Người cao tuổi Việt Nam mất nhiều răng, 90% viêm nha chu

Khoảng trống chăm sóc sức khỏe răng miệng người cao tuổi

“Hệ thống nha khoa công lập vẫn tập trung vào điều trị phục hồi. Chúng ta vẫn hạn chế trong nha khoa dự phòng, khoảng trống trong hệ thống chăm sóc lão khoa tích hợp. Bên cạnh đó, bảo hiểm y tế chưa bao phủ khám, phục hình hoặc điều trị nha chu”, TS.BS.CKII Lê Trung Chánh, Giám đốc Bệnh viện Răng Hàm Mặt Trung ương TP.HCM, chia sẻ tại hội thảo chuyên đề lão nha nhân Đại hội đại biểu Hội Răng Hàm Mặt TP.HCM ngày 19/10.

Theo TS.BS.CKII Lê Trung Chánh, chúng ta vẫn thiếu chiến lược chăm sóc nha khoa chuyên biệt, đặc biệt dành cho sức khỏe răng miệng người cao tuổi; thiếu hệ thống sàng lọc và đánh giá chức năng miệng. Bản thân người dân cũng chưa có ý thức đi khám và dự phòng sức khỏe răng miệng định kỳ mà chỉ đến các cơ sở y tế chuyên khoa răng hàm mặt khi có đau hoặc mất răng.

Bên cạnh đó, theo PGS.TS.BS Nguyễn Thanh Huân, Phó Trưởng khoa Nội Tim mạch, Bệnh viện Thống Nhất, theo thời gian, người cao tuổi thường suy giảm chức năng đa cơ quan dẫn đến nhiều bệnh mạn tính như bệnh lý tim mạch (hẹp van tim, xơ vữa động mạch vành…), lão hóa hệ thần kinh, bệnh lý cơ xương khớp, ung thư, đái tháo đường…

“Nhiều nghiên cứu nhận thấy chăm sóc răng miệng tốt giúp chúng ta có thể kháng lại các hiện tượng viêm. Viêm răng miệng, chẳng hạn như viêm nha chu, có thể kích hoạt hiện tượng viêm mạch máu, thúc đẩy quá trình xơ vữa động mạch cũng như tăng nguy cơ mắc nhiều bệnh lý mạn tính khác…”, PGS.TS.BS Thanh Huân cho biết.

Không phòng sớm, người cao tuổi đối mặt nhiều biến chứng răng miệng

Sự gia tăng dân số già hiện đang xảy ra rất nhanh ở các quốc gia kém và đang phát triển. Người cao tuổi ở Việt Nam chiếm từ 12 - 13%. Trong đó, TP.HCM có hơn 1,3 triệu người từ 60 tuổi trở lên, tốc độ già hóa nhanh nhất cả nước. Tuổi thọ tăng, kèm theo đó là gánh nặng bệnh mạn tính và nhu cầu chăm sóc răng miệng ngày càng tăng.

Ghi nhận tại khoa Lão Nha, Bệnh viện Răng Hàm Mặt TP.HCM, 10 tháng đầu năm, khoa tiếp nhận khoảng 50 bệnh nhân/ngày, trong khi năm 2024, trung bình mỗi ngày là 35 ca. Các bệnh lý răng miệng thường gặp là sâu răng, viêm nha chu, mất răng… Không chỉ do tuổi tác, mất răng ở người cao tuổi là do chăm sóc răng miệng kém khi còn trẻ.

Theo BS.CKII Nguyễn Thị Kim Ngọc, phụ trách Khoa Lão nha, Bệnh viện Răng Hàm Mặt TP.HCM, bệnh lý răng miệng ảnh hưởng tiêu cực đến tim mạch, đái tháo đường, dinh dưỡng và sức đề kháng… Vi khuẩn từ khoang miệng xâm nhập vào máu qua các cơ quan khác, đặc biệt ở người cao tuổi có rối loạn tim mạch; thậm chí có thể gây các bệnh đường tiêu hóa như loét dạy dày, hội chứng ruột kích thích. “Mất răng và đau răng làm giảm khả năng ăn uống, dẫn đến cơ thể suy kiệt,” BS Kim Ngọc khuyến cáo.

“Tỷ lệ bệnh nha chu tăng theo độ tuổi, tăng mạnh sau 30 tuổi. Bệnh răng miệng không tự khỏi, mà tích lũy dần tổn thương và trở nên trầm trọng qua thời gian. Nếu không có chăm sóc phòng ngừa ngay từ trẻ, người cao tuổi sẽ phải đối mặt với nhiều biến chứng răng miệng, dẫn đến nhiều biến chứng toàn thân khác như các bệnh mạn tính”, BS Kim Ngọc nói.

