Hai nhà giáo, hai nhà khoa học lớn lên từ gia đình truyền thống y khoa

Gia đình truyền thống y khoa

Giáo sư Trần Vân Khánh và Giáo sư Trần Huy Thịnh là hai chị em ruột, hai nhà giáo, hai nhà khoa học xuất sắc, góp phần đưa nghiên cứu y học phân tử và di truyền học Việt Nam vươn tầm thế giới.

Sinh ra và lớn lên trong gia đình có 5 anh chị em, cha mẹ đều là bác sĩ, năm anh chị em Giáo sư Trần Vân Khánh từ nhỏ đã được nuôi dưỡng trong tình yêu nghề y, trong những câu chuyện về các bậc thầy y học Việt Nam như Hồ Đức Di, Tôn Thất Tùng, Hoàng Đình Cầu...

Tình yêu và niềm tự hào ấy trở thành sợi dây vô hình dẫn dắt tất cả các con bước vào con đường y khoa, để hôm nay, cả năm người đều là bác sĩ. Trong đó, hai người con Trần Vân Khánh và Trần Huy Thịnh cùng được phong hàm giáo sư khi tuổi đời còn rất trẻ.

Cả hai đều học tiến sĩ tại Nhật Bản, rồi chọn trở về phục vụ đất nước, gắn bó với Đại học Y Hà Nội, nơi họ vừa giảng dạy, vừa nghiên cứu, vừa dìu dắt nhiều thế hệ sinh viên, học viên cao học và bác sĩ.

Người gieo hạnh phúc từ gen người

Giáo sư Trần Vân Khánh (sinh năm 1973) được biết đến với những kết quả nghiên cứu và ứng dụng trong lĩnh vực bệnh di truyền và bệnh học phân tử ung thư, ứng dụng trong sàng lọc, chẩn đoán, điều trị đích. Trong hơn 20 năm nghiên cứu, chị cùng các cộng sự đã giải mã hàng trăm trường hợp bệnh di truyền, mở ra cơ hội sống khỏe mạnh cho nhiều gia đình tưởng như không thể có con lành lặn.

Theo GS Khánh, hiện có hơn 10.000 loại bệnh di truyền, trong đó nhiều bệnh gây gánh nặng nặng nề về sức khỏe và tinh thần cho người bệnh và xã hội. Bằng việc xác định đột biến gen gây bệnh lý di truyền ở người Việt, chị đã giúp chẩn đoán chính xác các bệnh như: Hemophilia, Thalassemia, loạn dưỡng cơ Duchenne, Wilson, thoái hóa cơ tủy, tạo xương bất toàn… – nền tảng để phát triển liệu pháp điều trị gen và xây dựng bản đồ đột biến gen người Việt Nam.

Những kết quả nghiên cứu ấy không chỉ mang ý nghĩa học thuật mà còn chứa đựng giá trị nhân văn sâu sắc.

Có những bà mẹ từng sinh ba, bốn đứa con đều mất ngay sau sinh, đến khi gặp GS Khánh mới được phát hiện nguyên nhân do rối loạn chuyển hóa bẩm sinh. Sau khi sàng lọc phôi và được tư vấn di truyền, họ đã sinh ra những đứa con khỏe mạnh.

Một trường hợp khác, đứa trẻ mang gen Thalassemia – căn bệnh phải truyền máu suốt đời đã được cứu nhờ chính tư vấn di truyền và sàng lọc phôi của chị, để rồi lớn lên khỏe mạnh, không cần truyền máu.

Với hơn 30 công trình khoa học, khoảng 300 công bố quốc tế, nhiều đề tài cấp Nhà nước và Bộ Y tế, GS Trần Vân Khánh đã khẳng định vị thế của một nhà khoa học nữ tiêu biểu.

Chị được trao Giải thưởng Kovalevskaia, Giải thưởng L’Oréal–UNESCO, được Forbes Việt Nam vinh danh trong Top 50 phụ nữ ảnh hưởng nhất Việt Nam năm 2019.

Không dừng lại ở bệnh di truyền, hơn mười năm qua chị còn đi sâu vào nghiên cứu ung thư học phân tử, ứng dụng trong sàng lọc, chẩn đoán và điều trị đích cho các bệnh ung thư phổ biến như phổi, vú, buồng trứng, đại trực tràng.

Các xét nghiệm gen mà nhóm của chị phát triển đã được chỉ định thường quy trong điều trị ung thư, giúp lựa chọn phương pháp phù hợp, nâng cao hiệu quả và giảm tử vong.

“Liệu pháp điều trị gen hứa hẹn trở thành phương pháp điều trị hiệu quả cho nhiều loại bệnh di truyền trong tương lai,” – GS Khánh chia sẻ, ánh mắt ánh lên niềm tin của người đã dành cả cuộc đời để “chữa lành từ gốc rễ”.

