Hậu sự

Mấy hôm nay, điện thoại nhắc tôi một số hình ảnh của thời khắc cuộc chiến sinh tử chống Covid-19 - những năm tháng không thể quên mà không phải cuộc đời ai cũng có thể được trải nghiệm.

Thực lòng, tôi đã định không muốn nhắc lại nhưng một điều gì đó thôi thúc tôi phải viết, không vì mục đích gì khác mà chỉ muốn để thế hệ mai sau có thể rút ra “đôi điều” và cũng coi đây như một lời tri ân tới tất cả các lực lượng, tập thể, cá nhân dưới mọi hình thức đã đồng hành lao vào cuộc chiến khốc liệt…; đặc biệt như những nén tâm nhang dành cho những người đã khuất vì Covid-19.

Câu chuyện này tôi tổng hợp lại từ những email đã gửi cho cán bộ, nhân viên Bệnh viện Quân y 175 (BVQY 175) - Bộ Quốc phòng trong tập “ Những bức thư trong mùa dịch”.

Mặt trận chợt “im bặt tiếng súng”

25/9/2021

Mến chào các đồng chí, đồng đội và đồng nghiệp yêu quí của tôi! Đêm nay là một đêm thật đặc biệt, không giống đêm nào thức trắng chờ kết quả xét nghiệm của gần 2000 nhân viên, chỉ lo bệnh viện bị “thủng lưới”, “ toang”, “phong tỏa”. Không giống như những đêm căng thẳng, mệt mỏi, đau lòng và mất ngủ vì những cuộc điện thoại cầu cứu, gửi gắm hoặc nhờ truy tìm thông tin và muốn sớm nhận được tro cốt người thân…

Đã bước sang ngày 26/9, mãi không ngủ được, tôi quyết định ngồi dậy viết lại cảm xúc này nhưng chắc phải một lúc nào đó “phù hợp” sẽ gửi cho các bạn sau nhé!

Chiều nay, từ khi Đại tá Trần Thế Hùng Nhà tang lễ, thông báo không còn tử thi nào trong 17 nơi lưu giữ của Bệnh viện Quân y 175 (BVQY 175)… một cảm giác thật khó tả, thanh thản đến lạ kỳ! Chẳng lẽ lại nhảy lên, la hét sung sướng về việc này!?

Thực ra nửa đầu tháng 9, do triển khai nhiều giải pháp tích cực, số tử thi vì Covid-19 lưu giữ tại bệnh viện đã giảm dần và có lúc đã giảm xuống dưới 3 con số nhưng thời điểm không còn lưu giữ tử thi nào, thực sự cảm giác như “mặt trận chợt im tiếng súng”. Khoảng lặng của kết thúc chiến tranh hay chỉ là khoảng lặng của giữa hai trận đánh…!?

Cùng với TP.HCM từ đầu tháng 5/2021, BVQY 175 đã chuyển trạng thái sẵn sàng chiến đấu, chuẩn bị những phương án triển khai Bệnh viện dã chiến truyền nhiễm. Tôi đã báo cáo với đồng chí Bí thư Thành ủy (BTTU) TP.HCM Nguyễn Văn Nên lúc bấy giờ về khả năng sẵn sàng chi viện cho Thành phố với tinh thần và quyết tâm cao nhất.

Thực hiện chỉ thị 15, 16 của Chính phủ, chúng tôi đã cùng Sở Y tế TP.HCM triển khai các đội lấy mẫu, tiêm vaccine, tiếp quản bệnh viện dã chiến số 7 tại Thủ Đức. Cấm trại gần 2.000 nhân viên bệnh viện, ăn ngủ tại chỗ suốt gần 120 ngày cũng là sự kiện lịch sử.

