Khoa học

Start-up TP.HCM vẫn "khát" vốn và cơ hội

Võ Liên • 12/09/2025 - 10:29

TP.HCM đã ban hành nhiều chính sách ưu đãi cho cộng đồng khởi nghiệp, từ miễn giảm thuế, hỗ trợ tài chính đến thử nghiệm công nghệ mới. Tuy nhiên, phần lớn start- up vẫn loay hoay tìm đường tiếp cận, thủ tục còn phức tạp, thiếu vốn và khó khăn về nhân lực.

65% cần được hỗ trợ tài chính

Thời gian qua, TP.HCM đã ban hành nhiều nghị quyết nhằm tạo động lực cho hệ sinh thái khởi nghiệp. Đáng chú ý có Nghị quyết 20/2023 về lĩnh vực ưu tiên, tiêu chí và mức hỗ trợ dự án đổi mới sáng tạo; Nghị quyết 31/2024 về miễn thuế thu nhập cá nhân, thuế thu nhập doanh nghiệp đối với hoạt động khởi nghiệp đổi mới sáng tạo phát sinh trên địa bàn; hay Nghị quyết 20/2024 về hỗ trợ thử nghiệm có kiểm soát các giải pháp công nghệ mới,...

hinh-1-khong-gian-lam-viec-danh-cho-cac-start-up-tai-trung-tam-khoi-nghiep-sang-tao-tp.hcm.jpeg — Không gian làm việc dành cho các start-up tại Trung tâm Khởi nghiệp Sáng tạo TP.HCM.

Tuy nhiên, báo cáo đánh giá hệ sinh thái khởi nghiệp, đổi mới sáng tạo TP.HCM mới đây cho thấy thực tế chưa như kỳ vọng. Có tới 69% doanh nghiệp cho biết chưa từng nhận được bất kỳ hỗ trợ nào, dù 79% khẳng định biết đến từ 1-3 chính sách của Thành phố.

Nguyên nhân chủ yếu đến từ thiếu thông tin quy trình thủ tục, điều kiện hỗ trợ khó đáp ứng, khó tiếp cận vốn tín dụng, thời gian phê duyệt kéo dài và thủ tục phức tạp. Khi được hỏi về thách thức trong 1-3 năm tới, 73,8% doanh nghiệp lo thiếu vốn đầu tư, bên cạnh những nỗi lo khác như biến động thị trường, cạnh tranh gay gắt, rào cản pháp lý và thiếu nhân lực.

Về nhu cầu, các start-up kỳ vọng 65% được hỗ trợ tài chính, hơn một nửa mong muốn có thêm hỗ trợ về thị trường và cơ chế chính sách. Ngoài ra, doanh nghiệp trẻ cũng rất cần hạ tầng R&D, sở hữu trí tuệ, bằng sáng chế và nguồn nhân lực chất lượng cao để có thể phát triển bền vững.

Cần số hóa, minh bạch hóa quy trình cấp vốn và đầu tư công

Ông Phạm Văn Quân - Giám đốc Công ty Cổ phần Công nghệ Checkee - cho biết doanh nghiệp từng tiếp cận một số chương trình từ Vườn ươm Doanh nghiệp Công nghệ cao TP.HCM, nhưng nhiều chính sách khác vẫn khó tiếp cận.

"Là doanh nghiệp khoa học công nghệ, chúng tôi theo quy định được miễn thuế 4 năm và giảm 50% trong 9 năm tiếp theo. Tuy nhiên, đến nay vẫn chưa nhận được hướng dẫn cụ thể từ cơ quan thuế, cũng như chưa thể tiếp cận các chương trình như tài trợ giải thưởng", ông Quân chia sẻ.

Theo ông Quân, những rào cản lớn nhất là thủ tục hành chính phức tạp, thông tin thiếu tập trung, nguồn lực hỗ trợ hạn chế. "Nghe thì có chính sách, nhưng thực tế lại khó chạm tới", ông Quân nói, đồng thời kiến nghị TP.HCM cần đẩy mạnh hơn vai trò "cầu nối" với cộng đồng khởi nghiệp, đơn giản hóa thủ tục và tiêu chí, giảm yêu cầu chứng từ phức tạp, phù hợp hơn với đặc thù SMEs.

Ở góc độ quản lý, bà Đặng Thị Luận - Quyền Giám đốc Trung tâm Khởi nghiệp Sáng tạo TP.HCM - đề xuất Thành phố nên đa dạng hóa nguồn lực xã hội cho khởi nghiệp. Song song đó là các chương trình đào tạo cộng đồng, huấn luyện về đổi mới sáng tạo, trí tuệ nhân tạo, bán dẫn để nâng cao chất lượng nhân lực.

