Sử dụng AI có trách nhiệm để xây dựng kinh tế số bền vững

Nhằm tăng cường trao đổi học thuật quốc tế về trí tuệ nhân tạo và phát triển bền vững trong kinh tế số, ngày 13/10, ĐHQG-HCM phối hợp cùng Đại học Deakin (Úc) tổ chức Bài giảng Đại chúng năm 2025 (Public Talk 2025) với chủ đề “Responsible AI in Economy - AI có trách nhiệm trong Kinh tế”.

Diễn giả đến từ hai trường đại học bóc tách tầm ảnh hưởng của AI đến thị trường lao động và chính sách xã hội; đồng thời làm rõ vai trò của AI trong chuyển đổi số doanh nghiệp và cơ quan Nhà nước, các khía cạnh đạo đức, pháp lý, công bằng trong khai thác dữ liệu và thuật toán, định hướng phát triển AI phục vụ con người và phát triển bền vững.

PGS.TS Hoàng Công Gia Khánh, Hiệu trưởng Trường Đại học Kinh tế - Luật chia sẻ tại chương trình: “AI đã có một tốc độ phát triển nhanh hơn so với pháp luật. Hàng loạt thách thức và câu hỏi lớn được đặt ra, từ trách nhiệm của AI tạo sinh, quyền riêng tư, bảo mật dữ liệu, cho đến trách nhiệm của người sử dụng”.

Bà Angela Puskic, đại diện Đại học Deakin cho biết, sự kiện hôm nay không chỉ là một diễn đàn học thuật để chia sẻ tri thức, mà còn đánh dấu mốc mới cho mối quan hệ hợp tác bền chặt và ngày càng phát triển giữa Đại học Deakin và Đại học Quốc gia TP.HCM, thể hiện cam kết chung trong việc định hình tương lai thông qua đổi mới sáng tạo, giáo dục và hội nhập toàn cầu.

Chuyển đổi số thay đổi văn hóa làm việc

Tại chương trình, PGS.TS Triệu Vân Hậu, Trưởng nhóm chuyên ngành Hệ thống thông tin và Phân tích kinh doanh, Đại học Deakin (Úc) mang đến chuyên đề “Vai trò của chuyển đổi số và AI có trách nhiệm trong nền kinh tế số”. Theo diễn giả, chuyển đổi số, dữ liệu và trí tuệ nhân tạo (AI) không tồn tại tách rời mà liên kết với nhau như ba tầng của cùng một hệ sinh thái, chuyển đổi số tạo dữ liệu, còn AI sẽ biến dữ liệu đó thành tri thức có giá trị.

Chuyển đổi số không hẳn chỉ là số hóa, chuyển đổi từ văn bản giấy sang hai chữ số 0 và 1. Thực chất, chuyển đổi số là cách các cá nhân, tổ chức sử dụng công nghệ thông tin để cải thiện chất lượng đầu ra từ việc tự động hóa quá trình làm việc. PGS. TS Triệu Vân Hậu chia sẻ, chuyển đổi số phải song hành cùng cải tiến lực lượng lao động, vì công nghệ chỉ có ý nghĩa khi con người được trang bị năng lực mới để thích ứng. Thách thức lớn nhất hiện nay nằm ở văn hóa, kỹ năng số, hạ tầng công nghệ và khả năng hợp tác giữa các bên trong hệ sinh thái.

Về trí tuệ nhân tạo, PGS.TS Triệu Văn Hậu chỉ ra rằng AI đang mở ra cơ hội lớn trong tự động hóa, ra quyết định và sáng tạo nội dung, nhưng cũng kéo theo nhiều vấn đề về đạo đức, minh bạch và trách nhiệm pháp lý. Diễn giả cũng nhấn mạnh tầm quan trọng của “AI có trách nhiệm” - sử dụng công nghệ vì lợi ích xã hội, không gây tổn hại hay sai lệch thông tin. “Công nghệ không tự có giá trị đạo đức; chính con người phải chủ động lồng ghép các nguyên tắc đạo đức vào trong quá trình thiết kế và sử dụng”, PGS.TS Triệu Văn Hậu chia sẻ.

AI thay đổi cấu trúc việc làm

Cũng trong chương trình, TS Trịnh Quang Việt, giảng viên Khoa Hệ thống Thông tin, Trường Đại học Kinh tế - Luật trình bày chuyên đề “AI có trách nhiệm với lao động và tương lai”, trong đó tập trung phân tích tác động của AI tới cấu trúc lao động, những thách thức về đào tạo lại nguồn nhân lực và đảm bảo phân bổ công bằng lợi ích từ công nghệ trong bối cảnh toàn cầu hóa.

Theo TS Trịnh Quang Việt, AI đang làm thay đổi sâu sắc cấu trúc việc làm toàn cầu, khi nhiều nhiệm vụ trí óc - từng là lợi thế của con người - nay có thể được tự động hóa. “Khoảng 30% giờ làm việc trong nền kinh tế Mỹ có thể được tự động hóa hoàn toàn, và 60% tổng số công việc sẽ tích hợp AI vào quy trình”, ông dẫn báo cáo của McKinsey Global Institute (2024).

Không chỉ thay đổi số lượng việc làm, AI còn làm biến đổi bản chất của kỹ năng. Xu hướng công nghệ hiện nay ưu tiên cho người lao động có trình độ cao, làm giảm nhu cầu ở nhóm công việc mang tính lặp lại hoặc theo quy trình. Từ đó, sự xói mòn lao động xuất hiện với sự suy giảm của tầng lớp lao động trí óc có kỹ năng trung bình.

Từ chỗ là đối thủ cạnh tranh, AI đang trở thành công cụ trợ lực, giúp con người tập trung vào tư duy phản biện, thiết kế hệ thống và sáng tạo chiến lược. Trước làn sóng thay đổi nhanh chóng, TS Trịnh Quang Việt cho rằng tái đào tạo và nâng cao kỹ năng là giải pháp mang tính chiến lược để thích ứng. “Tái đào tạo không phải là gánh nặng, mà là lợi thế cạnh tranh và là một nghĩa vụ đạo đức của tổ chức đối với người lao động”, ông Việt nói.

Các tổ chức, doanh nghiệp khi thực hiện tái đào tạo cần xác định năng lực hiện có của nhân viên, so sánh với yêu cầu của các vai trò được AI tăng cường trong tương lai, từ đó xây dựng lộ trình học tập cá nhân hóa, giúp mỗi người được đào tạo theo năng lực và vị trí thực tế. Việc học không nên dồn nén ngoài giờ làm, mà phải được tích hợp vào văn hóa tổ chức học tập suốt đời, nơi công nghệ và con người cùng phát triển.