PGS.TS.BS Phạm Hiếu Liêm: Hòa quyện đam mê Phẫu thuật Tạo hình Thẩm mỹ và tâm hồn nghệ sĩ

Trân trọng cảm ơn PGS.TS.BS Phạm Hiếu Liêm đã chia sẻ với Tạp chí Khoa học Phổ thông - Sống Xanh về chặng đường gần ba thập niên khoác áo blouse trắng và hơn hai thập niên theo đuổi chuyên ngành Phẫu thuật Tạo hình, Tái tạo và Thẩm mỹ, góp sức phát triển một cách thống nhất, bài bản và chuyên sâu về lĩnh vực này tại TP.HCM nói riêng và các tỉnh phía Nam nói chung.

Thích ngoại khoa và có tâm hồn nghệ sĩ từ thuở nhỏ

Tôi thật sự không nhớ nổi niềm đam mê khám phá những bí ẩn liên quan đến sinh vật, sự sống bắt đầu trong tôi từ khi nào. Chỉ biết rằng từ lớp 6, tôi đã từng mải mê ngồi bên cạnh chiếc kính hiển vi cổ lỗ sĩ hằng giờ, quên cả ăn, bỏ cả học bài một số môn khác chỉ để khám phá, tìm hiểu về vi cấu tạo của rễ cây, thân cây, hoa và lá. Chính vì vậy, cô giáo dạy môn Sinh vật đã chọn tôi tham dự kỳ thi học sinh giỏi thực hành thí nghiệm môn sinh vật lớp 6 cấp Thành phố năm 1986 và tôi đã đạt được giải nhì.

Tiếp đến năm lớp 7, cũng lại là những giờ thực hành thí nghiệm phẫu thuật các loài vật như cá, giun, thằn lằn, thỏ; tôi đam mê cực độ vì bị cuốn hút vào sự khám phá các bộ phận và hệ thống trong cơ thể của các loài vật. Vào năm đó, năm 1987, tôi vinh dự đạt giải nhất cấp thành phố về thực hành thí nghiệm môn Sinh vật lớp 7.

Tôi nhớ rất rõ có một lần, cha tôi đi chợ mua một con cá chép đem về nhà để làm đồ ăn cho cả gia đình, thừa lúc cha tôi không để ý, tôi chộp lấy con cá chép ấy, đem vào phòng ngủ và gắn nó lên cái bàn mổ tự chế của tôi và say sưa mổ. Khi cha tôi phát hiện, tôi cứ nghĩ rằng cha sẽ đánh tôi vì cá chép là món ăn hiếm khi xuất hiện trên bàn ăn do cảnh nhà khó khăn. Nhưng không, cha xoa đầu tôi và bảo rằng “Cha hy vọng con hiểu rõ điều mình muốn làm và cố gắng theo đuổi để trở thành bác sĩ để cứu người con nhé”.

Đến lớp 8, tôi tham gia thi học sinh giỏi môn Hóa cấp Thành phố và cũng đạt giải nhất. Có lẽ đây là những bước đi đầu tiên của tôi khi quyết tâm theo đuổi ngành y.

Quan trọng hơn, ước mơ trở thành một bác sĩ đã hình thành trong tôi từ lời động viên ấy của cha tôi. Cha mẹ đã luôn nuôi dưỡng và khuyến khích tôi theo đuổi khát khao này. Cha tôi từng nói: “Bất cứ điều gì, khởi đầu bằng đam mê nhưng cần được nuôi dưỡng bằng sự cần cù và chăm chỉ”.

Đến lớp 9, tôi lại được các thầy cô khuyến khích đi thi Văn. Kỳ thi đó, tôi đạt giải nhì Văn Toàn quốc. Bên cạnh đó, trong các hoạt động ngoại khóa từ bé đến khi vào giảng đường đại học, tôi thích văn nghệ, biết chơi đàn guitar, hát tốt, biết đóng kịch, thích các hoạt động đội, đoàn.

Tôi từng tham gia cuộc thi sinh viên thanh lịch vào năm 1993 và đạt giải nhất sinh viên thanh lịch ngành Y tế TP. Hồ Chí Minh. Năm 1996, tôi lại cùng các bạn tham gia chương trình SV96 với cương vị đội phó và còn tham gia cuộc tuyển chọn diễn viên điện ảnh - đạt giải nhì toàn quốc.

