Tổng Bí thư: Giáo dục phải chuyển từ cải cách, chỉnh sửa sang tư duy kiến tạo

Tham dự buổi lễ có đồng chí Tô Lâm, Tổng Bí thư Ban chấp hành Trung ương Đảng Cộng sản Việt Nam; các đồng chí Ủy viên Bộ Chính trị: Lương Cường, Chủ tịch nước; Phạm Minh Chính, Thủ tướng Chính phủ; Trần Thanh Mẫn, Chủ tịch Quốc hội; Trần Cẩm Tú, Thường trực Ban Bí thư; Đỗ Văn Chiến, Bí thư Trung ương Đảng, Chủ tịch Ủy ban Trung ương MTTQ Việt Nam; các đồng chí Ủy viên Bộ Chính trị, Bí thư Trung ương Đảng, các đồng chí Ủy viên Ban Chấp hành Trung ương Đảng, các đồng chí đại diện lãnh đạo các ban, bộ, ngành, cơ quan, đoàn thể Trung ương, các đồng chí lãnh đạo các địa phương dự tại các điểm cầu, các vị đại sứ, đại diện các nước, các tổ chức quốc tế tại Việt Nam; đồng chí Nguyễn Kim Sơn, Ủy viên Ban Chấp hành Trung ương Đảng, Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo; các đồng chí nguyên lãnh đạo Bộ Giáo dục và Đào tạo, các đơn vị thuộc Bộ giáo dục và đào tạo qua các thời kỳ, các đồng chí giám đốc, hiệu trưởng các cơ sở giáo dục đào tạo trên cả nước và 1,6 triệu nhà giáo, cán bộ quản lý giáo dục, hơn 26 triệu học sinh, sinh viên cả nước, dự trực tiếp và trực tuyến.

Đổi mới tư duy, đưa giáo dục Việt Nam vào dòng chảy thế giới

Phát biểu tại lễ khai giảng, Tổng Bí thư Tô Lâm cho biết, trong suốt 80 năm qua, dù trong khói lửa chiến tranh hay trong công cuộc kiến thiết hòa bình, giáo dục cách mạng Việt Nam luôn ở tuyến đầu: tạo nguồn nhân lực, bồi dưỡng nhân tài, góp phần quyết định vào thắng lợi của sự nghiệp giải phóng dân tộc, thống nhất đất nước và phát triển. Đặc biệt từ sau công cuộc đổi mới, giáo dục và đào tạo không ngừng mở rộng mạng lưới, nâng cao chất lượng, từng bước hội nhập quốc tế.

Tổng Bí thư đánh giá, bên cạnh những thành tựu rất đáng tự hào, chúng ta cũng nghiêm túc nhìn nhận rằng chất lượng giáo dục còn chưa đồng đều, chênh lệch vùng miền còn lớn. Đổi mới căn bản, toàn diện có khâu chưa đồng bộ, còn lúng túng cả trong nhận thức và hành động. Giáo dục đại học đổi mới chậm, liên kết đào tạo nghiên cứu thị trường lao động chưa chặt chẽ. Phương pháp dạy học ở nhiều nơi chưa khuyến khích sáng tạo và năng lực tự học. Cơ sở vật chất, chuyển đổi số và hội nhập quốc tế còn hạn chế, bất cập. Có giai đoạn giáo dục chưa phát huy đầy đủ vai trò động lực cho phát triển. Đây là những vấn đề đòi hỏi chúng ta phải kiên quyết khắc phục.

Vừa qua Bộ Chính trị đã ban hành Nghị quyết 71 về đột phá phát triển giáo dục và đào tạo. Trong tháng này, Ban Bí thư sẽ tổ chức Hội nghị toàn quốc để quán triệt và triển khai Nghị quyết này. Đây là một nghị quyết có ý nghĩa hết sức quan trọng, mang tầm nhìn chiến lược, với những mục tiêu lớn, cụ thể, những nhiệm vụ, giải pháp đột phá mạnh mẽ, đưa giáo dục và đào tạo Việt Nam vào dòng chảy của giáo dục thế giới. Để nhanh chóng đưa Nghị quyết vào cuộc sống, Tổng Bí thư đề nghị:

Toàn Đảng phải đổi mới mạnh mẽ tư duy lãnh đạo đối với giáo dục, không áp đặt những chuẩn mực cũ cho một nền giáo dục hiện đại, mà cần chỉ đạo sát sao, thực chất, tổ chức thực hiện quyết liệt, hiệu quả, nhất quán coi giáo dục là quốc sách hàng đầu.

