Tạp chí Khoa học phổ thông - Phổ biến tri thức khoa học đến công chúng

Phóng viên Tạp chí Khoa học phổ thông (KHPT) - Sống Xanh đã có cuộc trò chuyện với ThS Nguyễn Hiếu Tín về “duyên bút mực” của anh về một tạp chí cung cấp rất nhiều thông tin hữu ích, giúp người đọc khám phá tri thức và tiếp cận với nhiều lĩnh vực khoa học.

Tạp chí KHPT đã đáp ứng được nhu cầu thực tiễn

Cơ duyên nào đưa anh đến với Tạp chí Khoa học phổ thông? Với anh, “Khoa học phổ thông” được hiểu như thế nào?

Vốn ưa thích tìm hiểu những thông tin bổ ích từ các phương tiện truyền thông, báo chí, nên ngay từ thời còn sinh viên tôi đã biết đến Tạp chí Khoa học Phổ Thông (KHPT) - một tạp chí rất nhiều thông tin hữu ích, giúp tôi khám phá tri thức và tiếp cận với nhiều lĩnh vực khoa học. Đặc biệt, hai năm gần đây, tôi đọc tạp chí thường xuyên hơn, với nhiều vai trò: là độc giả, là người cộng tác và thỉnh thoảng, may mắn được là nhân vật của tạp chí!

Khoa học được hiểu là một hệ thống tri thức về tự nhiên, xã hội và tư duy về những quy luật phát triển của xã hội. Khoa học giải thích một cách đúng đắn nguồn gốc của những sự kiện, phát hiện ra những mối liên hệ của các hiện tượng, trang bị cho con người những vốn tri thức cần thết để tìm hiểu, khám phá, ứng dụng trong đời sống của tôi.

Khoa học phổ thông, theo tôi, là chia sẻ những thông tin, tri thức khoa học phổ biến một cách dễ hiểu đến với công chúng trên nhiều lĩnh vực: khoa học tự nhiên, xã hội, khoa học kỹ thuật, y học, cách sống khoa học, sinh thái... Như vậy, khoa học phổ thông không chỉ là vấn đề của báo chí, học thuật mà còn được hiểu như một hoạt động xã hội nhằm giúp con người ngày càng hoàn thiện và hướng đến văn minh.

Điều này được thấy rất rõ ở Tạp chí yêu thích của tôi. Ngoài những tin tức, tổ chức bài viết, ban biên tập còn rất nhiều tổ chức sự kiện, liên quan đến đời sống xã hội, những thường thức về y học, những vấn đề về tâm lý trong cuộc sống đương đại. Do vậy, khoa học phổ thông luôn là một nhu cầu của thời đại và tạp chí KHPT đã đáp ứng được nhu cầu thực tiễn này.

Trong thời gian đồng hành với Tạp chí, anh thích nhất chuyên mục nào nhất? Vì sao?

Cái hay của Tạp chí KHPT là sự sáng tạo, linh hoạt và nhạy bén của người làm báo. Ở đó, họ đã khai thác những tri thức, thành tựu, phát minh khoa học của người Việt thông qua những bài viết từ thực tế sống động để chia sẻ, gợi mở những vấn đề đương đại. Báo cũng tỏ ra bản lĩnh, trí tuệ trong việc cập nhật và phát triển nhiều nội dung mang tính chuyên đề khoa học bằng việc xuất hiện nhiều ấn phẩm chuyên sâu như: Y học, Sống Xanh bên cạnh với tờ chính là KHPT - Tuần báo.

Bản thân tôi đều thích các chuyên mục của tạp chí, vì tạp chí cung cấp toàn cảnh, tổng thể nhiều vấn đề, từ tin tức, sự kiện đến văn hóa xã hội, sức khỏe và đời sống; đặc biệt là chuyên mục Giáo dục - Hướng nghiệp. Một phần vì bản thân tôi đang làm trong lĩnh vực giáo dục; mặt khác ở chuyên mục này, tôi có thể học tập được nhiều kinh nghiệm từ những tấm gương giáo dục, những chia sẻ tri thức trong nhiều lĩnh vực khoa học, giúp tôi có thể vận dụng trong cuộc sống và bài giảng thêm sinh động.

Câu chuyện nào ấn tượng nhất trên Tạp chí Khoa học phổ thông đối với anh?