Đó là một điều kỳ lạ, tưởng chừng như mâu thuẫn trong con người tôi: yêu khoa học và đam mê nghệ thuật. Nhưng những điều đó dường như trở thành một kim chỉ nam giúp tôi “xông thẳng” đến tương lai. Ngay những ngày đầu bước chân vào trường y, tôi đã đặt mục tiêu muốn trở thành bác sĩ ngoại khoa và theo đuổi chuyên ngành Phẫu thuật Tạo hình, Tái tạo và Thẩm mỹ; tâm đắc với khát khao “làm đẹp cho cuộc sống”.

Giảng đường y khoa: Hạnh phúc đi cùng nỗ lực

Đến năm 1993, điều hạnh phúc nhất trong tôi là đậu vào Trường Đại học Y khoa Pham Ngọc Thạch, thời đó gọi là Trung tâm Đào tạo Bồi dưỡng Cán bộ Y tế TP. Hồ Chí Minh. Cả một thế giới huyền diệu về cơ thể con người được mở ra trước mắt tôi. Tôi lao đầu vào học hỏi và tìm tòi kiến thức và kinh nghiệm lâm sàng từ thầy cô, đàn anh đi trước, bạn bè và sách vở.

Vượt qua bao nhiêu khó khăn trong cuộc sống, bằng nỗ lực trong học tập và nghiên cứu khoa học, tôi tốt nghiệp bác sĩ y khoa Trường Đại học Y khoa Pham Ngọc Thạch ngày 30/12/1999 với tấm bằng loại giỏi, xếp hạng nhì toàn khóa. Tôi được nhà trường giữ lại làm cán bộ giảng bộ môn Chấn thương Chỉnh hình chuyên về Vi phẫu Tạo hình và vinh dự trở thành sinh viên đầu tiên của nhà trường được đứng vào hàng ngũ Đảng viên Đảng Cộng Sản Việt Nam.

Khoảng thời gian học đại học y khoa hơn 6 năm, tôi đã trang bị được nền tảng kiến thức y khoa rất vững vàng về mặt lý thuyết cũng như về khía cạnh lâm sàng. Những bài học từ những lần chẩn đoán bệnh và điều trị chưa chính xác đã theo tôi suốt cho mãi đến ngày hôm nay và cả mai sau. Tôi học được mối quan hệ giữa thầy thuốc và bệnh nhân từ sự nhẫn nại lắng nghe bệnh nhân để hiểu, để tìm cho đến xác định bệnh.

Bao nhiêu bài học về lý thuyết, về lâm sàng và cả về đạo đức người thầy thuốc… đều là hành trang để cho tôi bước vào lĩnh vực khoa học y khoa mà ở đó phải cẩn trọng để giảm thiểu nhầm lẫn hay sai sót vì liên quan đến sinh mạng và tinh thần bệnh nhân. Tôi cũng dặn lòng giữ vững lời thề Hippocrat mà tôi đã tuyên thệ trước khi tốt nghiệp vì tôi biết trong cuộc sống, sẽ có nhiều cám dỗ, nhiều cạm bẫy.

“

Khi nhu cầu làm đẹp ngày càng tăng, để đảm bảo an toàn cho khách hàng, bài học đầu tiên mà các bác sĩ chuyên ngành Phẫu thuật Tạo hình - Thẩm mỹ cần phải ghi nhớ đó chính là học cách đánh giá và từ chối nếu cần thiết.

PGS.TS.BS Phạm Hiếu Liêm

Khát khao “trả lại” một cơ thể hoàn thiện cho bệnh nhân không may

Tôi làm việc tại bộ môn Chấn thương Chỉnh hình được khoảng 6 tháng, đồng thời về công tác tại khoa Vi phẫu Tạo hình của thầy Võ Văn Châu thuộc Bệnh viện Chấn thương Chỉnh hình.

Lúc đó, nhận thấy tôi vừa có năng khiếu về ngoại khoa vừa có thiên hướng sáng tạo, năng khiếu nghệ thuật và óc thẩm mỹ nên thầy tôi, GS Võ Thành Phụng, Trưởng bộ môn Chấn thương Chỉnh hình yêu cầu tôi theo học khóa định hướng chuyên khoa Phẫu thuật Tạo hình tại Đại học Y Hà Nội. Theo thầy, đây là một chuyên ngành rất mới của Việt Nam. Thời điểm ấy, tại các trường y ở phía Nam, chưa một bác sĩ nào được đào tạo một cách bài bản về chuyên ngành này.

