Doanh nghiệp chưa xem ESG là đầu tư dài hạn mà chỉ là chi phí

Ngày 4/6, tại TP.HCM, Hội Doanh nghiệp Hàng Việt Nam Chất lượng cao tổ chức hội thảo "Giải pháp xanh cho doanh nghiệp trong kỷ nguyên biến đổi khi hậu - cơ hội và hành động".

Nhà đầu tư "lắc đầu" khi không đáp ứng tiêu chuẩn

Tại hội thảo, bà Vũ Kim Hạnh - Chủ tịch Hội Doanh nghiệp Hàng Việt Nam Chất lượng cao - nhận định làn sóng tiêu dùng xanh đang định hình lại thị trường toàn cầu, đặc biệt tại châu Âu. Tại Hội chợ chuyên ngành Thực phẩm và Đồ uống hàng đầu châu Á (ThaiFex 2024), bà Hạnh dẫn chứng 8 trong 10 xu hướng thực phẩm, đồ uống nổi bật đều liên quan đến sức khỏe và môi trường.

"Các đối tác nước ngoài đang đòi hỏi sản phẩm và hoạt động sản xuất phải đáp ứng các tiêu chuẩn bền vững rõ ràng, thay vì chỉ là những cam kết hình thức. Tại các hội chợ, họ đều đặt câu hỏi: 'Sản phẩm có tiêu chuẩn gì?', nếu không có, họ sẽ không quan tâm", bà Hạnh chia sẻ.

Tuy nhiên, bà Hạnh cũng lưu ý, dù người tiêu dùng ngày càng quan tâm đến tiêu chuẩn xanh, họ cũng thắt chặt chi tiêu hơn do giá sản phẩm xanh thường cao.

Thực tế, nhiều doanh nghiệp Việt hiện nay bị đối tác nước ngoài từ chối vì thiếu các hồ sơ tiêu chuẩn. Ông Trần Thanh Tâm - Phó phòng Khoa học Công nghệ và Quan hệ đối ngoại, Trường Đại học Tài nguyên và Môi trường TP.HCM - dẫn chứng vừa qua, một đơn vị sản xuất đồ gỗ xuất sang châu Âu bất ngờ bị nhà nhập khẩu yêu cầu làm báo cáo Cơ chế điều chỉnh biên giới carbon (CBAM). "Nếu không có CBAM thì không xuất khẩu được", ông Tâm nhấn mạnh.

Cũng theo ông Tâm, để giảm phát thải, áp lực tài chính của các doanh nghiệp hiện nay là rất lớn. Bên cạnh đó, việc thiếu hụt nguồn lực, sự cạnh tranh gay gắt, chính sách chưa đồng bộ,... là những thách thức mà doanh nghiệp đang gặp phải. Tuy nhiên, ông Tâm cũng nhận định đây là yêu cầu mà các doanh nghiệp không thể làm ngơ.

Từ 1/1/2026, Cơ chế điều chỉnh biên giới carbon (CBAM - Carbon Border Adjustment Mechanism) của châu Âu chính thức vận hành đầy đủ. Theo đó, các doanh nghiệp không giảm phát thải phải nộp thuế carbon. Như vậy, từ khi nhập hàng, sản xuất, và phân phối đến người tiêu dùng, doanh nghiệp đều phải tính đến yếu tố phát thải.

Doanh nghiệp vừa và nhỏ còn gặp khó khi chuyển đổi xanh

Theo thống kê của cuộc khảo sát tiêu dùng xanh của Hội Doanh nghiệp Hàng Việt Nam Chất lượng cao, năm 2024, có tới 80% doanh nghiệp vừa và nhỏ chiếm phần lớn trong nền kinh tế vẫn chưa có chiến lược ESG rõ ràng.

Ông Võ Minh Quân - Ban dự án Hàng Việt Nam chất lượng cao - Chuẩn hội nhập - cho biết, nhiều doanh nghiệp vẫn xem ESG và phát triển bền vững là "chi phí" chứ không phải khoản đầu tư. Do đó, các doanh nghiệp đang bị bị động trước các quy định pháp lý mới, như: CBAM, Luật môi trường… và các yêu cầu từ đối tác xuất khẩu (nhãn sinh thái, chứng nhận carbon…).

Ngoài ra, các doanh nghiệp cũng thiếu nhân sự chuyên trách ESG, khí hậu, hoặc quản lý môi trường; chưa có hệ thống thu thập và phân tích dữ liệu, đặc biệt là dữ liệu phát thải, năng lượng, nước, chất thải; thiếu các chương trình đào tạo nội bộ và cập nhật kiến thức từ các tổ chức chuyên môn.

Ông Lê Văn Nam - Thành viên Hội đồng Quản trị Hợp tác xã Dịch vụ Nông nghiệp Mỹ Long (Đồng Tháp) - chia sẻ trong quá trình chuyển đổi xanh đối với các doanh nghiệp vừa và nhỏ hiện nay đang gặp nhiều vướng mắc, đặc biệt là về mặt pháp lý. Khoảng 90% doanh nghiệp SMEs không có giấy phép xây dựng nhà máy, dẫn đến khó khăn trong việc triển khai các giải pháp sản xuất bền vững.

"Mặc dù việc đăng ký tín chỉ I-REC là một hướng đi tiềm năng giúp doanh nghiệp chứng minh rằng họ đang sử dụng điện từ nguồn năng lượng tái tạo, song nhiều đơn vị chưa nắm rõ quy trình đăng ký", ông Nam nói.

Để hỗ trợ doanh nghiệp trong chuyển đổi xanh, nhất là doanh nghiệp vừa và nhỏ, ông Phạm Đăng An - Giám đốc VP Carbon, Phó Tổng Giám đốc Vũ Phong Energy Group - cho biết, hiện Vũ Phong Energy đang cung cấp giải pháp Zero Capex Solar điện mặt trời 0 đồng cho doanh nghiệp không vốn đầu tư ban đầu.

Theo đó, Vũ Phong Energy Group sẽ đầu tư, phát triển hệ thống điện mặt trời chất lượng cao trên mái nhà máy doanh nghiệp. Doanh nghiệp sẽ thuê lại hệ thống điện mặt trời mái nhà được đầu tư bởi Vũ Phong Energy Group, toàn bộ sản lượng điện sản sinh bởi hệ thống sẽ phục vụ sản xuất của doanh nghiệp.

Khi hết thời gian thuê, hệ thống sẽ được chuyển giao toàn bộ cho doanh nghiệp miễn phí (0 đồng), hiệu suất hệ thống khi chuyển giao cam kết trên 80%. "Vũ Phong hợp tác với các đối tác để cung cấp giải pháp toàn diện, bao gồm chứng chỉ năng lượng tái tạo cho doanh nghiệp", ông An khẳng định.

Để đo lường, chứng minh được yếu tố bền vững, ông An khuyến khích doanh nghiệp theo đuổi hai tiêu chuẩn quốc tế: Nghị định thư khí nhà kính toàn cầu (GHG Protocol) và sáng kiến báo cáo toàn cầu (GRI).

"Hai tiêu chuẩn được áp dụng phổ biến tại nhiều quốc gia phát triển, đặc biệt hữu ích cho các doanh nghiệp có nhu cầu xuất khẩu sang các thị trường khó tính như châu Âu. Đây là công cụ minh bạch hóa các số liệu phát thải khí nhà kính", ông An nhấn mạnh.