Nhà báo Cao Xuân Phách: Một đời trọn vẹn cống hiến, tận tâm với nghề

Từ giảng đường đến chiến trường với ngòi bút

Nhà báo Cao Xuân Phách sinh năm 1944 tại Quảng Bình – mảnh đất nghèo khó nhưng giàu truyền thống cách mạng. Tốt nghiệp cấp ba với thành tích xuất sắc, ông được cử sang Trung Quốc học ngành Vật lý chất rắn tại Trường Đại học Thanh Hoa. Tuy nhiên, biến động chính trị trong cuộc Đại cách mạng văn hóa khiến việc học dở dang, ông trở về nước và chuyển sang học khoa Ngữ văn tại Trường Đại học Tổng hợp Hà Nội.

Tốt nghiệp đại học, ông được mời ở lại trường làm giảng viên. Nhưng sau Tết Mậu Thân 1968, giữa lúc chiến sự miền Nam diễn ra ác liệt, ông tình nguyện viết đơn lên đường đi B – lựa chọn đầy lý tưởng của thế hệ thanh niên trí thức lúc bấy giờ. Sau khóa huấn luyện nghiệp vụ, năm 1971, ông vượt Trường Sơn vào chiến trường Nam Bộ, nhận công tác tại Đài Phát thanh Giải phóng với nhiệm vụ theo dõi mảng trí thức, sinh viên, học sinh đô thị.

Với ông, vượt Trường Sơn không chỉ là hành trình gian nan về thể chất, mà còn là bước ngoặt tinh thần của một người trí thức rời bỏ giảng đường để hòa vào dòng chảy cách mạng.
“Chưa từng qua quân ngũ, người nhỏ bé, sức yếu, nhưng tôi vượt núi rừng bằng tất cả quyết tâm. Được vào chiến trường, được viết, với tôi, đó là một niềm hạnh phúc thật sự”, ông kể lại.

Ban đầu, ông chủ yếu phân tích, bình luận từ các tờ báo từ Sài Gòn gửi ra như Điện Tín, Tia Sáng,... rồi phát trên Đài Phát thanh Giải phóng. Về sau, ông có điều kiện đi thực tế tại các khu vực hoạt động của Thành Đoàn Sài Gòn – Gia Định, tiếp xúc với phong trào học sinh, sinh viên nội thành, từ đó có thêm những bài viết giàu cảm xúc, sát thực tiễn.

Viết báo là trách nhiệm với đất nước

Ngày 30/4/1975, vừa nghe tin chiến thắng, ông rời căn cứ Đài Phát thanh Giải phóng, nhanh chóng có mặt tại TP.HCM. Sau giải phóng, ông tiếp tục công tác tại Đài Phát thanh Sài Gòn Giải phóng – tiền thân của Đài Tiếng nói Nhân dân TP.HCM – trong suốt 20 năm (1975–1996), đảm nhận nhiều vị trí từ phóng viên, trưởng phòng cho đến Phó Tổng Biên tập, Phó Giám đốc Đài.

Không bó mình trong một lĩnh vực, nhà báo Cao Xuân Phách viết đều tay từ chính trị, xã hội, giáo dục đến nông thôn, kinh tế mới. Ông quan niệm: “Viết báo là để làm lợi cho dân, cho nước, cho lĩnh vực mình viết. Ngay cả phê bình, mục đích cũng là để người ta sửa sai”.

Đồng nghiệp nhớ ông là người tận tụy, chỉn chu, cẩn trọng trong từng bản tin, từng dòng chữ. Mỗi chuyến đi thực tế, mỗi cuộc trò chuyện với người dân hay đồng nghiệp, với ông, đều là cơ hội học hỏi, làm nghề tốt hơn.

“

“Để làm nhà báo thì dễ, nhưng để làm một nhà báo được thừa nhận, thậm chí được tôn vinh thì khó lắm. Muốn có bài hay, phải dấn thân vào nơi gian khó, phải viết đúng, viết trúng và sống có trách nhiệm”.

Nhà báo Cao Xuân Phách, nguyên Tổng Biên tập Báo Sài Gòn Giải Phóng.