Về vốn đầu tư, ông Nguyễn Khắc Việt Bách - đồng sáng lập, CEO Blockbase - nhận định nhiều start- up vẫn khó tiếp cận, trong khi hệ sinh thái hỗ trợ còn rời rạc. Ông Bách đề xuất TP.HCM nên số hóa, minh bạch hóa quy trình cấp vốn và đầu tư công; xây dựng cơ chế liên thông từ hỗ trợ thử nghiệm đến gọi vốn seed và Series A, kết nối quỹ quốc tế. Ngoài ra, Thành phố có thể thí điểm "sandbox" pháp lý cho các lĩnh vực như fintech, AI, công nghệ y tế để tăng niềm tin từ nhà đầu tư.

Hiện các nguồn vốn tiềm năng mà start-up có thể tiếp cận gồm: nhà đầu tư thiên thần, quỹ mạo hiểm khu vực (Singapore, Nhật Bản, Hàn Quốc, Trung Đông), quỹ doanh nghiệp lớn, cùng các chương trình hỗ trợ như SpeedUp (Sở Khoa học và Công nghệ TP.HCM), NIC, USAID hay Ngân hàng Phát triển châu Á (ADB).

Xây dụng kho dữ liệu start-up TP.HCM

Để hiện thực hóa mục tiêu hình thành 5.000 doanh nghiệp khởi nghiệp sáng tạo vào năm 2030, ông Lê Nhật Quang - Giám đốc Trung tâm Khởi nghiệp đổi mới sáng tạo ĐHQG TP.HCM (IEC) - cho rằng TP.HCM cần một chương trình hành động liên ngành, vừa tháo gỡ các nút thắt ngắn hạn, vừa tạo thay đổi cấu trúc hệ sinh thái trong dài hạn.

hinh-2-ong-le-nhat-quang-giam-doc-trung-tam-khoi-nghiep-doi-moi-sang-tao-dhqg-tphcm.jpg — Ông Lê Nhật Quang - Giám đốc Trung tâm Khởi nghiệp đổi mới sáng tạo ĐHQG TP.HCM (IEC).

Trước hết, cần có cơ chế điều phối chung và lộ trình rõ ràng. Thành phố nên thành lập Ban chỉ đạo liên sở, liên ngành với các chỉ tiêu cụ thể; đồng thời xây dựng lộ trình 2025 - 2030 gắn với các trung tâm ươm tạo chủ lực và Trung tâm Hỗ trợ khởi nghiệp sáng tạo để đảm bảo tính khả thi.

Về vốn, TP.HCM nên phát triển nguồn tài chính đa kênh: hình thành quỹ ươm mầm công - tư theo cơ chế đối ứng; mở rộng ưu đãi thuế cho nhà đầu tư thiên thần; thiết kế chương trình bảo lãnh tín dụng để start-up nhỏ dễ tiếp cận nguồn vốn.

Song song đó, cần nâng cao năng lực cho nhà sáng lập, phổ cập chương trình khởi nghiệp - đổi mới sáng tạo trong đại học, đồng thời khuyến khích mô hình spin-off (doanh nghiệp khởi nguồn từ trường, viện). Chính sách sở hữu trí tuệ và cơ chế chia sẻ lợi ích minh bạch giữa nhà trường, giảng viên, nhà nghiên cứu và quỹ đầu tư sẽ là động lực cho quá trình này.

Về hạ tầng, Thành phố cần củng cố hệ thống ươm tạo và kết nối thị trường, hỗ trợ nguồn lực cho các trung tâm khởi nghiệp, vườn ươm trong toàn bộ chuỗi: tiền ươm tạo - ươm tạo - tăng tốc, thông qua Nghị quyết 20. Đồng thời, mở rộng mạng lưới R&D, không gian làm việc chung, phòng thí nghiệm, khu sản xuất mẫu, gắn kết chặt chẽ với doanh nghiệp và đại học.

Một yếu tố then chốt khác là dữ liệu và minh bạch: xây dựng kho dữ liệu start-up TP.HCM, báo cáo tiến độ theo quý, dùng dữ liệu để điều chỉnh chính sách, phân bổ nguồn lực. Các chỉ số định lượng sẽ giúp theo dõi sát sao mục tiêu đến năm 2030.

Đặc biệt, cần xã hội hóa và huy động sự tham gia của doanh nghiệp lớn, đặc biệt là các tập đoàn và FDI có cam kết chuyển giao công nghệ. Các chương trình đối tác công - tư sẽ là đòn bẩy nhân rộng mạng lưới cố vấn và quỹ ươm mầm cho hệ sinh thái khởi nghiệp.