Nhớ lại, khi ấy tâm trạng của tôi rất rối bời, hoang mang. Tôi thật sự lo lắng vì chưa biết gì cả về chuyên ngành Phẫu thuật Tạo hình vì trong suốt thời gian học đại học y khoa, tôi chưa bao giờ có tiết học về chuyên ngành này.

Thế nhưng, tất cả mọi lo lắng gần như tan biến khi tôi học giờ đầu tiên với PGS.TS.BS Nguyễn Bắc Hùng, nguyên Phó Giám đốc Bệnh viện Trung ương Quân đội 108 và nguyên là Chủ nhiệm Bộ môn Phẫu thuật Tạo hình Đại học Y Hà Nội.

Tiết học này làm tôi nhớ mãi vì tôi đã hiểu được mục tiêu của chuyên ngành này: “Phẫu thuật tạo hình là chuyên ngành tái tạo lại hình dạng và chức năng cho những bộ phận của cơ thể đã bị khiếm khuyết hoặc đã mất do nguyên nhân bẩm sinh hay do tai nạn giao thông, tai nạn lao động hoặc tai nạn sinh hoạt.

Những bệnh nhân này nếu không được giải quyết bằng phẫu thuật tạo hình rất dễ rơi vào tuyệt vọng và mặc cảm vì các bộ phận của họ không giống như những người bình thường cả về chức năng lẫn hình thái. Giải quyết được bệnh lý cho họ là giải quyết được cả về mặt thực thể, chức năng và đặc biệt là về mặt tâm lý”.

Những giờ lâm sàng tiếp theo, dù không phải là người yếu đuối, thật sự tôi đã rùng mình khi gặp được những bệnh nhân bị lột toàn bộ da đầu, để lộ xương sọ trắng tinh do tóc bị cuốn vào máy dệt trong khi lao động; những em bé bị chó cắn mất dương vật, mất lỗ tai, mất lỗ mũi; những bệnh nhân bị bỏng nước sôi, bỏng điện, bị tạt axít với gương mặt sẹo dính đầy; rồi các em bé bị dị tật bẩm sinh ở bàn tay bàn chân; những bệnh nhân bị ung thư vú giai đoạn cuối phải cắt bỏ vú…

Thôi thúc trong tôi đã hình thành: Làm gì cho những bệnh nhân này để trả lại cho họ một hình hài bình thường như bao nhiêu con người khác, để giúp họ có thể hòa nhập lại với cuộc sống xã hội? Và có lẽ, chính vì điều đó mà tôi đã bắt đầu yêu chuyên ngành mới mẻ này, yêu cái đẹp và khát khao “trả lại” một cơ thể hoàn thiện.

Nắm bắt cơ hội, mở lối tương lai

Ngày 29/11/2004, tôi bảo vệ thành công luận văn thạc sĩ loại xuất sắc về chuyên ngành Phẫu thuật Tạo hình với đề tài “Đánh giá kết quả sử dụng vạt da cẳng tay quay cuống mạch xa trong tạo hình khuyết phần mềm rộng vùng bàn tay”.

Vì là giảng viên nên các thầy khuyên tôi nên tiếp tục làm nghiên cứu sinh. Tuy nhiên, vào thời điểm đó, tại Việt Nam, chưa có một trường đại học y khoa nào đào tạo để lấy học vị tiến sĩ về chuyên ngành này.

Trong lúc suy nghĩ để đưa ra quyết định, tôi nhận được thông tin về đề án đào tạo 300 thạc sĩ, tiến sĩ của Thành ủy TP.HCM nên tôi đã quyết định quay lại thành phố để dự tuyển với quyết tâm theo đuổi con đường tiến sĩ đúng chuyên ngành Phẫu thuật Tạo hình Tái tạo và Thẩm mỹ. Vượt qua các vòng phỏng vấn, tôi là một trong số rất ít người ngành y được nhận học bổng để làm tiến sĩ ở nước ngoài từ Thành ủy.

Tôi đã đậu thủ khoa kỳ thi đầu vào nghiên cứu sinh của Đại học Kyoto Nhật Bản (trường luôn được xếp hạng nhất nhì của Nhật Bản) năm 2009 chuyên ngành Tạo hình, Tái tạo và Thẩm mỹ.

Và có thể nói cho đến nay, đúng 10 năm sau khi tôi nhận bằng tiến sĩ chuyên ngành Phẫu thuật Tạo hình, Tái tạo và Thẩm mỹ tại Đại học Kyoto, Nhật Bản. Khi quay về TP.HCM, tôi lại may mắn được sự dẫn dắt của PGS.TS.BS Lê Hành. Thầy đã từng bước giúp tôi đặt những viên gạch vững chắc cho chuyên ngành này ở hai trường đại học y khoa lớn nhất ở TP.HCM: Trường Đại học Y khoa Phạm Ngọc Thạch và Trường Đại học Y Dược TP.HCM.

