Giảm rủi ro trong canh tác vườn cây có múi

Chưa an tâm trồng cam, quýt

Tổng diện tích cây có múi Nam bộ khoảng 100.0000 ha, nhiều loại cây có múi được các chuyên giá đánh giá có sức cạnh tranh trên thị trường quốc tế như: bưởi da xanh, quýt đường, quýt hồng, cam xoàn, cam sành, chanh không hột…Không ít nông dân trúng vài mùa bưởi hay cam thu về tiền tỷ, nhưng cũng có nhiều nhà vườn phải đốn bỏ cây, trắng tay.

ThS Lê Thanh Tùng (Cục trồng trọt) cho biết, giống cây có múi kém chất lượng chiếm hơn 50% diện tích, không kiểm soát nguồn giống sạch bệnh đầu vào. Bệnh vàng lá greening gây hại rất lớn nhưng khó kiểm soát, nông dân không đủ vốn và kỹ thuật tái đầu tư. Trồng cây có múi rất tốn kém, đòi hỏi kỹ thuật nhiều hơn cây trồng khác, chăm sóc thường xuyên. Tuy nhiên, nếu khi vườn cây nhiễm bệnh vàng lá thì coi như đốn bỏ nên nông dân chưa yên tâm phát triển.

Theo Viện nghiên cứu cây ăn quả miền Nam (SOFRI), muốn phát triển cây có mùi bền vững cần quy hoạch vùng tập trung, những vườn cây bệnh kiên quyết chặt bỏ và có phương án hỗ trợ. Cây có múi như cam sành, quýt đường, bưởi da xanh…tiêu thụ trong nước đã tốt, thị trường xuất khẩu đang rộng mở. Về lâu dài phài phát triển bền vững, cần sản xuất theo tiêu chuẩn VietGAP, ứng dụng hữu cơ sinh học, cái lợi trước mắt là cho chính người trồng, không bị nhiễm chất độc hại từ thuốc trừ sâu ảnh hưởng sức khoẻ. Còn đầu ra cho sản phẩm an toàn rồi sẽ có hướng giải quyết. Mặt khác, sản xuất an toàn còn là đạo đức của người trồng cây, người dân có niềm tin trái cây an toàn thì sức tiêu thụ cũng sẽ nâng lên.

ThS Lê Thanh Tùng lưu ý, các địa phương sản xuất giống cây có múi thành lập đơn vị kiểm định chất lượng giống, xúc tiến bình tuyển cây đầu dòng, tăng cường công tác quản lý nguồn giống, tạo ra nguồn giống sạch bệnh. Thực hiện chỉ đạo, kiểm soát tốt bệnh vàng lá, yếu tố quan trọng để người dân mở rộng vùng cây có múi. Nhà vườn, HTX trồng cây có múi chú ý nâng cao chất lượng thật sự chứ không phải để có giấy chứng nhận <_st13a_stockticker w:st="on">GAP rồi sau đó lại kiếm tiền tái chứng nhận nhưng chất lượng không đạt yêu cầu xuất khẩu.

Làm sao ít rủi ro?

SOFRI cho biết, sản xuất theo quy trình VietGAP là cần thiết với nông dân, đó là cửa đầu tiên để mở ra tiếp thị với khách hàng, không sản xuất theo <_st13a_stockticker w:st="on">GAP sẽ khó có khách hàng tìm đến. Nông dân phải chịu khó làm theo <_st13a_stockticker w:st="on">GAP, không có con đường nào khác để sản xuất trái cây bền vững. Hiện nay SOFRI đã xây dựng quy trình trồng và chăm sóc cây có múi theo hướng mới, giúp nông dân giảm thiệt hại do dịch bệnh.

Theo khuyến cáo SOFRI, trước khi chuẩn bị trồng cây có múi cần lưu ý, tất cả cây có múi trồng trước đây phải được loại bỏ hoàn toàn, kể cả rễ, loại bỏ cây ký chủ (nguyệt quới), phun thuốc sâu triệt rầy toàn vườn. Theo cách trồng mới, khoản cách cây 4 – 5m thay vì 2 – 2,5m như kiểu cũ. Chuẩn bị mô trồng lớn ngang 60cm, cao 30cm, nếu mực nướ cao làm mô rộng 1m, cao 50cm. Giữa mô cho vào hỗn hợp phân hữu cơ trước khi trồng. Vườn sau khi chuẩn bị cho nghỉ 1 tháng. Chọn nguồn giống sạch bệnh, thời vụ trồng khuyến cáo mới từ tháng 10 – 12 nhằm hạn chế thấp nhất nguy cơ tấn công của bệnh vàng lá. Trước khi trồng nên cắt bỏ chóp rễ (rễ cái) cho cây phát triển phương ngang. Quản lý tốt hơn rầy chổng cánh (tác nhân truyền bệnh vàng lá), cần trồng ổi từ 6 tháng đến 1 năm vào vườn rồi trồng cây có múi vào. Áp dụng quản lý tổng hợp IPM cho vườn cây.

Ứng dụng hữu cơ sinh học là tất yếu

GS.TS Nguyễn Thơ, phó chủ tịch Hội khoa học BVTV Việt Nam lưu ý, đã đến lúc nông dân và khuyến nông địa phương thay đổi cách quản lý và chăm sóc vườn cây có múi như cam, quýt, bưởi…Hệ quả của việc canh tác lạm dụng quá nhiều phân hóa học, sử dụng nhiều thuốc BVTV trừ sâu bệnh, sử dụng thuốc cỏ, không bồi bổ cho đất bằng hữu cơ…lâu dần làm cho đất suy kiệt, bạc màu, hệ vi sinh vật có ích không còn trong đất. Môi trường đất xấu đi là một trong những nguyên nhân dễ phát sinh tập đoàn nấm bệnh (Fusarium, Pitium...) gây vàng lá thối rễ trên cây cam, quýt dẫn đến nhiều vườn phải đốn bỏ.

Con đường để canh tác cây có múi là quản lý tổng hợp dịch hại bằng yếu tố hữu cơ, sinh học và biện pháp cân bằng sinh thái. Lạm dụng phân hóa học, thuốc hóa học…như con dao hai lưỡi. Sản phẩm hữu cơ sinh học bày bán quá nhiều, nông dân ứng dụng cần tỉnh táo chọn lựa, tránh mua sản phẩm kém chất lượng.