Đề xuất điều khoản riêng dành cho cơ quan báo chí đặc thù, hoạt động lâu năm

Nhiều đại biểu cho rằng trong bối cảnh môi trường truyền thông đang thay đổi mạnh mẽ, báo chí Việt Nam cần một hành lang pháp lý linh hoạt, hiện đại hơn, đặc biệt để hỗ trợ những cơ quan báo chí chủ lực có uy tín, thương hiệu và khả năng tự chủ tài chính.

Cần khung pháp lý thúc đẩy báo chí cách mạng phát triển

Đại biểu Phạm Khánh Phong Lan (TP.HCM) cho rằng quy định trong dự thảo luật về việc thành lập cơ quan truyền thông chủ lực đa phương tiện là một hướng mở rất cần được giữ lại.

“Tôi rất mong nội dung này được bảo lưu, chí ít là áp dụng cho các thành phố lớn như Hà Nội và TP.HCM — nơi có điều kiện phát triển báo chí mạnh nhất cả nước,” bà Lan nhấn mạnh.

Đồng tình với quan điểm này, đại biểu Phan Thị Thanh Phương (đoàn TP.HCM) đề nghị bổ sung điều khoản riêng trong dự thảo để quy định về “cơ quan báo chí chủ lực đa phương tiện” hoặc “cơ quan báo chí đặc thù”.

Theo bà Phương, hơn nửa thế kỷ qua, nhiều tờ báo địa phương đã vượt khỏi phạm vi tỉnh, thành, trở thành thương hiệu báo chí có tầm ảnh hưởng toàn quốc.

“Một số cơ quan báo chí dù trực thuộc địa phương nhưng có quy mô, chất lượng và uy tín không hề thua kém báo Trung ương. Họ hoạt động chuyên nghiệp, bám sát tôn chỉ mục đích, có năng lực tự chủ tài chính và ảnh hưởng xã hội sâu rộng,” bà nói.

Bà Phương dẫn chứng các tờ Tuổi Trẻ, Pháp Luật TP.HCM, Người Lao Động, Tuổi Trẻ Thủ đô… đều là những thương hiệu báo chí có tầm vóc quốc gia, không chỉ làm tốt công tác chuyên môn mà còn tổ chức nhiều chương trình xã hội có sức lan tỏa mạnh như “Tiếp sức đến trường”, “Thắp sáng nhà giàn DK1”, “Góp đá xây Trường Sa”, “Tự hào cờ Tổ quốc”...

“Những hoạt động sau mặt báo thể hiện uy tín, năng lực tổ chức và khả năng huy động nguồn lực xã hội lớn của các cơ quan báo chí này. Họ không chỉ đưa tin mà còn khơi dậy tinh thần nhân văn, kết nối cộng đồng,” bà Phương nhận định.

Kiến nghị bổ sung điều khoản riêng cho “báo chí đặc thù”

Từ thực tiễn hoạt động báo chí, đại biểu Phan Thị Thanh Phương kiến nghị bổ sung vào Luật Báo chí (sửa đổi) một điều khoản riêng dành cho cơ quan báo chí đặc thù hoặc chủ lực đa phương tiện, gồm ba nhóm nội dung chính:

Giữ tư cách pháp nhân độc lập cho các cơ quan báo chí có thương hiệu, uy tín lớn, tự chủ tài chính và có tầm ảnh hưởng vượt ra khỏi địa phương — được đăng ký là cơ quan báo chí chủ lực đa phương tiện.

Quy định rõ tiêu chí xác định báo chí đặc thù, như: hoạt động ít nhất 20 năm (hoặc 30-40 năm), tuân thủ tôn chỉ, định hướng chính trị của Đảng, có năng lực tài chính, uy tín và tầm ảnh hưởng xã hội trong nước hoặc quốc tế.

Cơ quan chủ quản (Thành ủy hoặc UBND) chịu trách nhiệm định hướng chính trị, song cho phép báo hoạt động độc lập về nghiệp vụ và tài chính, dưới sự giám sát của cơ quan quản lý báo chí Trung ương.

Bà cũng đề xuất xây dựng khung pháp lý cho mô hình “tập đoàn báo chí” hoặc “tổ hợp báo chí – truyền thông đa phương tiện” tại các trung tâm lớn như Hà Nội và TP.HCM.

“Mô hình này giúp các cơ quan báo chí trong cùng hệ thống liên kết chiến lược, chia sẻ hạ tầng công nghệ, dữ liệu, đào tạo và nguồn lực sáng tạo nội dung. Đây là xu thế tất yếu của báo chí hiện đại, phù hợp với Chiến lược phát triển báo chí quốc gia đến năm 2030, tầm nhìn 2050,” bà Phương nói.