9h15 ngày 13/7/2021

BTTU TP.HCM Nguyễn Văn Nên gọi điện cho tôi đề nghị Bệnh viện Quân y 175 hỗ trợ Thành phố khu điều trị bệnh nhân nặng. Điều trị bệnh nhân nặng như một Trung tâm hồi sức (TTHS) rất cần nhân lực, trang thiết bị và hậu cần - kỹ thuật. Chúng tôi dự kiến phải chạy đua trong vòng 48 giờ. BVQY 175 bây giờ đã tách 3, Phòng khám tiền phương, Khu điều trị Covid-19, Khu điều trị bệnh nhân bình thường.

Từ khi nhận được cuộc điện thoại của BTTU TP.HCM và chỉ đạo của Bộ trưởng Bộ Quốc phòng vào ngày 13/7, mặc dù tinh thần và bộ khung bệnh viện dã chiến đã được chúng tôi chuẩn bị sẵn sàng.

Nhưng nỗi lo lắng cho một TTHS Covid-19 tầng 5 lại trĩu nặng: Kịp không? Trang thiết bị như thế nào, đáp ứng cho 200 giường hồi sức với kịch bản 50, 100, 150 máy thở xâm nhập và 100 máy thở không xâm nhập cùng hệ thống lọc máu, hồi sức tim phổi ngoài cơ thể - ECMO…? Di chuyển các khoa thế nào, làm thế nào kiểm soát chặt chẽ, chống lây nhiễm…

Cũng có nhiều ý kiến trái chiều, lo ngại, sợ bệnh viện nhiễm Covid-19 bị phong tỏa, mất khả năng chiến đấu ảnh hưởng đến các công tác quan trọng khác như y tế Trường Sa, điều trị cán bộ cao cấp...

“Tôi đã báo cáo xin ý kiến Bộ trưởng. Thành phố đang cần chúng ta, người bệnh đang cần chúng ta, đã đến lúc quân đội phải xuất hiện và vào cuộc, phải khẳng định vai trò, năng lực”. “Giặc đã đến nhà rồi, chúng ta không còn lựa chọn nào khác”- Tôi động viên anh em trong cuộc họp khẩn.

Dưới sự chỉ đạo trực tiếp của Bộ tổng tham mưu, Cục tác chiến, Cục Quân lực, Cục Quân y phối hợp nhịp nhàng khẩn trương, đủ yếu tố pháp lý, BVQY 175 hình thành một đơn vị có phiên hiệu mới làm nhiệm vụ đặc biệt (không trong tình trạng khẩn cấp).

Thủ trưởng Trần Quốc Việt, Thủ trưởng Bùi Đức Thành tập trung mặt trận chống dịch, Trung tâm hồi sức đảm bảo toàn bộ công tác hậu cần, trang bị, chi viện cho Thành phố và Cục Quân y. Thủ trưởng Trương Đình Cẩm phụ trách tiêm chủng, lấy mẫu, chuyên môn. Thủ trưởng Nguyễn Việt Cường phụ trách chuyên môn khu vực không Covid-19.

15/7/2021

BVQY 175 nhận quyết định triển khai, 48 giờ thực sự là một cuộc đua thần tốc với tất cả nguồn lực, nhân lực, vật lực tại chỗ và tinh thần hết sức quyết liệt như “Quyết tử cho tổ quốc quyết sinh”.

Chiều 17/7/2021

BTTU TP.HCM Nguyễn Văn Nên, BTTU Bình Dương Nguyễn Văn Lợi, Tư lệnh Quân khu 7 Thiếu tướng Nguyễn Trường Thắng đã đến khánh thành và giao nhiệm vụ cho Trung tâm. Anh Bảy Nên đã không kìm nén được cảm xúc về tất cả những gì đã được chứng kiến.