Quốc hội cần tiếp tục hoàn thiện hệ thống pháp luật, tạo hành lang pháp lý thông suốt, ổn định và tiên tiến cho sự nghiệp đổi mới giáo dục và đào tạo.

Chính phủ tăng cường đầu tư, bảo đảm nguồn lực tài chính, cơ sở vật chất, đội ngũ; đồng thời kiên quyết tháo gỡ điểm nghẽn về cơ chế, chính sách để khơi thông và huy động tối đa mọi nguồn lực xã hội cho giáo dục.

Mặt trận Tổ quốc, các đoàn thể, các tổ chức xã hội cần phát huy sức mạnh đại đoàn kết, khuyến khích và lan tỏa phong trào toàn dân chăm lo cho sự nghiệp trồng người.

Ngành giáo dục cần tiên phong trong đổi mới tư duy, phương pháp, quản trị; xây dựng đội ngũ nhà giáo vừa có tri thức, vừa có đạo đức và khát vọng cống hiến. Các thầy cô giáo phải là tấm gương sáng, là nguồn cảm hứng cho học trò. Các cháu học sinh, sinh viên phải nuôi dưỡng chí lớn, khát vọng lớn, học tập và rèn luyện để trở thành công dân toàn cầu, từng bước hội nhập chuẩn mực quốc tế nhưng luôn giữ vững bản sắc và tâm hồn Việt Nam.

Giáo dục phải chuyển từ cải cách, chỉnh sửa sang kiến tạo

Tổng Bí thư nhấn mạnh một số định hướng lớn:

Thứ nhất, đổi mới mạnh mẽ tư duy và hành động. Chuyển từ cải cách “chỉnh sửa” sang tư duy kiến tạo dẫn dắt phát triển quốc gia bằng giáo dục; lấy chất lượng công bằng hội nhập hiệu quả làm thước đo; siết chặt kỷ luật thực thi.

Thứ hai, bảo đảm tiếp cận bình đẳng trong giáo dục, nâng cao mặt bằng dân trí. Không để bất kỳ trẻ em nào bị bỏ lại phía sau; ưu tiên vùng sâu, vùng xa, biên giới, hải đảo, vùng khó khăn; tăng đầu tư trường lớp dinh dưỡng học đường đội ngũ thầy cô hạ tầng số. Vừa qua chúng ta đã thực hiện miễn học phí cho toàn bộ học sinh từ mầm non tới hết trung học phổ thông; một số địa phương đã hỗ trợ cung cấp bữa ăn trưa miễn phí cho các cháu học 2 buổi. Bộ Chính trị cũng đã có kết luận về chủ trương đầu tư xây dựng các trường phổ thông nội trú liên cấp tại 248 xã biên giới đất liền. Trước mắt, thí điểm đầu tư hoàn thành xây mới hoặc cải tạo 100 trường trong năm 2025, hoàn thành chậm nhất là đến thời điểm khai giảng năm học sau.

Thứ ba, đổi mới giáo dục phổ thông theo hướng toàn diện. Không chỉ truyền thụ tri thức, mà còn nuôi dưỡng nhân cách rèn luyện thể chất bồi dưỡng tâm hồn, khơi dậy tinh thần công dân, ý thức kỷ luật và trách nhiệm xã hội; hình thành lớp người “vừa giỏi giang, vừa nhân ái, vừa kiên cường”.

