thăm khám sớm.
Các bác sĩ cho biết RSV gây nguy hiểm cho người cao tuổi thông qua nhiều cơ chế. Tình trạng viêm đường hô hấp làm tăng nguy cơ suy hô hấp cấp, đồng thời gây suy giảm miễn dịch tạm thời, tạo điều kiện cho bội nhiễm vi khuẩn.
Với người có bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính, hen suyễn RSV có thể khởi phát các đợt cấp nặng. Với người có bệnh tim mạch, tình trạng thiếu oxy và phản ứng viêm khiến tim phải hoạt động nhiều hơn, làm gia tăng nguy cơ biến cố tim mạch như suy tim, nhồi máu cơ tim, rối loạn nhịp tim.
Ở người đái tháo đường, hệ miễn dịch suy yếu, stress nhiễm trùng khi nhiễm RSV gây tăng đường huyết. Không chỉ trong giai đoạn cấp tính, RSV còn ảnh hưởng lâu dài đến quá trình điều trị toàn diện, khiến bệnh nền khó kiểm soát, tăng nguy cơ tương tác thuốc, kéo dài thời gian nằm viện và làm suy giảm chất lượng cuộc sống sau hồi phục.
Một điểm đáng lưu ý là RSV có nhiều chủng khác nhau và việc từng nhiễm bệnh không tạo được miễn dịch bền vững. Người bệnh vẫn có thể tái nhiễm trong những năm sau. Trong khi đó, hiện nay RSV chưa có thuốc điều trị đặc hiệu, việc điều trị chủ yếu vẫn là theo dõi và kiểm soát triệu chứng. Do đó, theo các bác sĩ, phòng ngừa chủ động đóng vai trò then chốt, đặc biệt đối với người cao tuổi và những người có bệnh nền.
Đồng thời, TS BS. Nguyễn Huy Luân cho biết thêm vắc xin phòng RSV hiện đã được cấp phép sử dụng tại Việt Nam và được khuyến cáo cho người từ 60 tuổi trở lên, nhất là nhóm có bệnh nền hoặc suy giảm miễn dịch. Trước khi tiêm, người bệnh sẽ được bác sĩ thăm khám, đánh giá toàn diện tình trạng sức khỏe để bảo đảm an toàn. Tiêm chủng giúp giảm nguy cơ mắc RSV và đặc biệt có hiệu quả trong việc hạn chế các trường hợp bệnh nặng, nhập viện và biến chứng nguy hiểm.
Nhằm cung cấp thông tin chính xác và giúp người dân chủ động nhận biết cũng như phòng ngừa bệnh lý RSV ở người cao tuổi, Bệnh viện Đại học Y Dược TP.HCM thực hiện chương trình tư vấn trực tiếp “Gánh nặng bệnh tật do vi rút RSV gây ra và vai trò của vắc xin trong chiến lược phòng ngừa RSV ở người cao tuổi”.