Vừa triển khai, vừa kiện toàn, chúng tôi đã nâng dần quy mô từ 200 - 350 - 500 giường bệnh trong 45 ngày. Và cũng không thể ngờ được, sự ra đời bất ngờ của TTHS Covid-19 BVQY 175 (lúc đó TP.HCM chỉ có Bệnh viện Chợ Rẫy, Bệnh viện Bệnh Nhiệt đới TP.HCM) đã viết nên những câu chuyện thần kỳ, đầy cảm xúc nhân văn, thấm đẫm tình nghĩa đồng bào như các bạn đã biết và có dịp tôi sẽ kể.

Thời điểm đó, BV luôn nhận được sự quan tâm, động viên của các đồng chí lãnh đạo Đảng, Nhà nước, Chính phủ, Bộ Quốc phòng, Lãnh đạo TP.HCM, Thượng tướng Võ Minh Lương, Trung tướng Ngô Minh Tiến…; BTTU, Chủ tịch UBND Phan Văn Mãi, và các Phó Chủ tịch (PCT) Thành phố Lê Hòa Bình (đã mất), Phan Thị Thắng, Dương Anh Đức…

7/8/2021

TP.HCM triển khai hàng loạt TTHS Covid-19 do các bệnh viện tuyến trung ương hỗ trợ. Lúc này, TPHCM có khoảng 20 bệnh viện dã chiến và TTHS Covid-19, trên 40 cơ sở y tế trực tiếp điều trị trong đó có sự hỗ trợ của rất nhiều bệnh viện tuyến Trung ương (Việt Đức, Bạch Mai, Huế, Phổi TW, Thống Nhất, Đại học Y Dược TP.HCM…) và các bệnh viện TP.HCM.

23/8/2021

Là một ngày không thể nào quên với nhân dân TP.HCM và khu vực phía Nam khi gần 40.000 chiến sĩ các lực lượng vũ trang trực tiếp tham gia cuộc chiến chống đại dịch Covid-19 với biết bao câu chuyện xúc động của tình Quân - Dân, nghĩa Đồng bào và hình ảnh “Anh Bộ đội Cụ Hồ”.

Hậu sự cho người đã khuất vì Covid-19

Một trong những vấn đề băn khoăn được đặt ra ngay sau đó là công tác tử thi…! Chúng tôi cũng dự liệu và chuẩn bị sẵn sàng, đã có những kinh nghiệm xử lý tử thi của vụ cháy tòa nhà Trung tâm thương mại (ITC) -2002 nhưng không thể nghĩ tới tình hình thành phố và khu vực lại diễn biến nhanh chóng và phức tạp như vậy vì Covid-19.

Số lượng, tốc độ và thời gian bệnh nhân tử vong đã làm chúng ta choáng váng, quay cuồng có chút hoảng loạn. Trên cộng đồng mạng bắt đầu xuất hiện nhiều clip hình ảnh đoàn xe chở tử thi xuống Bình Hưng Hòa với nhiều hình thức, nhiều bình luận với những quan điểm khác nhau càng làm đau lòng hơn và tạo nỗi hoang mang bao trùm thành phố.

Các thông tin về mất kiểm soát việc mai táng, trao trả hài cốt… Bởi thực tế, nhiều trường hợp không tổ chức được mai táng, gia đình có nhiều người tử vong vì Covid-19 ở những bệnh viện khác nhau, do việc giãn cách xã hội nghiêm ngặt…, làm tình hình trở nên hết sức phức tạp.

Những dòng tin nhắn, những cuộc điện thoại hỏi thăm về việc này càng làm khổ tâm và đau lòng hơn. Thời điểm đó mỗi ngày tử vong đã vượt lên 3 con số, cộng với tử vong do những nguyên nhân khác thực sự đã quá tải khả năng xử lý tử thi của toàn Thành phố và tỉnh lân cận.