Thứ tư, tạo đột phá trong giáo dục đại học và giáo dục nghề nghiệp. Đại học phải trở thành trung tâm sản sinh tri thức, công nghệ, là hạt nhân đổi mới sáng tạo khởi nghiệp; gắn chặt đào tạo nghiên cứu chuyển giao với nhu cầu phát triển đất nước. Cần hình thành những đại học lớn có tầm vóc khu vực và quốc tế, những cơ sở đào tạo nghề hiện đại, để đào tạo ra đội ngũ nhân lực chất lượng cao, góp phần đưa đất nước bứt phá trong khoa học công nghệ, công nghiệp hóa và chuyển đổi số.

Thứ năm, đẩy mạnh hội nhập quốc tế trong giáo dục. Hội nhập để học hỏi tinh hoa, thu hẹp khoảng cách, lan tỏa chuẩn mực; khuyến khích đồng đào tạo, liên kết chương trình, công nhận tín chỉ, trao đổi giảng viên sinh viên, thu hút học giả quốc tế; qua đó nâng cao vị thế giáo dục Việt Nam.

Thứ sáu, chăm lo xây dựng đội ngũ nhà giáo và cán bộ quản lý giáo dục. Thầy cô là linh hồn của giáo dục, là nhân tố quyết định sự thành bại của đổi mới. Thầy cô không chỉ truyền đạt kiến thức, mà còn gieo mầm khát vọng, hun đúc nhân cách, thắp sáng niềm tin cho học trò. Bởi vậy, bản thân các thầy cô cũng phải không ngừng học tập, sáng tạo, nêu gương mẫu mực. Luật Nhà giáo đã được Quốc hội thông qua là nền tảng để bảo đảm nâng cao đời sống vật chất, quyền, lợi ích hợp pháp, đồng thời nâng cao chuẩn nghề nghiệp, đạo đức, trách nhiệm và vị thế xã hội của nhà giáo.

Thứ bảy, thúc đẩy chuyển đổi số và trí tuệ nhân tạo (AI) trong giáo dục. Biến công nghệ thành cú hích cho đổi mới căn bản, toàn diện: dạy và học linh hoạt, học liệu mở, nền tảng số an toàn, nhân văn; nâng cao năng lực số cho giáo viên học sinh; bảo đảm an ninh, an toàn dữ liệu.

Thứ tám, ưu tiên đầu tư cho giáo dục. Đầu tư cho giáo dục chính là đầu tư cho tương lai dân tộc. Quy hoạch tổng thể, sắp xếp hệ thống (nhất là đại học công lập) để hình thành trung tâm đào tạo nghiên cứu đổi mới sáng tạo ngang tầm khu vực, vươn tầm quốc tế; sử dụng chi tiêu công hiệu quả, không dàn trải; tăng cường hợp tác công tư, huy động mạnh mẽ các nguồn lực xã hội cùng chung tay cho sự nghiệp trồng người.

Thứ chín, xây dựng xã hội học tập, học tập suốt đời. Trong thời đại Cách mạng công nghiệp lần thứ tư, tri thức thay đổi từng ngày, từng giờ; điều hôm nay đúng, ngày mai có thể đã lạc hậu. Vì vậy, học tập không chỉ là nhu cầu cá nhân, mà trước hết phải được nhìn nhận như một trách nhiệm chính trị, một hành động cách mạng thường trực của mỗi người dân. Ở bất kỳ độ tuổi, lĩnh vực hay nghề nghiệp nào, chúng ta đều phải học để không bị tụt hậu, học để làm chủ tri thức và công nghệ, học để phát triển bản thân và góp phần xây dựng đất nước hùng cường, thịnh vượng.

Xây dựng xã hội học tập, khuyến khích học tập suốt đời chính là nền tảng vững chắc nhất cho một dân tộc tự cường. Đó không chỉ là hành trang của mỗi cá nhân, mà còn là giá trị cốt lõi của quốc gia, bảo đảm cho dân tộc ta tiến cùng thời đại, khẳng định bản lĩnh và trí tuệ Việt Nam trên trường quốc tế.