“

Chăm sóc sức khỏe răng miệng tốt và sự phối hợp liên ngành giữa nha khoa và y tế tổng quát là chiến lược thiết yếu để giảm gánh nặng bệnh tật cộng đồng, giúp cải thiện chất lượng cuộc sống cho người cao tuổi

ThS.BS.CKII Nguyễn Đức Minh - Giám đốc BV Răng Hàm Mặt TP.HCM, Chủ Tịch Hội Răng Hàm Mặt TP.HCM

Tại khoa Lão Nha, người cao tuổi được điều trị sâu răng, nhổ răng không đau, về trong ngày hoặc hội chẩn nhiều chuyên khoa khác khi người cao tuổi có nhiều bệnh lý nền phức tạp, thể trạng yếu.

Đối với viêm nha chu, các bác sĩ Lão nha đã áp dụng các phương pháp như phục hồi thẩm mỹ hồng và mô nha chu lành mạnh, cấu trúc mô nâng đỡ bằng vật liệu sinh học (nẹp răng lung lay bằng vật liệu sinh học, kết hợp ghép xương nhân tạo và mô liên kết tự thân; phục hồi cấu trúc mô nâng đỡ bằng vật liệu sinh học)…

“Ngoài ra, trung bình mỗi tháng, khoa Lão nha có 30 - 50 ca mất răng toàn hàm cần được điều trị. Khoa đã ứng dụng kỹ thuật thiết kế nụ cười, phục hình toàn hàm tháo lắp bằng kỹ thuật số giúp rút ngắn thời gian hẹn xuống còn 2 - 3 lần, tiết kiệm, thẩm mỹ hơn, chất lượng hơn và thuận tiện hơn cho người lớn tuổi ở xa, đi lại khó khăn”, BS Kim Ngọc cho biết.

Sức khỏe răng miệng – Tuổi già khỏe mạnh

PGS.TS.BS Hoàng Trọng Hùng, Phó Chủ tịch Hội Răng Hàm Mặt TP HCM, nhấn mạnh: “8 trên 10 nguyên nhân gây tử vong hàng đầu ở người cao tuổi đến từ các bệnh mạn tính không lây như cao huyết áp, tim mạch, đái tháo đường. Không may, tất cả bệnh lý răng miệng chia sẻ cùng chung yếu tố nguy cơ đối với các bệnh mạn tính không lây”.

“

Lão hóa thành công là kiểm soát tốt bệnh tật, sống lạc quan và lành mạnh, tiếp tục kết nối với cuộc sống, chấp nhận mọi sự thay đổi, kiểm soát và tối thiểu hóa nguy cơ bệnh tật như tuân thủ điều trị, năng vận động hằng ngày (đi bộ từ 20 - 30 phút/ngày), chế độ ăn phù hợp, duy trì chức năng nhận thức (trao đổi - tương tác với người khác mỗi ngày) giúp tăng tuổi thọ, tăng chất lượng cuộc sống.

PGS.TS.BS Nguyễn Thanh Huân, Phó Trưởng khoa Nội Tim mạch, Bệnh viện Thống Nhất

“Khi tuổi thọ tăng, duy trì sức khỏe và sống hạnh phúc suốt đời trở thành mục tiêu cấp thiết. Nhiều bằng chứng mạnh mẽ cho thấy sức khỏe răng miệng gắn liền với sức khỏe toàn thân vừa giảm nguy cơ mắc bệnh. Người Nhật giữ răng lâu hơn, mất răng muộn hơn. Số răng còn lại liên quan mật thiết đến tuổi thọ. Chăm sóc răng tốt giúp ăn uống, hấp thu dinh dưỡng tốt hơn và sống khỏe, sống lâu hơn”, PGS.TS.BS Trọng Hùng nói.

Theo PGS.TS.BS Trọng Hùng, việc chăm sóc sức khỏe răng miệng ở các nước trong khu vực châu Á như Nhật Bản đã làm hết sức triệt để. Ngành răng hàm mặt không đứng một mình mà còn phối hợp với các chuyên khoa khác để chăm sóc sức khỏe cho người cao tuổi.

“Tại Nhật Bản, người cao tuổi được chăm sóc sức khỏe tại nhà thông qua hệ thống y tế công mạnh mẽ và toàn diện. Nhật Bản phát động chiến dịch người trên 80 tuổi giữ được 20 răng thật. Các nha sĩ còn tham gia trực tiếp công tác thăm khám tại các viện dưỡng lão.

Phần lớn dịch vụ nha khoa tại Nhật Bản dược bảo hiểm y tế chi trả. Nên người dân đi khám răng miệng vì lý do dự phòng như kiểm tra sức khỏe định kỳ vì chi phí tự chi trả thấp. Kết quả sau can thiệp cho thấy giảm tỷ lệ viêm phổi ở người cao tuổi đến 65%, cải thiện chức năng nhai (80%), nâng cao chất lượng cuộc sống”, PGS.TS.BS Hoàng Trọng Hùng cho biết.