Kỷ niệm và ấn tượng đáng nhớ nhất với tạp chí, đó là tôi may mắn và rất vinh dự, được Tạp chí KHPT tạo điều kiện, giúp tôi được đồng hành, tham gia viết thư pháp tặng bạn đọc KHPT, nhân sự kiện Hội báo toàn quốc của ngành báo chí vào tháng 3/2024.

Những ngày được tặng chữ đến bạn đọc yêu thích Tạp chí KHPT là niềm hạnh phúc trong tôi. Ở nơi đó, trong không gian ấm cúng của tạp chí, được gặp lại nhiều thầy cô, nhà báo lớn mà tôi luôn ngưỡng mộ, được đón tiếp viết tặng thư pháp cho các Quý lãnh đạo, nhà báo, bạn đọc yêu thích báo với tất cả sự trân trọng của người tặng chữ và xin chữ. Đó là kỷ niệm đẹp, đầy ấn tượng mà tôi nhớ mãi trong hành trình khám phá tri thức và văn hóa.

Tạp chí KHPT - Cầu nối tích hợp tri thức khoa học, cầu nối đến độc giả

Anh đã từng chia sẻ: “Báo chí, truyền thông luôn mang đến, cập nhật cho người đọc những thông tin chính trị, xã hội, văn hóa, giáo dục đã và đang diễn ra trên thế giới từng ngày, từng giờ, giúp ta mở mang kiến thức, trau dồi kiến văn, rèn luyện phẩm hạnh... Không chỉ vậy, nghề làm báo hôm nay, còn trở thành cầu nối, đưa văn hóa dân tộc lên tầm cao nhân loại.”

Cho đến nay, Tạp chí khoa học phổ thông đã có những bước tiến, trở thành cầu nối như thế nào?

Điều quan trọng nhất của báo chí và văn hóa dân tộc biểu hiện cuối cùng ở hiệu quả xã hội của từng tác phẩm, ở cống hiến của từng người làm báo trong suốt cuộc đời tác nghiệp, ở tác động lâu dài của cơ quan báo chí, truyền thông vào tiến trình phát triển.

Tạp chí KHPT trong những năm gần đây, đã làm được điều đó. Tạp chí KHPT không những đã tạo ảnh hưởng lớn trong bạn đọc, mà còn góp một phần tạo được tầm vóc văn hóa, một giá trị nhân văn, tích hợp các tri thức khoa học, là cầu nối tri thức đến bạn đọc, mang lại bản sắc riêng, có chỗ đứng trong làng báo chí.

Anh là một nhà thư pháp được nhiều người biết đến. Với anh, một nhà thư pháp và đội ngũ tạo nên Tạp chí Khoa học phổ thông giống và khác nhau điều gì? Những điều kiện cần và đủ để tạo nên một bức thư họa chứa đầy tinh - khí - thần? Còn với một bài báo thì sao?

Nghệ thuật thư pháp từ lâu được xem là biểu tượng thẩm mỹ của các nước phương Đông. Nó như một mạch ngầm, tồn tại lặng lẽ với thời gian, nhưng mang nhiều giá trị nhân bản của xã hội. Tương tự, như tạp chí KHPT, với sức sống âm thầm, bền bỉ, khắc họa nhân cách của các nhà báo chân chính.

Nếu thư gia tạo nên một họa phẩm với khí chất của “tâm bút hợp nhất” sẽ mang lại một tác phẩm có hồn, giàu cảm xúc bởi sức mạnh từ tâm được gửi vào từng tác phẩm, thì đối với những bài viết của báo chí có một sức hút độc giả, mang lại nguồn năng lực tích cực cũng đòi hỏi “chân tâm” của người cầm bút, hiểu thấu đáo những vấn đề quan tâm, cần có tư duy khoa học và một trái tim mẫn tiệp.

Trong dòng chảy vô tận của báo chí, chữ nghĩa ngập tràn như hiện nay, Tạp chí KHPT đã lẳng lặng nhập cuộc vào đời sống xã hội đương thời với góc nhìn riêng của tôi. Hành trình đó đã phản ánh được sự kiên trì, nhẫn nại, phát huy được vai trò của tổ chức, sự nỗ lực phấn đấu không ngừng, tinh thần trách nhiệm và lòng nhiệt huyết của nhiều thế hệ trong Ban Biên tập và vai trò của người lãnh đạo. Và trên hết là ẩn chứa tấm lòng của các tác giả với KHPT, đã gây dựng được ấn tượng ở nhiều tầng lớp bạn đọc. Từ những số báo đầu tiên đến nay, Tạp chí đã thật sự hội nhập và phát triển với xã hội hiện đại cả về hình thức lẫn nội dung, về số lượng phát hành lẫn chất lượng bài viết.