Trưởng Bộ môn Phẫu thuật Tạo hình Thẩm mỹ của hai trường y lớn

Sau niềm hạnh phúc được phong Phó Giáo sư chuyên ngành Phẫu thuật Tạo hình Tái tạo và Thẩm mỹ vào tháng 11/2019, việc vừa là Trưởng bộ môn Phẫu thuật Tạo hình Thẩm mỹ của Trường Đại học Y Khoa Phạm Ngọc Thạch vừa kiêm Trưởng Bộ môn Tạo hình - Thẩm mỹ Đại học Y Dược TP.HCM trong sự trân quý của lãnh đạo và đồng nghiệp là một điều vinh dự nhất đối với tôi.

Điều đó càng thôi thúc tôi cùng các đồng nghiệp triển khai các chương trình đào tạo chất lượng, vừa đảm bảo phát triển số lượng vừa góp phần định vị vị thế chuyên môn của bác sĩ Phẫu thuật Tạo hình Thẩm mỹ Việt Nam trên thế giới.

Chúng tôi cùng nhau thảo luận, trao đổi và điều chỉnh giáo trình phù hợp, đáp ứng nhu cầu ứng dụng tốt nhất cho học viên. Điều này cũng chính là mục tiêu để học viên có thể định hướng phát triển bản thân từ trước khi theo học tại Đại học Y Dược TP.HCM và Trường Đại học Y khoa Phạm Ngọc Thạch.

“

Người thầy tận tâm và trách nhiệm

Những buổi học của PGS.TS.BS Phạm Hiếu Liêm không chỉ là bài giảng mà còn những câu chuyện về đạo đức nghề nghiệp, sự tận tụy và tình yêu thương dành cho bệnh nhân, giúp mỗi học viên hiểu rõ hơn về trách nhiệm và sứ mệnh của người thầy thuốc.

Thầy Liêm không chỉ là một nhà chuyên môn xuất sắc mà còn là một người Thầy tận tâm và một tấm gương sáng cho tất cả chúng tôi. Trên cương vị Trưởng Đơn vị Phẫu thuật Tạo hình Thẩm mỹ tại Bệnh viện Da liễu TP.HCM và Tổng Thư ký Hội Phẫu thuật Thẩm mỹ TP.HCM, Thầy không chỉ là người dẫn dắt mà còn là cầu nối để ngành có thể tiếp cận với các chuẩn mực quốc tế.

Hơn hết, ở Thầy Liêm, tôi học được bài học lớn về tinh thần trách nhiệm, đạo đức và nhân cách của một người thầy thuốc. Thầy là nguồn động lực lớn lao cho những ai từng có cơ hội làm việc và học tập cùng Thầy.

BS.CKI Đỗ Đăng Trường - Cựu học viên Phẫu thuật Tạo hình Thẩm mỹ Trường Đại học Y khoa Phạm Ngọc Thạch

Các chương trình đào tạo sắp tới sẽ đáp ứng nhu cầu xã hội về nhân lực trong ngành Phẫu thuật Tạo hình Thẩm mỹ khi nhu cầu về làm đẹp ngày một nhiều hơn, những yêu cầu về trình độ bác sĩ và cả khả năng định vị, khả năng cảm thụ tính thẩm mỹ càng lúc càng khắt khe hơn, đồng thời, ranh giới giữa y đức, thẩm mỹ và tài chính cũng cần phải được phân định, tuân thủ nghiêm ngặt hơn khi thực hiện những ca phẫu thuật thẩm mỹ.

Tôi và những đồng nghiệp được đào tạo bài bản và chính thống luôn trăn trở về việc làm sao để giúp khách hàng làm đẹp giảm thiểu những bất an và nguy cơ tai biến. Tôi vẫn nhớ đến những ca “cấp cứu” tai biến, biến chứng làm đẹp trong khi các khách hàng hoàn toàn có thể tránh được, đặc biệt vấn nạn thẩm mỹ chui, không phép.

Cho đến nay, tôi vẫn luôn hạnh phúc vì đã chọn và theo đuổi chuyên ngành Phẫu thuật Tạo hình Thẩm mỹ - một chuyên ngành phức tạp, có ý nghĩa để phụng sự và làm đẹp cho đời...