Với học sinh, sinh viên, Tổng Bí Thư căn dặn, thế hệ cha ông đã làm nên chiến thắng bằng máu xương, hôm nay, trong hòa bình, hội nhập và khát vọng vươn lên, trách nhiệm của thế hệ học sinh là phải làm nên chiến thắng mới bằng tri thức bản lĩnh sáng tạo. Do vậy Tổng Bí thư mong thế hệ học sinh Hãy đặt mục tiêu rõ ràng, rèn luyện kỷ luật tự học, nuôi dưỡng đam mê khám phá; Nâng cao năng lực, làm chủ công nghệ số và trí tuệ nhân tạo một cách thông minh, an toàn và nhân văn; Đồng thời, phải biết yêu thương, sẻ chia, sống có trách nhiệm với bản thân, gia đình và cộng đồng.

“Học sinh nhỏ tuổi hãy thực hiện thật tốt 5 điều Bác Hồ dạy; học sinh trung học cần trau dồi nhân cách, ý thức công dân, bồi đắp tri thức và nuôi dưỡng khát vọng; sinh viên hãy nuôi chí lớn, dám nghĩ, dám làm, đi đầu trong khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số, kinh tế xanh và hội nhập quốc tế, hãy học tập và rèn luyện để trở thành người lao động hữu ích cho gia đình và xã hội”, Tổng Bí thư nhấn mạnh.

Với các thầy cô giáo, Tổng Bí Thư đánh giá là đội ngũ lặng thầm mà bền bỉ, hy sinh, cống hiến vô cùng to lớn cho sự nghiệp "trồng người". Ông bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc và tri ân chân thành tới các thế hệ thầy cô. Trong giai đoạn mới, Tổng Bí thư mong các thầy cô tiếp tục nêu gương, đổi mới phương pháp, dẫn dắt học trò trên con đường tri thức và nhân cách; Tiên phong chuyển đổi số, hướng dẫn học sinh, sinh viên sử dụng công nghệ (nhất là trí tuệ nhân tạo) một cách sáng tạo, hiệu quả, an toàn và nhân văn; Tích cực tham gia đóng góp chính sách, nâng cao chất lượng và công bằng trong giáo dục.

Thay mặt Bộ Giáo dục và Đào tạo và toàn ngành giáo dục và đào tạo, Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo Nguyễn Kim Sơn phát biểu đáp từ, tiếp thu, lĩnh hội đầy đủ các chỉ đạo, định hướng, yêu cầu của Tổng Bí thư. Đặc biệt là chỉ đạo về việc đổi mới tư duy, chuyển từ cải cách, chỉnh sửa sang kiến tạo, phát triển. Và chủ đích, phấn đấu để tiến hành giáo dục phổ cập bậc trung học phổ thông và tương đương cùng nhiều chỉ đạo khác.

Bộ và ngành sẽ triển khai ngay các chỉ đạo của Tổng Bí thư, đồng thời với việc triển khai Nghị quyết 71 ngay từ đầu năm học này.

Bộ trưởng cũng gửi lời cảm ơn Chủ tịch nước Lương Cường, đã luôn quan tâm sâu sát tới giáo dục và đào tạo; khen thưởng động viên kịp thời các nhà giáo và các cháu học sinh xuất sắc; đã gửi thư chúc mừng, động viên, khích lệ toàn thể thầy và trò ngành giáo dục nhân dịp khai giảng đặc biệt ngày hôm nay.

Nhân dịp này, để ghi nhận những thành tích xuất sắc của Bộ Giáo dục và Đào tạo trong công tác quản lý nhà nước về giáo dục và đào tạo, Chủ tịch nước đã quyết định trao tặng Huân chương Lao động hạng Nhất cho Bộ Giáo dục và Đào tạo.

80 năm như một phép màu

Trong bài diễn văn khai giảng năm học mới, Bộ trưởng Nguyễn Kim Sơn nhắc lại rằng, cách đây tròn 80 năm, chỉ ít ngày sau khi đọc Tuyên ngôn độc lập, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã gửi thư cho học sinh nhân dịp khai trường đầu tiên của nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa.

