Giòi trong mũi do đâu mà có ?

Theo BS. Nguyễn Võ Hinh, Viện sốt rét và ký sinh trùng Quy Nhơn, ruồi nhà thường phát tán bệnh tiêu chảy, nhiễm trùng da và mắt. Loại ruồi nhà thường gặp có tên khoa học là Musca domestica, sống rất gần gũi với loài người trên toàn thế giới. Chúng ăn thực phẩm của người và chất thải nên có thể phát tán nhiều loại mầm bệnh khác nhau. Cùng với loại ruồi nhà, trong thiên nhiên còn có các loại ruồi khác đã thích nghi với đời sống ở những khu dân cư, nơi có nhiều thực phẩm và chất thải.

Ruồi phát triển qua 4 giai đoạn gồm trứng, giòi, nhộng và ruồi trưởng thành. Tùy theo nhiệt độ môi trường sống cao hay thấp, từ giai đoạn trứng phát triển đến giai đoạn ruồi trưởng thành mất khoảng thời gian 6 đến 42 ngày. Ruồi nhà có đời sống dài khoảng 2 - 3 tuần, tuy nhiên ở điều kiện mát mẻ hơn, chúng có thể sống tới 3 tháng.

Ruồi trưởng thành thường đẻ trứng thành khối trên chất hữu cơ như phân, các loại rác rưởi. Trứng ruồi sau khi đẻ có thể nở thành giòi trong vòng vài giờ. Giòi non chui rúc lúc nhúc trong phân và rác rưởi, chúng cần khí oxygen trong không khí để thở, do đó chỉ sống được ở những nơi có đủ không khí. Khi gặp phân, các loại rác lỏng, nhão thì giòi chỉ có thể sống được ở bề mặt. Ngược lại khi gặp phân, các loại rác và chất thải khô hơn, chúng có thể chui xuống đáy khoảng vài cm.

Giòi của đa số các loại ruồi đều dài, mảnh, màu trắng, không có chân, phát triển rất nhanh, lột xác 3 lần hay phát triển qua 3 giai đoạn. Thời gian phát triển của giòi trong thời kỳ dinh dưỡng ngắn nhất là 3 ngày, nhưng có khi kéo dài tới vài tuần tùy thuộc vào loại ruồi, nhiệt độ môi trường và loại chất lượng thức ăn mà chúng ăn được. Sau khi hoàn thành thời kỳ dinh dưỡng, giòi di chuyển đến chỗ khô hơn, chui ẩn mình dưới đất hoặc môi trường phù hợp có thể bảo vệ được chúng khi nở để hình thành nhộng.

Nhộng của ruồi giống như bao nang được hình thành từ giòi, sau đó sẽ nở thành ruồi trưởng thành. Giai đoạn nhộng kéo dài từ 2 - 10 ngày, ở ngày cuối cùng ruồi non sẽ đẩy mở đỉnh của bao nang nhộng, xé rộng trên bề mặt bao nang và chui ra ngoài.

Ngay sau khi nở, ruồi dang cánh để làm khô và cứng cơ thể. Ruồi trưởng thành có màu xám, dài khoảng 6 - 9 mm, có 4 sọc đen kéo dài trên tấm lưng của các đốt ngực. Chỉ vài ngày sau khi nở, ruồi có thể sinh sản. Trong điều kiện tự nhiên, một con ruồi cái hiếm khi đẻ trứng hơn 5 lần, mỗi lần hiếm khi đẻ nhiều hơn 120 - 130 trứng.

Trường hợp bệnh nhân nam, 76 tuổi ở Thanh Bình, Chợ Mới, Bắc Kạn có hơn 120 con giòi ký sinh ở trong hốc mũi đã nêu ở trên do ruồi trưởng thành bu bám vào mặt để ăn chất dịch tiết ra từ mũi và đẻ trứng vào hốc mũi. Do vấn đề vệ sinh không được chú ý nên trứng có điều kiện thuận lợi phát triển thành giòi; người bệnh cũng chủ quan, không quan tâm đến bệnh lý khi có triệu chứng bất thường đầu tiên, vì vậy phát hiện muộn khi trứng đã nở thành nhiều giòi. Trường hợp này hiếm gặp nhưng trên thực tế đã xảy ra.

Các loại bệnh do ruồi truyền thường do mầm bệnh nhiễm trực tiếp qua thức ăn, nước uống, không khí, bàn tay và sự tiếp xúc giữa người và người như kiết lỵ, tiêu chảy, thương hàn, tả và một số bệnh giun sán. Tuy vậy, trên lâm sàng cũng đã gặp một số trường hợp bệnh nhân bị bệnh về mắt như mắt hột, nhiễm trùng, nhiễm ký sinh trùng ở mắt... do ruồi bu bám để ăn nước mắt, chất dịch tiết ra từ mắt và lây lan mầm bệnh. Một số bệnh ngoài da khác như mụn cóc, viêm da cấp tính, nhiễm nấm và phong... cũng có thể do ruồi truyền khi chúng bám đậu trên da, nhất là da có vết thương hở để ăn chất dịch tiết và lây truyền mầm bệnh.

“Ruồi bu, kiến đậu” là một thuật ngữ dùng để chỉ điều kiện vệ sinh sống kém. Để ruồi bu bám vào mũi, mắt, miệng, da... và truyền một số bệnh trực tiếp qua tiếp xúc hiếm gặp nhưng đây là một vấn đề cần quan tâm tuyên truyền, vận động cộng đồng, đặc biệt là người dân ở những nơi còn có điều kiện vệ sinh kém phải nâng cao ý thức vệ sinh trong việc phòng chống các bệnh do ruồi truyền.