Bắt đầu từ năm 2007, những chuyến xe thư viện lưu động của Thư viện Khoa học Tổng hợp TP.HCM đã lăn bánh khắp các nẻo đường vùng ven, vùng sâu của Thành phố, đáp ứng nhu cầu đọc của nhiều đối tượng và lứa tuổi khác nhau.

Nay, không chỉ được tích hợp công nghệ số, xe lưu động còn mang đến các điểm trường vùng ven những tiết học STEM vui nhộn, giúp các em học sinh tiếp cận nguồn tri thức đa dạng, hiện đại.

Ban đầu, xe lưu động chỉ phục vụ nguồn tài liệu là sách giấy vật lý, chiếu phim trên tivi bằng đầu máy và tra cứu dữ liệu trên máy tính. Đến năm 2015, Thư viện đầu tư thiết bị số và các bộ công cụ STEM dùng để thực hành, trải nghiệm, liên tục đổi mới nguồn tài liệu, nâng cấp thiết bị và cơ sở vật chất để phục vụ nhu cầu kết nối tri thức của người dân ngoại thành.

Ông Vĩnh Quốc Bảo, Phó Giám đốc Thư viện Khoa học Tổng hợp TP.HCM, cho hay: “Chúng tôi kỳ vọng mô hình xe thư viện số lưu động này sẽ mang đến phương thức phục vụ mới, tạo điều kiện thuận lợi nhằm lan tỏa tri thức đến những vùng sâu, vùng xa, nơi thư viện chưa đủ mạnh để phục vụ cộng đồng”.

Mô hình xe thư viện được đánh giá có tính linh hoạt cao, không chỉ đưa sách, tài liệu đến các điểm trường, xe còn đến các khu dân cư, khu công nghiệp, trại giam, phục vụ nhiều đối tượng độc giả từ mọi lứa tuổi, đặc biệt là những độc giả khiếm thị, không có nhiều điều kiện di chuyển đến những thư viện trung tâm Thành phố.

“Xe thư viện số được vận hành với hai mục tiêu chính, một là “sách đi tìm người” và hai là “xóa đói thông tin - xóa mù công nghệ”, đảm bảo cho trẻ em vùng sâu, vùng ven cũng được tiếp cận nguồn tài liệu phong phú như trẻ em nội thành”, ông Nguyễn Văn Cư, Trưởng phòng Hướng dẫn nghiệp vụ và Mạng lưới, Thư viện Khoa học Tổng hợp TP.HCM, chia sẻ.

Hiện tại, Thư viện Khoa học Tổng hợp TP.HCM đang vận hành 8 xe thư viện số lưu động. Với những chuyến đi phục vụ độc giả nhỏ tuổi, mỗi xe được trang bị 1500 - 2000 đầu sách, từ sách khoa học, văn học, lịch sử, cho đến sách kỹ năng sống, truyện tranh thiếu nhi, kết hợp cả sách giấy truyền thống và sách điện tử. Trên xe được trang bị sẵn máy tính xách tay, giúp học sinh dễ dàng tra cứu và đọc tư liệu trực tuyến dưới sự hướng dẫn của các cán bộ Thư viện.

Ngoài ra, các bộ công cụ STEM “Khoa học vui” và STEM “Robotics” luôn hiện diện trên xe, giúp các em học sinh có cơ hội trải nghiệm các thí nghiệm khoa học thú vị. Các thiết bị điện tử như bộ phát wifi, tivi thông minh, loa, micro… cũng được lắp đặt, kết nối Internet nhằm trình chiếu những sản phẩm đa phương tiện, phim khoa học cho các em học sinh. Thư viện Khoa học Tổng hợp TP.HCM đã liên kết hợp tác với Viện Goethe TP.HCM từ nhiều năm nay để chọn lọc những bộ phim hay, có chất lượng tốt và đúng bản quyền.

Điều đặc biệt là trong mỗi hành trình lan tỏa tri thức, xe thư viện số không chỉ mang đến sách, tài liệu, mà còn là những buổi sinh hoạt chuyên đề về văn hóa đọc, đồng thời tích hợp các hoạt động nghiên cứu sáng tạo như STEM, Robotics, AI… Các em học sinh vừa đọc sách giải trí, vừa rèn luyện tư duy, khả năng học tập nhóm, kết nối kiến thức nền và ứng dụng thực tiễn.

Trong Ngày hội Đọc sách 2025 tại điểm trường THCS Nguyễn Thị Hương (xã Nhà Bè, TP.HCM) do Thư viện Khoa học Tổng hợp TP.HCM phối hợp cùng nhà trường tổ chức, các cán bộ Thư viện mang đến nhiều hoạt động vui chơi kết hợp STEM như Kính vạn hoa vuông, Chim thăng bằng, Tên lửa khí… giúp các em vừa chơi, vừa tìm hiểu về khúc xạ ánh sáng, điểm đặt, khối tâm, tốc độ thổi của gió và không khí - những kiến thức vật lý đầy bổ ích.

Bà Lê Thị Hồng Phượng, Phó Hiệu trưởng trường THCS Nguyễn Thị Hương bày tỏ: “Mô hình xe thư viện số có giá trị lan tỏa rất lớn, vì ngoài sách, xe lưu động còn mang đến máy tính, khuyến khích các em thỏa sức sáng tạo và đam mê, đồng thời tra cứu sách trên thư viện điện tử để hỗ trợ cho việc học”.

Học sinh các khối lớp 8, 9 trở lên sẽ được trải nghiệm thực hành thiết bị robot, luyện tập thao tác điều khiển robot, hoặc thậm chí là được hướng dẫn lập trình cơ bản như di chuyển robot lên xuống, sang trái, sang phải. Đến với thư viện số lưu động, các em học sinh còn được cấp thẻ đọc miễn phí, giúp truy cập vào hệ thống thư viện thông minh của Thư viện Khoa học Tổng hợp TP.HCM tại bất kỳ đâu.

“Em rất vui và háo hức khi xe thư viện số đến trường, vì em rất thích đọc sách, nhờ xe mà hôm nay em được tiếp cận với nhiều đầu sách hơn. Em mong xe có thể đến trường thường xuyên để em và các bạn được đọc thêm nhiều sách mới và trải nghiệm các hoạt động công nghệ”, em Nguyễn Nhã Thanh Hà, học sinh trường THCS Nguyễn Thị Hương chia sẻ.

Xe thư viện số lưu động hoạt động đều đặn hàng tuần, phủ sóng khắp các địa bàn phường, xã tại TP.HCM, là nền tảng để Thành phố tiếp tục phát triển phong trào “Bình dân học vụ số”. Mô hình này không ngừng lan tỏa văn hóa đọc, giúp trẻ em ngoại thành tăng cơ hội tiếp cận với phương tiện công nghệ hiện đại và nuôi dưỡng niềm đam mê học hỏi, khám phá.

Giữa thời đại công nghệ, từng chuyến xe thư viện số xuất phát với sứ mệnh bình dị: rút ngắn khoảng cách tiếp cận tri thức giữa trung tâm và vùng ven đô thị, phục vụ nhu cầu đọc của mọi người dân.