Nhiều bệnh nhân nữ trẻ bị viêm não tự miễn liên quan u quái buồng trứng

Viêm não tự miễn do bị u quái ở cả hai buồng trứng

Theo TS.BS Lê Quốc Hùng, Trưởng Khoa Bệnh Nhiệt đới, Trưởng Đơn vị Hồi sức Chống độc, Bệnh viện (BV) Chợ Rẫy, 8 tháng gần đây, số ca bệnh viêm não tự miễn (VNTM) tăng vọt, hiện có 4 trường hợp đang điều trị. Ở Việt Nam, gần như chưa có nhiều nơi báo cáo bệnh này, có thể do trước đây bác sĩ không chẩn đoán được, nên đây được xem là bệnh mới phát hiện.

Ông cho biết: “Tuổi trung bình của các bệnh nhân điều trị tại Chợ Rẫy là 23. Gồm 12 nữ (6 trường hợp có u quái buồng trứng - UQBT) và 5 nam (một ca u tinh hoàn), trong đó 9 ca chưa phát hiện u. 82% bệnh nhân vào viện với tình trạng rất nặng, hôn mê, co giật”.

Một trong những ca bệnh phức tạp mà BV Chợ Rẫy đang điều trị là nữ bệnh nhân còn rất trẻ, bị VNTM có khối u ở cả 2 bên buồng trứng. Trước đó, bệnh nhân được bác sĩ sản khoa xác định là có UQBT và khuyến cáo phẫu thuật để lấy u. Tuy nhiên, do nhiều yếu tố khách quan và chủ quan, đến khi bệnh nhân được chuyển vào cấp cứu tại BV Chợ Rẫy đã lên cơn co giật và hôn mê.

Trước tình huống đó, BV Chợ Rẫy đã phối hợp hội chẩn cùng BV Hùng Vương để lựa chọn giải pháp khả quan nhất cho bệnh nhân trẻ tuổi này. Ekip cũng đã liên hệ với cơ quan lưu trữ trứng cũng như các đội ngũ liên quan đến vấn đề sinh học phân tử nuôi trữ trứng.

Dù bệnh nhân hiện đang được điều trị tích cực nhưng trong tương lai, người bệnh vẫn phải đối mặt với 2 vấn đề: đó là không thể có con và phải điều trị hóc môn sinh dục cả đời do bị rối loạn hóc môn.

6 bệnh nhân nữ có u quái buồng trứng đều được bác sĩ hai BV Chợ Rẫy và BV Hùng Vương mổ cắt u. Trong đó, hai trường hợp phải cắt cả hai buồng trứng, ảnh hưởng đến khả năng sinh sản, chức năng nội tiết sau này. Tuy nhiên, bệnh nhân giải quyết được nguyên nhân vấn đề, sống bình thường ngay từ tháng thứ hai sau mổ. Báo cáo của các bệnh viện trước đây ghi nhận bệnh nhân không cắt u, đến tháng thứ 9 mới hồi phục sức khỏe.

Bệnh nhân viêm não tự miễn thường còn trẻ tuổi

Ca bệnh VNTM đầu tiên phát hiện tại BV Chợ Rẫy vào năm 2023. Đến nay, khoa Bệnh nhiệt đới BV Chợ Rẫy đã phát hiện tổng cộng 17 ca bệnh VNTM do kháng thể kháng NMDAR với độ tuổi trung bình là 23.

Hiện tại, 9 ca đã được hồi phục hoàn toàn, 4 ca tử vong và còn 4 bệnh nhân hiện vẫn đang điều trị tại Bệnh viện. Trong đó, 12/17 bệnh nhân là nữ và 6/12 bệnh nhân nữ này có u quái buồng trứng.

BS.CKII Phạm Thanh Việt, Phó Giám đốc BV Chợ Rẫy, cho biết: “Hiện tại, căn bệnh VNTM do kháng thể kháng NMDAR liên quan đến UQBT vẫn chưa có phác đồ điều trị chi tiết và thống nhất trên thế giới cũng như Việt Nam. Các ca bệnh được phát hiện chỉ được điều trị theo những phác đồ riêng mà mỗi bệnh viện xây dựng và tùy vào từng trường hợp mà các phương án điều trị phối hợp cũng sẽ khác nhau.

“

Nói thêm về nguy cơ ở phụ nữ bị UQBT phát triển thành bệnh VNTM, BS.CKII Huỳnh Thị Thúy Mai, Trưởng khoa Hậu sản BV Hùng Vương, cho biết:
“Theo thống kê tại BV Hùng Vương, trong năm 2023 có khoảng 4.000 ca phát hiện bệnh nhân bị UQBT. Trong đó, khoảng 600 ca đã được phẫu thuật và 98% là u quái trưởng thành lành tính...”.

