Kỳ vọng lớn từ Nghị quyết 57

Ngày 22/12/2024, Bộ Chính trị ban hành Nghị quyết số 57-NQ/TW về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia. Đây cũng là điều kiện tiên quyết, thời cơ tốt nhất để nước ta phát triển giàu mạnh, hùng cường trong kỷ nguyên mới - kỷ nguyên vươn mình của dân tộc.

Theo đó, Nghị quyết 57 nêu lên những nhiệm vụ, giải pháp là có cách tiếp cận mở, vận dụng sáng tạo, cho phép thí điểm đối với những vấn đề thực tiễn mới đặt ra. Chấp nhận rủi ro, đầu tư mạo hiểm và độ trễ trong nghiên cứu khoa học, phát triển công nghệ, đổi mới sáng tạo. Hình thành các quỹ đầu tư mạo hiểm cho khởi nghiệp sáng tạo, ươm tạo công nghệ và chuyển đổi số. Có cơ chế cho phép và khuyến khích các tổ chức nghiên cứu, nhà khoa học thành lập và tham gia điều hành doanh nghiệp dựa trên kết quả nghiên cứu,...

Ở góc độ là nhà khoa học, PGS.TS Bùi Văn Hồng - Viện trưởng Viện Sư phạm kỹ thuật, Trường Đại học Sư phạm Kỹ thuật TP.HCM - cho rằng nghiên cứu khoa học luôn xuất phát từ thực tiễn và kết quả nghiên cứu phục vụ giải quyết các vấn đề thực tiễn. Vì vậy, việc thí điểm này phù hợp với bản chất của nghiên cứu khoa học, tạo được thuận lợi cho các nhà khoa học và các tổ chức chủ trì hoạt động nghiên cứu.

Cũng theo PGS.TS Hồng, mặc dù bắt đầu từ vấn đề thực tiễn, song khi bắt đầu tiến hành quá trình nghiên cứu khoa học, kết quả nghiên cứu chỉ mang tính dự đoán. Khi kết thúc quá trình nghiên cứu, kết quả có thể đúng, có thể chưa đúng, thậm chí không có kết quả. Do đó, rủi ro trong nghiên cứu khoa học hoàn toàn có thể xảy ra và được dự tính trước, đặc biệt các nghiên cứu theo hướng thực nghiệm để tìm kết quả giải quyết vấn đề thực tiễn.

"Việc thí điểm các vấn đề mới từ thực tiễn, chấp nhận rủi ro, đầu tư mạo hiểm và thời gian trễ trong nghiên cứu khoa học sẽ giúp các nhà khoa học an tâm khi lựa chọn đề tài nghiên cứu, qua đó, thu hút được các nhóm nghiên cứu", PGS.TS Hồng nhấn mạnh.

Đáng chú ý, Nghị quyết 57 định hướng hình thành các quỹ đầu tư mạo hiểm cho khởi nghiệp sáng tạo, ươm tạo công nghệ và chuyển đổi số. Cũng theo PGS.TS Hồng, việc hình thành các quỹ này là rất cần thiết, tạo cơ hội cho các nhà khoa học trẻ thực hiện và thực hành nghiên cứu khoa học. Nghiên cứu khoa học giúp công nghệ sẽ phát triển, song vẫn có những rủi ro như phân tích ở trên. Vì vậy, việc hình thành các quỹ đầu tư mạo hiểm cho khởi nghiệp sáng tạo, ươm tạo công nghệ và chuyển đổi số sẽ thu hút được nhiều nhà khoa học, đặc biệt các nhà khoa học trẻ tham gia nghiên cứu phát triển công nghệ để tiến tới làm chủ công nghệ.

Bên cạnh đó, chính sách miễn trừ trách nhiệm đối với doanh nghiệp, tổ chức, cá nhân trong trường hợp thử nghiệm công nghệ mới, mô hình kinh doanh mới, được cho là một bước tiến quan trọng trong việc tạo điều kiện thuận lợi cho sự đổi mới và phát triển. Các chuyên gia cho rằng chính sách này được cụ thể hóa sẽ thu hút sự tham gia của các nhà khoa học, doanh nghiệp,...

Theo ThS Phan Văn Hiệp - Giảng viên khoa Kỹ thuật - công nghệ, Trường Đại học Văn Hiến, cũng là giám đốc kiêm chủ tịch hội đồng thành viên Công ty TNHH Giải pháp công nghệ thông minh ITS, đối với mảng nghiên cứu ứng dụng, để biến một ý tưởng khoa học thành sản phẩm thương mại phục vụ đời sống và sản xuất phải trải qua rất nhiều giai đoạn.

Trong đó, giai đoạn thử nghiệm thực tế luôn ẩn chứa nhiều rủi ro từ các yếu tố khách quan mà cá nhân, tổ chức chủ trì không thể nào lường trước hết được. Đây là "nút thắt" lớn ngăn cản quá trình thương mại hóa kết quả nghiên cứu khoa học. Bởi lẽ, hàng loạt trách nhiệm dân sự, hình sự sẽ bủa vây các cá nhân và cơ quan chủ trì đề tài nghiên cứu nếu kết quả thử nghiệm thất bại, nhất là các đề tài nghiên cứu sử dụng ngân sách nhà nước. Việc miễn trừ trách nhiệm trong trường hợp thử nghiệm công nghệ mới của Nghị quyết 57 sẽ giúp "cởi trói" về mặt tâm lý cho các nhà khoa học và các tổ chức chủ trì.

Đáng chú ý, Nghị quyết 57 nêu lên việc sẽ có cơ chế cho phép và khuyến khích các tổ chức nghiên cứu, nhà khoa học thành lập và tham gia điều hành doanh nghiệp dựa trên kết quả nghiên cứu. Trước đây, việc thương mại hóa kết quả nghiên cứu khoa học phụ thuộc vào quyền sở hữu đối với đề tài, dự án nghiên cứu. Đối với các đề tài, dự án nghiên cứu sử dụng ngân sách Nhà nước thì chủ sở hữu Nhà nước không có khả năng thương mại hóa sản phẩm nghiên cứu, trong khi đơn vị chủ trì lại là đơn vị thương mại hóa kết quả nghiên cứu tốt mà lại không được sở hữu kết quả nghiên cứu. Chính vì sự chồng chéo trách nhiệm này dẫn đến kết quả thương mại hóa các đề tài, dự án nghiên cứu rất kém.

Theo ThS Hiệp, nghị quyết 57 đã nhìn rõ khiếm khuyết này, đã cho phép và khuyến khích các tổ chức chủ trì và các nhà khoa học được sử dụng kết quả nghiên cứu để thương mại hóa ra thị trường, giúp tháo gỡ một trong các lực cản lớn nhất đối với việc thương mại hóa kết quả nghiên cứu.

"Tôi tin rằng với tinh thần của Nghị quyết 57 sẽ có rất nhiều các đề tài, dự án nghiên cứu được thương mại hóa thành công, góp phần nâng cao hiệu quả sử dụng ngân sách trong nghiên cứu khoa học và góp phần phát triển kinh tế - xã hội của đất nước", ông Hiệp chia sẻ.