Theo bà, TP.HCM có đủ điều kiện để trở thành trung tâm báo chí – truyền thông của khu vực phía Nam, trong khi Hà Nội hoàn toàn có thể đảm nhận vai trò tương tự ở phía Bắc.

“Tôi đề nghị Quốc hội xem xét thí điểm cơ chế đặc thù cho hai đô thị lớn, cho phép xây dựng mô hình tổ hợp hoặc tập đoàn báo chí – truyền thông chủ lực đa phương tiện. Đây là cơ hội hoàn thiện thể chế, tạo hành lang pháp lý thúc đẩy báo chí cách mạng phát triển bền vững,” bà Phương nhấn mạnh.

Giữ thương hiệu cho những tờ báo lớn

Đại biểu Trần Hoàng Ngân (TP.HCM) cho rằng báo chí cách mạng Việt Nam đã và đang hoàn thành rất tốt nhiệm vụ chính trị, thực sự là “vũ khí tư tưởng” quan trọng của Đảng và Nhà nước.

“Nếu coi báo chí là một loại vũ khí, thì càng nhiều, càng hiện đại, càng chuyên nghiệp thì sức mạnh tuyên truyền và lan tỏa thông tin tích cực càng lớn,” ông nói.

Theo ông, việc xác định cơ quan truyền thông chủ lực đa phương tiện là những đơn vị có nhiều loại hình báo chí, có cơ chế tài chính đặc thù và được thành lập phù hợp với chiến lược phát triển báo chí quốc gia là hợp lý và cần thiết.

Ông Ngân đề nghị dự thảo luật cần quy định rõ điều kiện để thành lập cơ quan báo chí chủ lực đa phương tiện, và mở cơ hội cho các địa phương lớn như Hà Nội, TP.HCM hoặc các tỉnh đủ điều kiện triển khai mô hình này.

“Điều đó sẽ giúp hệ thống báo chí mạnh hơn, liên kết chặt chẽ hơn, có thể hình thành các tổ hợp, tổng công ty truyền thông lớn, nhưng vẫn giữ vững tính pháp nhân và thương hiệu riêng của từng tờ báo – yếu tố cốt lõi để tạo dựng niềm tin công chúng,” ông nhấn mạnh.

Đề nghị mở rộng số lượng cơ quan truyền thông chủ lực đa phương tiện

Đại biểu Phạm Nam Tiến (đoàn Lâm Đồng), Ủy viên chuyên trách Ủy ban Văn hóa và Xã hội của Quốc hội, cho biết theo Quyết định 362/2019 của Thủ tướng Chính phủ, cả nước hiện có 6 cơ quan truyền thông chủ lực đa phương tiện, gồm:

Báo Nhân Dân, Thông tấn xã Việt Nam, Đài Truyền hình Việt Nam, Đài Tiếng nói Việt Nam, Báo Quân đội Nhân dân và Báo Công an Nhân dân.

Tuy nhiên, từ thực tiễn phát triển, ông Tiến đề nghị nên tăng thêm số lượng cơ quan truyền thông chủ lực, đặc biệt ở hai trung tâm báo chí lớn là Hà Nội và TP.HCM.

“Chúng ta nên tham khảo thêm kinh nghiệm quốc tế, nhất là những nước có điều kiện tương đồng với Việt Nam trong quản lý báo chí,” ông Tiến nói, đồng thời dẫn chứng mô hình tập đoàn báo chí tại Trung Quốc.

Theo ông, ở Trung Quốc, mỗi tỉnh, thành đều có thể có một tập đoàn báo chí, do Tỉnh ủy hoặc Thành ủy quản lý. Trong một tập đoàn có thể gồm hàng chục tờ báo, như ở tỉnh Vân Nam hiện có tới 18 cơ quan báo chí trong một tập đoàn, 70% kinh phí do Nhà nước cấp, giúp báo chí tập trung làm nhiệm vụ tuyên truyền mà không phải lo cơm áo gạo tiền.

Một quy định đáng chú ý khác ở Trung Quốc là cơ quan báo chí trong tập đoàn phải chịu trách nhiệm hoàn toàn về hoạt động của mình, chứ không phải người đứng đầu tập đoàn hay cơ quan chủ quản chịu trách nhiệm.

“Tất nhiên, mô hình này chỉ mang tính tham khảo. Báo chí Việt Nam là báo chí cách mạng, vì vậy chúng ta có thể vận dụng linh hoạt vào thực tiễn trong một chừng mực nhất định,” ông Tiến nói thêm.

Từ nhiều góc nhìn, các đại biểu đều thống nhất rằng Luật Báo chí (sửa đổi) cần tạo hành lang pháp lý thông thoáng, hiện đại và phù hợp với thực tế phát triển, vừa bảo đảm định hướng chính trị, vừa khuyến khích đổi mới, sáng tạo, để báo chí cách mạng Việt Nam tiếp tục phát triển vững mạnh trong kỷ nguyên truyền thông số.