Một điều cần phải lưu ý là bệnh lý này nếu không được phát hiện và điều trị phù hợp hoặc chẩn đoán sai ở giai đoạn đầu, khả năng tử vong gần như là 100% hoặc người bệnh có thể phải đối mặt với những di chứng đáng tiếc về sau...”.

Về nguyên nhân gây ra bệnh, theo TS.BS Lê Quốc Hùng, do virus tấn công các tế bào thần kinh hoặc các khối u (thường là UQBT chứa mô tế bào thần kinh) và phóng thích kháng thể NMDA. Kháng thể này sẽ tấn công vào hệ thần kinh trung ương và làm tổn thương não bộ ở nhiều mức độ khác nhau.

“Các triệu chứng thường gặp ở người bệnh VNTM là: có hành vi bất thường hay rối loạn nhận thức; rối loạn chức năng ngôn ngữ; co giật; rối loạn vận động, loạn động, động tác bất thường; rối loạn tri giác (lơ mơ, lú lẫn, hôn mê); rối loạn chức năng thực vật, thở nhanh”, TS.BS Quốc Hùng nói.

BS.CKII Huỳnh Thị Thúy Mai chia sẻ, theo góc độ Sản khoa, thông thường sẽ chỉ xác định khối u đó là lành tính hay ác tính và chỉ định phẫu thuật dựa trên kích thước của khối u. Về mặt khối u đó có thể phát sinh ra kháng thể kháng NMDAR gây ra bệnh VNTM, thực sự rất hiếm gặp.

Trường hợp nữ bệnh nhân trẻ tuổi này cũng là hồi chuông cảnh báo, cần có những nghiên cứu chuyên sâu để xem xét thêm về vấn đề theo dõi khả năng phát triển thành bệnh VNTM từ u quái buồng trứng do kháng thể kháng NMDAR ở mảng Phụ khoa.

Trước sự nguy hiểm của căn bệnh này, TS BS Lê Quốc Hùng cũng đưa ra khuyến cáo, VNTM thường gặp ở phụ nữ trẻ, đặc biệt ở người có u quái buồng trứng và tỷ lệ tử vong rất cao nếu không được chẩn đoán và điều trị phù hợp.

“Ngoài ra, bệnh này nếu chẩn đoán nhầm lẫn với các bệnh viêm não thông thường hoặc không được phát hiện, việc điều trị rất khó khăn, phức tạp và chi phí cũng sẽ rất cao nếu bệnh nhân đã rơi vào tình trạng nặng, thậm chí có thể tử vong.

Chính vì vậy, phòng bệnh hơn chữa bệnh, người bệnh cần phải tầm soát kháng thể NMDA được phát hiện u buồng trứng. Bên cạnh đó, người dân cần chú ý phát hiện sớm căn bệnh này khi người thân có tình trạng thay đổi thói quen, tinh thần, giảm trí nhớ hay có vận động bất thường không chủ ý, lên cơn co giật không rõ lý do…”, BS Hùng nói.

Ca bệnh VNTM đầu tiên trên thế giới được ghi nhận vào năm 2007 tại Nhật Bản. Tuy nhiên, cho đến nay, những thông tin về bệnh lý này vẫn chưa được thống kê đầy đủ và phác đồ điều trị vẫn còn rất mới với nhiều nước trên thế giới, trong đó có Việt Nam.

Tại nước ta, trong khoảng 5 năm gần đây, nhờ vào những bước phát triển về xét nghiệm, khoa học kỹ thuật, ngoài BV Chợ Rẫy, những cơ sở y tế hàng đầu trong nước như BV Bệnh nhiệt đới Trung Ương, BV Bệnh nhiệt đới TP.HCM, BV Bạch Mai, BV Quân y 175 (Bộ Quốc phòng)… cũng đã từng phát hiện ra những ca bệnh tương tự.

“

Chi phí điều trị trung bình một bệnh nhân viêm não tự miễn là khoảng một tỷ đồng. Trong những ca bệnh mà Bệnh viện Chợ Rẫy tiếp nhận có một ca nữ bệnh nhân 16 tuổi bị VNTM do UQBT dẫn đến co giật, hôn mê. Đến nay, bệnh nhân phải trải qua hơn 20 lần thay huyết tương, dùng những loại thuốc tốn kém, chi phí điều trị hơn một tháng nay đã trên 1,3 tỷ đồng.