Câu chuyện an bài cho người đã khuất vì Covid-19 không phải chỉ riêng BVQY175 nữa rồi. Tôi nghĩ ngay đến chị Mai Thanh, Chủ tịch REE. 8h ngày 3/8/2021, tôi vừa mới nhắn tin, chị đã gọi lại: “Em cần bao nhiêu?”, “ Trước mắt em cần 10”, “Âm 24 độ nhé”, “Vâng, tốt quá”... “Em cho điện thoại người phụ trách việc này, ngày mai chị cho team của chị đến bệnh viện, cho chị số điện thoại của PCT Phan Thị Thắng để chị nói chuyện”, “Cảm ơn chị nhiều lắm”; “Chị em mình kề vai được gì lúc này là mừng rồi em”… Vậy là thở phào xong một việc.

14h41 ngày 3/8, tôi gọi điện cho Đại tướng Phan Văn Giang báo cáo công việc. Điều đau đáu là làm sao... mỗi tử thi phải được đảm bảo một hộp tro cốt, vì văn hóa tâm linh, vì ổn định an ninh chính trị... Tôi buông điện thoại, nhẹ lòng...

Tôi gọi ngay cho Trung tướng GS.TS Nguyễn Công Định, Giám đốc Học viện Kỹ thuật Quân sự (HVKTQS) nói về câu chuyện này, GS rất băn khoăn vì công việc bất ngờ lạ lẫm này, tôi nói Bộ trưởng sẽ gọi cho anh đấy, cứ huy động lực lượng, chuẩn bị tinh thần, ý tưởng thiết kế đi. Tối hôm đó Thượng tướng Lê Huy Vịnh, Thứ trưởng Bộ Quốc phòng gọi cho tôi thăm hỏi và nói đã triển khai công việc cho Tổng cục Công nghiệp Quốc phòng (TCCNQP) và HVKTQS.

Những ngày sau đó là những cuộc trao đổi, tranh luận của các bên tham dự với một quyết tâm rất cao là sớm có sản phẩm đưa vào TP.HCM. Tất cả mọi người hồi hộp chờ đợi trong áp lực số lượng tử thi lưu giữ ngày càng nhiều. Câu chuyện là phải chạy đua với thời gian, làm sao nhanh nhất có thể để gia đình nhận được tro cốt.

TP.HCM và BTL TP phải triển khai thêm các khu vực: Tây Nam (Đa Phước), Tây Bắc (Bình Tân), Phía Bắc (Củ Chi), Đồng Nai, Bình Dương… khoảng 74 - 80 container lưu giữ (BVQY 175 - 17 container). PCT Phan Thị Thắng chỉ đạo phối hợp các lò đốt của các khu vực, đảm bảo áo quan (hòm) cho các tử thi… Đại tướng Bộ trưởng Bộ Quốc phòng và cố Phó Thủ tướng Lê Văn Thành trực tiếp tới thăm hỏi, động viên.

Rồi cái ngày mong đợi cũng đã đến, HVKTQS và TCCNQP đã hết sức quyết liệt, khẩn trương… Sản phẩm được nghiệm thu và đi vào sử dụng hiệu quả, cùng với những trung tâm vệ tinh, chúng ta đã làm tốt. Giây phút đó thật là hạnh phúc. Tất cả đều nghẹn ngào, xúc động... Áp lực căng thẳng cũng dần dịu đi.

Tôi nhớ có lần đã nhắn tin cho các lãnh đạo; “… Em muốn khóc mà không khóc được và cũng không dám khóc vì còn gần 2.000 nhân viên và hàng trăm bệnh nhân đang ở phía sau mình… Khóc vì hàng trăm cuộc gọi, tin nhắn mỗi ngày, không chỉ là nhờ tìm kiếm liên lạc, cứu chữa người thân mà là nhờ… hỏa táng sớm… Chiến tranh biên giới Tây Nam, em đã bao lần chảy nước mắt và chảy máu tay khi đi đào huyệt cho thương bệnh binh, không ngờ lại có một ngày thế này, đau lắm…”.