Bức thư ấy được xem như một bản tuyên ngôn về giáo dục, thể hiện rõ tầm nhìn về sự phát triển tương lai của đất nước gắn liền với sự nghiệp học tập và đào tạo.

Trải qua 80 năm, ngành giáo dục đã đi từ xuất phát điểm 95% dân số mù chữ đến thành tựu phổ cập, nâng cao chất lượng, hội nhập quốc tế, xây dựng đội ngũ 1,6 triệu nhà giáo và hệ thống 243 trường đại học, góp phần quan trọng vào sự phát triển đất nước.

“80 năm qua, như một phép màu, từ bối cảnh đất nước với 95% người dân mù chữ, tầng lớp trí thức thưa thớt như lá mùa thu, số lượng trường học bậc cao đếm trên đầu ngón tay, lại đi qua chiều dài mấy chục năm chiến tranh, với chồng chất gian lao khó nhọc… mà tới hôm nay, cả nước đã hoàn thành phổ cập giáo dục từ mẫu giáo 5 tuổi tới hết trung học cơ sở. Chất lượng giáo dục phổ thông từng bước được nâng cao. Việt Nam được quốc tế đánh giá là nhóm các nước có nền giáo dục phổ thông tốt trên thế giới…”, Bộ trưởng Bộ Giáo dục nhấn mạnh.

Bộ trưởng bày tỏ tri ân sự quan tâm của Đảng, Nhà nước, toàn xã hội và công lao, hy sinh của các thế hệ nhà giáo, học sinh. Ông khẳng định Nghị quyết 71 của Bộ Chính trị mở ra một cuộc cách mạng mới cho giáo dục, với mục tiêu đến năm 2045, Việt Nam có hệ thống giáo dục hiện đại, công bằng, chất lượng, thuộc nhóm 20 quốc gia hàng đầu thế giới.

Toàn ngành giáo dục cam kết triển khai ngay các nhiệm vụ trọng tâm như hoàn thiện thể chế, đổi mới chương trình, sách giáo khoa, phát triển trường học thông minh, đẩy mạnh AI và chuyển đổi số, xây dựng quỹ học bổng quốc gia, nâng cao chất lượng giáo viên, đáp ứng yêu cầu nhân lực chất lượng cao.

Kết thúc bài phát biểu, Bộ trưởng Nguyễn Kim Sơn tuyên bố khai giảng năm học mới 2025-2026, kêu gọi toàn ngành sáng tạo, nỗ lực hơn nữa để hoàn thành sứ mệnh vẻ vang trước đất nước.

Tại buổi lễ, thay mặt học sinh, sinh viên cả nước, em Kiều Tuấn Định, sinh viên Khóa 67 ngành hệ thống nhúng và IOT, Đại học Bách Khoa Hà Nội, bày tỏ lòng biết ơn vô hạn các thế hệ ông cha, thế hệ các thầy cô đã góp sức xây dựng một nước Việt Nam như ngày hôm nay để triệu triệu học sinh, sinh viên cả nước được đón năm học mới trong hòa bình, độc lập và tự do.

Em Kiều Tuấn Định cho rằng, việc rèn luyện kiến thức, kỹ năng, tư duy sáng tạo và tinh thần khởi nghiệp không chỉ là nhiệm vụ nghề nghiệp mà còn là “mệnh lệnh từ trái tim” của thế hệ trẻ. Em mong muốn đóng góp cho đất nước bằng việc xây dựng doanh nghiệp công nghệ lớn mạnh, tạo việc làm, khẳng định trí tuệ và bản lĩnh Việt Nam trên trường quốc tế.

“Nhìn suốt chiều dài lịch sử và bài học kinh nghiệm của cha ông, chúng em sẽ tựa chắc vào truyền thống văn hóa, vào bản sắc, vào tinh thần nhân văn của con người Việt Nam, chúng em sẽ khiêm tốn, thật thà và dũng cảm học hỏi thế giới, để đương đầu và vượt qua thử thách mới với tinh thần "tôi là người Việt Nam", em Kiều Tuấn Định nói.