Đa số sinh viên biết đến sở hữu trí tuệ qua internet

Sáng 26/9, Ban Tuyên giáo và Dân vận Thành ủy TP.HCM, Học viện Quản lý Giáo dục và Trường Cao đẳng Kinh tế TP.HCM phối hợp tổ chức Hội thảo khoa học quốc gia với chủ đề "Tăng cường tuyên truyền sở hữu trí tuệ trong hệ thống giáo dục nghề nghiệp tại TP.HCM: Giải pháp thực tiễn gắn với chuyển đổi số".

Chìa khóa hình thành nguồn nhân lực giỏi

Phát biểu tại hội thảo, ThS Lê Thị Lan Phương - Trưởng phòng khoa giáo, Ban Tuyên giáo và Dân vận Thành ủy TP.HCM, cho biết trong bối cảnh chuyển đổi số và hội nhập quốc tế sâu rộng, sở hữu trí tuệ ngày càng có ý nghĩa chiến lược trong bảo vệ tri thức, thúc đẩy sáng tạo và nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia.

Đối với giáo dục nghề nghiệp, trang bị kiến thức và kỹ năng về sở hữu trí tuệ cho học sinh, sinh viên chính là chìa khóa để hình thành nguồn nhân lực vừa giỏi nghề, vừa am hiểu pháp luật, có khả năng khởi nghiệp và hội nhập quốc tế.

Những năm qua, nhiều chủ trương, chính sách về khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo đã được ban hành. Tuy vậy, công tác tuyên truyền và giáo dục sở hữu trí tuệ trong các trường trung cấp, cao đẳng vẫn còn thiếu đồng bộ, chưa có khung chương trình thống nhất, học liệu chuẩn và đội ngũ chuyên trách.

Điều đó đặt ra yêu cầu phải có những giải pháp căn cơ, toàn diện và khả thi hơn. Và hội thảo là diễn đàn quan trọng để các cơ quan quản lý, nhà khoa học, chuyên gia, doanh nghiệp và cơ sở đào tạo cùng trao đổi, đề xuất giải pháp.

"Từ đó từng bước xây dựng chương trình, học liệu, sản phẩm số và cơ chế hỗ trợ phù hợp, đưa giáo dục SHTT trở thành một bộ phận thiết yếu trong hệ thống giáo dục nghề nghiệp", ThS Lê Thị Lan Phương chia sẻ.

Hoạt động giảng dạy, tuyên truyền còn hạn chế

Cũng tại hội thảo, ThS Đặng Thị Hiền - Trường Cao đẳng Văn hóa Nghệ thuật TP.HCM, cho biết qua khảo sát, nhận thức về sở hữu trí tuệ trong giáo dục nghề nghiệp của học sinh, giảng viên còn nhiều hạn chế.

Theo đó, chỉ có khoảng 4% sinh viên và giảng viên "hiểu rõ và biết cách vận dụng" sở hữu trí tuệ. Một con số cực kỳ đáng báo động. Còn lại 50,7% sinh viên và giảng viên dừng lại ở mức "hiểu cơ bản" và 37,3% "có nghe nhưng không hiểu rõ".

Nguyên nhân đến từ việc các cơ sở đào tạo thiếu công cụ, chương trình, chính sách và nhân lực để triển khai hiệu quả giáo dục sở hữu trí tuệ. Người học và người dạy đều có nhu cầu cao nhưng chưa có cơ chế hỗ trợ đầy đủ từ cấp quản lý.

Bên cạnh đó, có đến 69,3% sinh viên, giảng viên nói trường "chưa từng tổ chức" bất kỳ hoạt động nào về sở hữu trí tuệ; 29,3% rất ít khi tổ chức và chỉ gần 2% duy trì thường xuyên. Vì thế hơn 82% người được khảo sát nói "chưa từng được tham dự" bất cứ hoạt động nào về sở hữu trí tuệ.

TS Phạm Hoàng Tú Linh, ThS Nguyễn Huy Hoàng - Học viện Quản lý giáo dục, cũng đã thực hiện khảo sát gần 100 cán bộ quản lý, giảng viên và 300 sinh viên tại 4 trường đại học trên địa bàn TP.Hà Nội.

Theo khảo sát, hơn 70% giảng viên có hiểu biết về sở hữu trí tuệ, còn sinh viên là khoảng 64%. Trong đó, đa số sinh viên biết đến sở hữu trí tuệ là qua tìm hiểu trên internet (3,43/5 điểm); tiếp đến là phát thanh truyền hình, báo chí... cuối cùng là các lớp bồi dưỡng, tập huấn ở mức thấp nhất ( 2,17 điểm).

Điều này cho thấy "khoảng trống" trong giáo dục sở hữu trí tuệ, khi các chương trình giảng dạy, tuyên truyền tại các trường đại học còn nhiều hạn chế.

Xây dựng khung chương trình quốc gia

TS Nguyễn Đặng An Long - Phó hiệu trưởng Trường cao đẳng Kinh tế TP.HCM, cho biết điểm yếu lớn nhất trong hệ thống các trường cao đẳng, trung cấp của Việt Nam là thiếu khung chương trình quốc gia về sở hữu trí tuệ.

Dù có nhiều mô hình đang triển khai thí điểm nhưng tính bền vững thấp do phụ thuộc vào tài trợ và chưa thể chế hóa. Do thiếu đội ngũ giảng viên chuyên môn, học liệu chuẩn hóa và hệ thống IP Hub (trung tâm hỗ trợ sở hữu trí tuệ).

Trong khi đó, các quốc gia tiên tiến đã triển khai đồng bộ nhiều mô hình. Như Hàn Quốc có mạng lưới IP Campus; Nhật Bản lồng ghép sở hữu trí tuệ trong đào tạo STEM và có cơ chế đánh giá kết quả học SHTT như một phần của kỹ năng nghề nghiệp; Singapore thậm chí tài trợ chi phí đăng ký quyền sở hữu trí tuệ cho học sinh nghề.

Do đó, TS An Long đề xuất xây dựng khung chương trình quốc gia về giáo dục sở hữu trí tuệ dựa trên kinh nghiệm quốc tế và điều kiện Việt Nam, với sự phối hợp giữa Bộ Giáo dục và Đào tạo cùng Bộ Khoa học và Công nghệ.

Đồng thời phát triển học liệu chuẩn, giáo trình điện tử, bài giảng video và hệ thống kiểm tra trực tuyến, cũng như tích hợp vào hệ thống LMS để khắc phục tình trạng thiếu tài liệu thống nhất.

Thành lập mạng lưới IP-Hub cấp vùng, hoạt động theo cơ chế hợp tác giữa nhà trường, doanh nghiệp và cơ quan quản lý, nhằm tư vấn, hỗ trợ sinh viên trong đăng ký và bảo hộ tài sản trí tuệ.

Ngoài ra, cần đưa tiêu chí giáo dục sở hữu trí tuệ vào kiểm định chất lượng giáo dục nghề nghiệp, đồng thời triển khai học bổng và hỗ trợ tài chính để khuyến khích sinh viên, nhất là ở vùng khó khăn, đăng ký bảo hộ sáng tạo.

"Việc thể chế hóa giáo dục sở hữu trí tuệ trong đào tạo nghề không chỉ góp phần nâng cao chất lượng nguồn nhân lực, mà còn tạo nền tảng để sinh viên làm chủ tri thức, sáng tạo, thương mại hóa sản phẩm và bảo vệ quyền lợi trong môi trường cạnh tranh toàn cầu", TS An Long chia sẻ.