Người “chèo lái” tờ báo Đảng thành phố

Năm 1996, ông được điều động sang công tác tại Báo Sài Gòn Giải Phóng, giữ chức Phó Tổng Biên tập rồi Tổng Biên tập (1996–2000). Là người đứng đầu cơ quan ngôn luận của Đảng bộ TP.HCM – trung tâm kinh tế, xã hội lớn nhất cả nước – ông xác định rõ: “Phải đổi mới cách thể hiện, đưa tờ báo đến gần hơn với độc giả trẻ và tầng lớp trí thức”.

Ông chủ trương nâng cao chất lượng nội dung, đẩy mạnh mảng chuyên đề, tăng cường cộng tác viên chuyên sâu, từ đó từng bước khẳng định vị thế của Báo SGGP trong lòng bạn đọc thành phố. Trong giai đoạn ông dẫn dắt, nhiều chương trình xã hội – văn hóa mang dấu ấn của báo được hình thành và lan tỏa mạnh mẽ.

Tiêu biểu là Giải thưởng Võ Trường Toản, tôn vinh các nhà giáo tiêu biểu; Giải thưởng Tôn Đức Thắng, ghi nhận sáng kiến của công nhân, kỹ sư thành phố; Học bổng Nguyễn Văn Hưởng, hỗ trợ và khuyến khích sinh viên ngành y; hay chương trình “Dòng thời gian ca nhạc” – sân chơi nghệ thuật thu hút đông đảo nghệ sĩ, bạn đọc.

Đặc biệt, trong bối cảnh báo in bắt đầu chịu tác động của công nghệ, ông là một trong những người tiên phong trong việc vi tính hóa quy trình sản xuất báo, xây dựng cơ sở hạ tầng và trang tin điện tử của Báo SGGP – một hướng đi xa và mang tính chiến lược lúc bấy giờ.

Nghỉ hưu vẫn không ngừng đóng góp

Sau khi rời Báo SGGP, ông được Thành ủy phân công giữ chức Phó Trưởng ban Tư tưởng – Văn hóa Thành ủy kiêm Giám đốc Trung tâm Thông tin công tác tư tưởng TP.HCM. Ông là người trực tiếp xây dựng Trang thông tin điện tử của Thành ủy TP.HCM, đưa vào hoạt động từ tháng 4/2004 – nền tảng quan trọng phục vụ tuyên truyền nghị quyết, kết luận của Đảng trong thời đại số.

Từ năm 2007 đến 2022, dù đã nghỉ hưu, nhà báo Cao Xuân Phách vẫn đảm nhiệm vai trò báo cáo viên cấp thành phố, tham gia hàng trăm hội nghị, cuộc họp, buổi sinh hoạt tại 24 quận, huyện trên địa bàn. Ông truyền tải các chuyên đề học tập và làm theo Tư tưởng – Đạo đức – Phong cách Hồ Chí Minh, cập nhật thời sự quốc tế và trong nước, chia sẻ kinh nghiệm làm báo cho lớp trẻ.

Với phong thái điềm đạm, cách nói chuyện chân thành, sắc sảo nhưng giàu cảm xúc, những buổi báo cáo của ông luôn lôi cuốn người nghe, đặc biệt là cán bộ, đảng viên và sinh viên.

Giờ đây, ngoài tuổi 80, nhà báo Cao Xuân Phách sống an nhàn bên người bạn đời và con cháu. Thỉnh thoảng, ông cùng bạn bè – những người từng làm báo, chiến đấu trong kháng chiến – gặp gỡ ôn lại chuyện xưa. Khi rảnh rỗi, ông chăm sóc vườn cây nhỏ ở nhà – nơi ông tìm được sự tĩnh lặng sau một đời dấn thân không ngừng nghỉ.

Nhìn lại hành trình từ vùng quê Quảng Bình đến chiến trường miền Nam, từ giảng đường đại học đến cơ quan ngôn luận lớn, từ phóng viên đến người chèo lái tờ báo Đảng, nhà báo Cao Xuân Phách đã sống trọn với lý tưởng, với nghề, với nhân dân. Ông là hình mẫu đẹp của người làm báo cách mạng - luôn giữ vững đạo đức nghề nghiệp, luôn đổi mới sáng tạo, và luôn cống hiến không mỏi mệt.