Người ra đi trong cô đơn, hậu sự đẫm tình người

Nhớ những ngày đầu bước vào cuộc chiến Covid-19, tôi đã dặn BS Vũ Đình Ân, Phó Giám đốc TTHS Covid-19, những bệnh nhân tiên lượng tử vong, cố gắng liên lạc với người nhà thông báo để nếu có thể gia đình gửi bộ quần áo đẹp đẽ, yêu thích cho họ trước khi ra đi, “Chết cũng phải đẹp…”; nhưng không phải ai cũng được như vậy vì rất nhiều lý do.

Từ ngày Quân đội vào cuộc, Trung tướng Nguyễn Văn Nam Tư lệnh chỉ đạo việc mai táng bệnh nhân tử vong, khó khăn bất cập được giải quyết ổn thỏa, đi vào nề nếp. BTL TP cử một đồng chí Phó Tư lệnh Tham mưu trưởng trực tiếp phụ trách, thường được mọi người gọi là “Thế Container”.

Anh em chiến sĩ tuổi đời rất trẻ nhưng thực sự quả cảm. Họ ngày đêm tiếp nhận, bàn giao theo đúng qui trình, mã vạch (QR Code) từ nhà lạnh đến lò thiêu… Tỉ mỉ, thận trọng sàng lọc tro - cốt, cẩn thận bàn giao từng lọ cốt về các Tỉnh, thành, quận, huyện và từng gia đình.

6 giờ sáng mỗi ngày, Đại tá Trần Thế Hùng báo cáo tình hình tiếp nhận, quản lý, bàn giao thi hài. Chúng tôi thống nhất quan điểm “hết sức chu đáo, thay mặt thân nhân một ngày đảm bảo 3 bữa cơm cúng chung cho tất cả bà con”.

Khi vai trò, nhiệm vụ của hệ thống container đã hoàn thành, PCT TP.HCM Phan Thị Thắng, Trung tướng Nguyễn Văn Nam chỉ đạo các đơn vị phối hợp tổ chức lễ cầu siêu tại các điểm đặt container và Khu hỏa thiêu Củ Chi. BTL TP.HCM thực hiện “Lễ thả tro” trên sông Sài Gòn, đưa phần tro của bệnh nhân Covid-19 trở về với cội nguồn mát mẻ, nhân văn (các lọ cốt đã hoàn trả lại cho gia đình)…

Tất nhiên với một khối lượng công việc lớn của TP hơn 10 triệu người dân trong bối cảnh đặc biệt ấy, BVQY 175 chỉ đóng góp một phần rất khiêm tốn. Nghĩa tử là nghĩa tận, sự ra đi trong lặng lẽ cô đơn của họ tuy thiếu bóng những người thân nhưng vẫn có tình người, tinh thần và trách nhiệm của tất cả các lực lượng chúng ta, những công việc thầm lặng không thể mô tả.

Có bà cụ khi được điều dưỡng của TTHS gội đầu, bà đột ngột hỏi “Con ơi, liệu bà được gội đầu mấy lần nữa…!?”. Có lẽ, đây là điều tôi hài lòng nhất, nhẹ nhõm và thanh thản nhất trong cuộc chiến sinh tử, khốc liệt này.

“Khi cơn bão qua đi, bạn sẽ không nhớ mình đã vượt qua như thế nào, đã xoay xở ra sao để tồn tại. Bạn thậm chí đã không chắc liệu cơn bão đó có thực sự đi qua. Nhưng, một điều chắc chắn là khi bước ra khỏi cơn bão bạn sẽ không còn là người đã từng bước vào. Đó là bản chất của những cơn bão” (Trích “Kafka bên bờ biển”- Haruki Murakami).

Cảm ơn các bạn rất nhiều, các đồng chí, đồng đội và đồng nghiệp của tôi, tôi thực sự hạnh phúc được đồng hành chiến đấu cùng các bạn trong cuộc chiến khốc liệt đầy cảm xúc, thật tự hào và rất yêu các bạn!