Người tìm lời giải trong từng tế bào ung thư

Giáo sư Trần Huy Thịnh (sinh năm 1978), được biết đến như một nhà khoa học điềm đạm, tỉ mỉ và bền bỉ trong nghiên cứu.

Anh là học trò người Việt thứ hai của GS Tasuku Honjo – chủ nhân Giải Nobel Y học 2018 – và có gần 8 năm nghiên cứu chuyên sâu tại Nhật Bản về phân tử và tế bào, trước khi trở về Đại học Y Hà Nội. Từ nền tảng ấy, GS Thịnh theo đuổi hướng bệnh học phân tử ung thư và y sinh học tế bào, với nhiều công trình ứng dụng có giá trị thực tiễn cao.

Anh là người phát hiện đột biến gen NPR2 gây bệnh loạn sản sụn đầu tiên tại Đông Nam Á, giúp một gia đình có hai con mắc bệnh này sinh được đứa con thứ ba hoàn toàn khỏe mạnh nhờ chẩn đoán tiền làm tổ.

Không dừng lại ở đó, GS Thịnh còn tiên phong trong nghiên cứu sử dụng tế bào miễn dịch tự thân trong điều trị ung thư phổi.

Kết quả bước đầu cho thấy, trong 10 bệnh nhân tham gia thử nghiệm, 2 người đáp ứng một phần, 8 người bệnh ổn định sau 3-6 tháng điều trị – mở ra tiềm năng to lớn cho liệu pháp miễn dịch tự thân ở Việt Nam.

Anh hiện đã chủ trì gần 20 công trình khoa học cấp Nhà nước và cấp Bộ, có nhiều công bố quốc tế uy tín, trong đó có những bài đăng trên Science và Nature Immunology.

Cuốn chuyên khảo “Bệnh học phân tử ung thư phổi và ứng dụng điều trị” của anh được xem là tài liệu quan trọng, góp phần lý giải cơ chế đột biến gen liên quan đến đáp ứng và kháng thuốc trong điều trị ung thư, thúc đẩy ứng dụng y học phân tử vào lâm sàng.

Cùng vun đắp khoa học, gieo hạt tri thức cho đời

Không chỉ thành công trong nghiên cứu, hai chị em GS Trần Vân Khánh và GS Trần Huy Thịnh còn có nhiều đóng góp trong đổi mới phương pháp đào tạo y khoa tại Đại học Y Hà Nội, chuyển từ giảng dạy truyền thống sang học tập tích cực, tăng cường ứng dụng công nghệ và kỹ thuật hiện đại vào giảng dạy.

Đến nay, họ đã hướng dẫn hàng chục tiến sĩ, thạc sĩ, bác sĩ nội trú, đồng thời chủ trì nhiều dự án khoa học – công nghệ, biên soạn giáo trình và sách chuyên khảo phục vụ đào tạo đại học, sau đại học.

Hai cuốn sách chuyên sâu của họ đều trở thành tài liệu tham khảo hữu ích cho các nhà khoa học, bác sĩ lâm sàng trong lĩnh vực Hóa sinh, Di truyền và Ung thư học.

Hiện, GS Trần Vân Khánh là Trưởng bộ môn Bệnh học Phân tử, Phó Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu Gen – Protein Trường Đại học Y Hà Nội. GS Trần Huy Thịnh là Phó Trưởng bộ môn Sinh hóa, Trưởng phòng Quản lý khoa học và công nghệ, Phó Giám đốc Trung tâm Kiểm chuẩn chất lượng xét nghiệm y học cùng trường.

Từ nền tảng nghiên cứu đột biến gen trong bệnh di truyền và ung thư, hai nhà khoa học đang mở rộng hướng đi mới: giải trình tự toàn bộ hệ gen người Việt, xây dựng dữ liệu lớn về biến đổi gen bệnh lý đặc trưng của người Việt Nam, kết hợp với trí tuệ nhân tạo và tin-sinh học để ứng dụng trong chẩn đoán, điều trị và theo dõi bệnh.

Từ phòng thí nghiệm đến giảng đường, từ công trình nghiên cứu đến những ca bệnh cụ thể, hình ảnh hai giáo sư luôn gắn với sự tận tụy và nhân văn. Hai chị em - hai ngọn lửa cùng sáng trong một mái nhà y khoa đang tiếp tục thắp lên niềm tin vào trí tuệ Việt Nam, vào sức mạnh của khoa học và vào giá trị thiêng liêng của nghề giáo, nghề gieo hạt tri thức và nhân văn cho đời.