Báo chí thích ứng với thời đại, truyền tải giá trị giáo dục, văn hóa truyền thống

Anh nghĩ lĩnh vực mới nào sẽ có tác động lớn nhất đến lĩnh vực báo chí, đặc biệt là một Tạp chí chuyên ngành khoa học như Tạp chí Khoa học phổ thông, trong thời gian tới?

Truyền thông thời kỹ thuật số đã, đang và sẽ làm gia tăng sự lan truyền và ảnh hưởng của các nền văn hóa với nhau. Bản thân các phương tiện truyền thông, kỹ thuật số sẽ tạo ra văn hóa hưởng thụ và sử dụng chúng trong xã hội đương đại. Quá trình này lại diễn ra vô cùng mạnh mẽ, nhanh chóng và sôi động, nhất là trong thời kỳ hội nhập. Điều này, khiến tri thức văn hóa của mỗi quốc gia trở thành tài sản chung của nhân loại, làm giàu cho nhau bằng sự thâm nhập, tái sinh rồi trở về với văn hóa dân tộc, gõ cửa mỗi tâm hồn theo nhiều phương thức, phương tiện khác nhau.

Bên cạnh đó, cũng không ít những tác động không hay, những thông tin truyền thông phi chính thống, phụ thuộc thị hiếu, lợi dụng báo chí…, xuất phát từ mặt trái của quá trình toàn cầu hóa sẽ là vấn nạn của truyền thông. Hơn lúc nào hết, chính báo chí ngày nay không chỉ thích ứng với thời đại, mà còn phải truyền tải khuôn mẫu, giá trị giáo dục, văn hóa truyền thống của dân tộc.

Theo anh, để thu hút bạn đọc, Tạp chí cần cải tiến và tăng cường thêm nội dung nào?

Đối với Tạp chí KHPT, tôi nghĩ sẽ phát triển truyền thông đa phương tiện, thích ứng với thời đại, mở nhiều kênh online với báo hình, báo nói, báo viết, báo nghe... Tăng cường những bài viết học thuật, những tấm gương khoa học, tri thức điển hình, mở rộng giới thiệu thành tựu nhân loại, mở thêm chuyên mục nhiều kỳ về khám phá những nền văn minh, khoa học của nhân loại. Song cũng cần kết hợp thêm chuyên mục văn hóa giải trí, lồng ghép những giá trị văn hóa của dân tộc để tạo thêm sự thu hút của cộng đồng.

“Chút duyên bút mực” với tạp chí Khoa học phổ thông. Anh có những lời chúc nào đến với Tạp chí Khoa học phổ thông? Anh kỳ vọng gì nhất đối với Tạp chí?

Tôi may mắn có nhiều “duyên lành” khi được là độc giả thường xuyên, được cộng tác với Tạp chí KHPT từ nhiều năm qua, chứng kiến được sự trưởng thành và phát triển không ngừng của Tạp chí. Mong sao bước sang tuổi mới, tạp chí KHPT không ngừng phát triển để mãi là người bạn đường tinh thông, định hướng nhiều giá trị khoa học, chuẩn mực cho bạn đọc. Là một kênh tryền thông quan trọng cho những người có trách nhiệm hoạch định đường lối phát triển chiến lược về giáo dục, tư tưởng và được xác tín bằng niềm tin yêu của xã hội.

ThS. Nguyễn Hiếu Tín, hiện đang phụ trách ngành Du lịch trường Đại học Tôn Đức Thắng. 3 năm liền anh đạt danh hiệu “Nhà giáo trẻ tiêu biểu” do Thành Đoàn tổ chức, Huy chương Vàng Triển lãm Tem Tuổi Trẻ Việt Nam (năm 2006), Huy chương Đồng Triển lãm Tem thế giới (2006); trên 30 lần triển lãm thư pháp trong và ngoài nước. Anh còn là tác giả của nhiều quyển sách được các bạn trẻ quan tâm: Thư pháp là gì, Cóc linh tuệ giác, Tem thư - Nghệ thuật và Khoa học, Phong vị Tết - Tâm hồn Việt... Anh cũng là nhà sưu tập được nhiều bạn trẻ biết đến với nhiều bộ sưu tập, độc lạ, như: Ông Địa Nam Bộ, gốm Biên Hòa, ấm tử sa, tượng gỗ lũa...