Bệnh đậu mùa khỉ nguy hiểm như thế nào?

TS.BS Nguyễn Thị Thủy Ngân - Phó Trưởng khoa Khoa Bệnh nhiệt đới, Bệnh viện Chợ Rẫy, sẽ thông tin đến quý bạn đọc những kiến thức cần biết về bệnh đậu mùa khỉ và cách để bảo vệ bản thân và gia đình trước căn bệnh này.

Bệnh đậu mùa khỉ là gì và biểu hiện của nó như thế nào?

TS.BS Nguyễn Thị Thủy Ngân

Đậu mùa khỉ (Mpox) là bệnh truyền nhiễm cấp tính, do virus đậu mùa khỉ gây ra, có nguồn gốc từ Châu Phi và có khả năng gây ra dịch. Mpox là một bệnh tự giới hạn và mức độ nghiêm trọng của nhiễm trùng có thể bị ảnh hưởng bởi nhiều yếu tố khác nhau như chủng virus cụ thể, tình trạng miễn dịch cá nhân và các biến chứng tiềm ẩn có thể phát sinh.

Các biểu hiện lâm sàng chính phải kể đến như: sốt, phát ban dạng phỏng nước và sưng hạch ngoại vi, có thể gây các biến chứng nặng dẫn đến tử vong.

Vị trí phát ban có xu hướng ly tâm, gặp nhiều trên mặt, lòng bàn tay, lòng bàn chân. Bên cạnh đó, ban cũng có thể xuất hiện ở miệng, mắt và cơ quan sinh dục. Kích thước tổn thương da khoảng từ 0,5 cm - 1cm và số lượng ban trên một người có thể từ vài nốt cho đến dày đặc. Đặc biệt, trường hợp nghiêm trọng, các tổn thương có thể liên kết với nhau tạo thành mảng tổn thương da lớn.

Phương thức lây truyền của bệnh đậu mùa khỉ như thế nào?

Bệnh đậu mùa khỉ có 2 phương thức lây truyền chính: từ động vật sang người và từ người sang người.

Từ động vật sang người

- Do tiếp xúc với màng nhầy, dịch cơ thể, mô hoặc tiêu thụ thịt chưa nấu chín

- Qua vết trầy xước hoặc vết cắn từ động vật bị nhiễm bệnh

Từ người sang người

- Qua tiếp xúc trực tiếp với tổn thương da, dịch cơ thể, vật dụng của người bị nhiễm

- Qua quan hệ tình dục

- Qua giọt bắn đường hô hấp

- Lây truyền từ mẹ sang con

Đối tượng nào dễ mắc bệnh đậu mùa khỉ?

Trước đây, Mpox chỉ được chẩn đoán sau khi tiếp xúc với động vật bị nhiễm bệnh hoặc đi du lịch đến các khu vực bị ảnh hưởng bởi Mpox.

Tuy nhiên, hiện tại, hầu hết các trường hợp Mpox không liên quan đến việc tiếp xúc với động vật bị nhiễm bệnh hoặc đi du lịch mà chủ yếu là do tiếp xúc tình dục giữa các cá nhân.

Trong 2 năm qua, trên thế giới, phần lớn các trường hợp được báo cáo đều có liên quan đến nam giới đồng tính hoặc lưỡng tính. Cụ thể 98% nam giới đồng tính luyến ái/lưỡng tính; 41% đồng nhiễm HIV; 73% có các tổn thương ở vùng hậu môn và bộ phận sinh dục

Diễn tiến bệnh diễn ra như thế nào?

Giai đoạn tiềm ẩn (kéo dài khoảng 2 tuần): Virus xâm nhập vào cơ thể bắt đầu ở các tiểu phế quản hô hấp và phế nang sau khi hít vào. Di chuyển đến các hạch bạch huyết gần đó, sau đó nhân lên ở amidan, lá lách, gan và đại tràng. Trong suốt giai đoạn này, người nhiễm Mpox thường không có triệu chứng và không có tổn thương.

Sau giai đoạn tiềm ẩn: Bắt đầu biểu hiện các triệu chứng không điển hình như sốt, ớn lạnh, nhức đầu, đau cơ và hạch bạch huyết, thường kéo dài trong 3 ngày. Sau đó, phát ban xuất hiện trên đầu và mặt, dần dần lan rộng khắp cơ thể.

Ban phát triển từ ban có nền phẳng đến ban cứng hơi nhô cao sau đó là mụn nước, mụn mủ, đóng vảy khô, bong tróc và để lại sẹo (kéo dài từ 2 - 4 tuần)

Lưu ý: Giai đoạn ủ bệnh: không lây bệnh; Giai đoạn khởi phát: bắt đầu có thể lây bệnh; Giai đoạn toàn phát: lây bệnh; Giai đoạn hồi phục: không còn khả năng lây bệnh

Bệnh đậu mùa khỉ được phân loại theo mức độ bệnh như thế nào?

Mpox được phân loại theo 3 mức độ bệnh chính:

Thể không triệu chứng: người nhiễm vi rút đậu mùa khỉ không có bất kỳ triệu chứng lâm sàng nào.

Thể nhẹ: các triệu chứng thường hết sau 2 đến 4 tuần mà không cần bất kỳ biện pháp điều trị đặc hiệu nào.

Thể nặng: thường gặp trên nhóm đối tượng nguy cơ cao (phụ nữ mang thai, người cao tuổi, trẻ em, người mắc bệnh lý nền, suy giảm miễn dịch…) và có thể dẫn tới tử vong (thường rơi vào tuần thứ 2 của bệnh).

Như vậy, làm cách nào để có thể bảo vệ bản thân khỏi căn bệnh này?

Để phòng ngừa khả năng bị mắc bệnh đậu mùa khỉ, cần:

Tránh tiếp xúc với người/động vật có thể bị bệnh (bao gồm cả động vật bị bệnh hoặc đã chết ở những khu vực xảy ra bệnh đậu mùa khỉ).

Tránh tiếp xúc với vật dụng, bề mặt có nguy cơ nhiễm virus đậu mùa khỉ như khăn trải giường, quần áo người bệnh.

Thường xuyên rửa tay bằng xà phòng và các dung dịch sát khuẩn thông thường sau khi tiếp xúc với người/động vật nghi ngờ nhiễm bệnh.

Đảm bảo an toàn thực phẩm, thực hiện lối sống lành mạnh, tăng cường vận động thể lực, nâng cao sức khỏe.

Trường hợp bản thân hoặc người thân có triệu chứng phát ban cấp tính không rõ nguyên nhân kèm theo một hoặc nhiều triệu chứng nghi ngờ cần chủ động liên hệ với cơ sở y tế để được theo dõi và điều trị kịp thời; đồng thời cần chủ động tự cách ly, tránh quan hệ tình dục.

Bệnh đậu mùa khỉ có vắc-xin phòng ngừa chưa?

Đã có một số loại vắc xin phòng bệnh đậu mùa khỉ được phê duyệt. Ở thời điểm hiện tại, vắc-xin không được khuyến cáo tiêm phòng cho mọi đối tượng và một số quốc gia khuyến cáo tiêm phòng cho những đối tượng có nguy cơ cao mắc bệnh đậu mùa khỉ. Tuy nhiên, Việt Nam hiện vẫn chưa có vắc-xin phòng đậu mùa khỉ.