Theo PGS.TS.BS Hoàng Trọng Hùng, các quốc gia như Nhật Bản, Hàn Quốc, Singapore đạt độ bao phủ cao trong chăm sóc răng miệng người cao tuổi nhờ bảo hiểm y tế toàn dân chi trả toàn phần hoặc một phần. Những nước như Thái Lan hay Malaysia tuy nguồn lực hạn chế nhưng đã tận dụng tuyến y tế cơ sở và cộng đồng để triển khai các hoạt động chăm sóc răng miệng cho người cao tuổi. Dù khác nhau về mô hình, các quốc gia này đã ưu tiên dự phòng và giáo dục chăm sóc sức khỏe răng miệng từ sớm.

Đối với Việt Nam, theo TS.BS.CKII Lê Trung Chánh, Bộ Y tế đã triển khai Đề án 5628 “Chiến lược Chăm sóc răng miệng cho người cao tuổi”.

Đề án đặt mục tiêu đến năm 2030, 60% người cao tuổi còn ít nhất 20 răng, 50% người trên 80 tuổi còn ít nhất 20 răng; tăng tỷ lệ người cao tuổi có kiến thức đúng về chăm sóc răng miệng; giảm ít nhất 30% tỷ lệ bệnh nha chu nặng và mất răng toàn bộ; ít nhất 70% người cao tuổi được khám răng miệng định kỳ 6 tháng/lần; 100% trạm y tế xã/phường có công cụ sàng lọc răng miệng người cao tuổi.

“Từ đó cải thiện sức khỏe răng miệng, nâng cao chất lượng cuộc sống và kéo dài tuổi thọ khỏe mạnh cho người cao tuổi Việt Nam”, TS.BS.CKII Lê Trung Chánh nói.

Theo TS.BS.CKII Lê Trung Chánh, Việt Nam cần sớm xây dựng “Chiến lược quốc gia về sức khỏe răng miệng người cao tuổi giai đoạn 2025 - 2035”, đặt trong tổng thể Chiến lược quốc gia về người cao tuổi đến 2035; lồng ghép chăm sóc răng miệng vào các chương trình quản lý bệnh mạn tính, sa sút trí tuệ, dinh dưỡng và phục hồi chức năng.

Các chuyên gia răng hàm mặt cũng đề xuất mở rộng bảo hiểm y tế chi trả cho các dịch vụ khám định kỳ, cạo vôi, bôi Fluor, phục hình cơ bản và chăm sóc tại nhà; bổ sung gói dịch vụ răng miệng cơ bản vào y tế cơ sở (sâu răng, viêm nướu, khô miệng, rối loạn nuốt, hướng dẫn vệ sinh và bôi vecni fluor định kỳ) cũng như chuẩn hóa quy trình sàng lọc chức năng miệng định kỳ theo mô hình Nhật Bản (Oral Function Check-up System) và tích hợp vào khám sức khỏe người cao tuổi hằng năm.

Cũng trong ngày 19/10, Hội Răng Hàm Mặt TP.HCM đã tổ chức đại hội đại biểu nhiệm kỳ XI (2025 – 2028).

Trong nhiệm kỳ X (2020-2025), Ban Chấp hành Răng Hàm Mặt TP.HCM đã chủ động cùng với TP.HCM ra sức chống dịch Covid-19: Bệnh viện Răng Hàm Mặt TP.HCM điều hành Bệnh viện Điều trị Covid-19 và Dã chiến số 5, Bệnh viện Răng Hàm Mặt Trung Ương TP.HCM cử nhân sự tham gia Bệnh viện Điều trị Covid và Dã chiến số 13…

Ngoài ra, Hội đã tổ chức hai Hội nghị Khoa học và triển lãm quốc tế Răng Hàm Mặt TP.HCM lần 1- HIDEC 2022, 2023; mở rộng hợp tác với các hội nha khoa trong khu vực và quốc tế như: Singapore, Malaysia, Nhật Bản, Hàn Quốc, Hội Nha sĩ Việt kiều Pháp, Hội Nha sĩ Việt kiều Sydney Úc…

Cùng với Bệnh viện Răng Hàm Mặt TP.HCM thực hiện Dự án “Xây dựng hệ thống điều trị răng miệng nhằm cải thiện tiếp cận chăm sóc răng miệng cho người nhiễm HIV/AIDS tại TP.HCM” (gọi tắt là Dự án JICA) đã được UBND TP.HCM phê duyệt. Qua đó tăng cường sự hiểu biết của nhân viên chăm sóc răng miệng về HIV/AIDS để dễ chấp nhận người nhiễm HIV/AIDS; xây dựng các biện pháp kiểm soát, phòng chống nhiễm khuẩn phù hợp tại các cơ sở điều trị chăm sóc răng miệng…

Hội Răng Hàm Mặt TP.HCM hiện có 705 thành viên; trong đó có 10 Giáo sư và Phó Giám sư, 170 Tiến sĩ và Chuyên khoa II.