Giáo dục phổ thông là nơi hình thành sớm tư duy nghề nghiệp xanh
Học sinh phổ thông cần được sớm tiếp cận với các khái niệm kỹ thuật xanh, vật liệu bền vững và năng lượng tái tạo thông qua các môn học như Công nghệ, Khoa học tự nhiên.
Đây là một trong những nội dung được nhóm tác giả Trường Đại học Sư phạm Kỹ thuật TP.HCM nêu tại hội thảo khoa học "Giáo dục bảo vệ môi trường trong giáo dục phổ thông hiện nay", lần thứ 3 năm 2025, do Trường Đại học Sư phạm TP.HCM tổ chức, ngày 20/12.
Tại hội thảo, nhóm tác giả Nguyễn Trà Kim Quyên và Nguyễn Phan Anh thuộc Trường Đại học Sư phạm Kỹ thuật TP.HCM đã trình bày tham luận "Giáo dục bảo vệ môi trường trong bối cảnh Net Zero – Vai trò của Đại học kỹ thuật và sự liên kết với giáo dục phổ thông".
Bà Nguyễn Trà Kim Quyên - Đại diện nhóm tác giả - cho rằng các trường đại học kỹ thuật, đặc biệt trong khối cơ khí và năng lượng cần phải đóng vai trò trung tâm trong việc định hướng đào tạo gắn với mục tiêu Net Zero, tích hợp kiến thức kỹ thuật xanh và năng lượng tái tạo vào chương trình học.
Trên cơ sở phân tích tổng hợp các chính sách trong nước, báo cáo của các doanh nghiệp năng lượng như Tập đoàn Điện lực Việt Nam, Tập đoàn Dầu khí Việt Nam cùng các nguồn học thuật quốc tế, tham luận làm rõ mối quan hệ giữa yêu cầu đổi mới công nghệ và yêu cầu chuyển đổi giáo dục kỹ thuật. Bên cạnh đó, nhóm tác giả cũng so sánh các mô hình liên kết giữa đại học, doanh nghiệp và nhà trường phổ thông tại Phần Lan, Canada và Đại học Nagoya (Nhật Bản).
Từ việc tổng hợp và phân tích các nguồn dữ liệu trong và ngoài nước, bà Nguyễn Trà Kim Quyên cho biết nghiên cứu đã rút ra ba phát hiện mới thể hiện rõ mối quan hệ giữa chuyển đổi năng lượng và chuyển đổi giáo dục kỹ thuật trong bối cảnh hướng tới Net Zero.
Mặc dù ngành năng lượng đang chuyển đổi mạnh mẽ về công nghệ, từ các hệ thống truyền thống sang các giải pháp số hóa, tái tạo và giảm lượng carbon. Song, chương trình đào tạo kỹ sư vẫn còn tụt hậu ít nhất một thế hệ công nghệ. Khoảng cách này cho thấy cần có sự đồng bộ giữa chính sách chuyển đổi năng lượng và chuyển đổi đào tạo kĩ thuật.
Cần thiết lập các mạng lưới hợp tác ba bên
Theo bà Quyên, phát hiện thứ hai cho thấy các trường đại học kỹ thuật không chỉ còn là cơ sở đào tạo, mà đang dần trở thành trung tâm tri thức về Net Zero. Bên cạnh nhiệm vụ giảng dạy, các trường cần tham gia truyền thông và phổ biến tri thức khoa học trong môi trường cho cộng đồng, đóng vai trò "hạt nhân lan tỏa" nhận thức bền vững.
"Mô hình này đòi hỏi đại học phải mở rộng phạm vi hợp tác với các doanh nghiệp năng lượng, cơ quan nhà nước và các trường phổ thông, hình thành trung tâm liên kết giáo dục và nghiên cứu liên ngành. Từ đó, các trường đại học kĩ thuật trở thành cầu nối thực tiễn giữa đổi mới công nghệ và giáo dục, góp phần lan tỏa văn hóa bền vững trong xã hội", Nguyễn Trà Kim Quyên nhấn mạnh.
Theo đó, bà Quyên cho rằng việc thiết lập các mạng lưới hợp tác ba bên sẽ giúp các dự án nghiên cứu, thực hành và giảng dạy được triển khai liền mạch, tạo cơ hội học tập thực tế cho sinh viên và hỗ trợ phổ thông trong giáo dục STEM xanh.
Nhóm tác giả khẳng định rằng giáo dục phổ thông là nơi hình thành sớm tư duy nghề nghiệp xanh. Học sinh cần được tiếp cận với các khái niệm kỹ thuật xanh, vật liệu bền vững và năng lượng tái tạo thông qua các môn học như Công nghệ, Khoa học tự nhiên, cũng như các hoạt động STEM.
Dựa trên kết quả tổng hợp và phân tích, nghiên cứu đề xuất mô hình mạng lưới giáo dục kĩ thuật – môi trường liên cấp hướng tới Net Zero. Mô hình này được xem là sản phẩm học thuật trung tâm của nghiên cứu, thể hiện mối liên kết hữu cơ giữa đại học kĩ thuật, trường phổ thông, doanh nghiệp năng lượng và chính quyền địa phương trong việc chuyển hóa tri thức kĩ thuật xanh thành hành động xã hội.
Tại chương trình, GS.TS Huỳnh Văn Sơn - Hiệu trưởng Trường Đại học Sư phạm TP.HCM - nhấn mạnh hội thảo đã chạm tới mối quan tâm chung của cộng đồng khoa học và những người làm công tác giáo dục môi trường, thể hiện qua sự tham gia của đông đảo các trường đại học, cao đẳng, viện nghiên cứu trên cả nước.
Đề cập đến Chương trình Giáo dục phổ thông 2018, GS.TS Huỳnh Văn Sơn nhận định đây là cơ hội quan trọng để tích hợp giáo dục môi trường trong nhà trường. Tuy nhiên, quá trình triển khai vẫn còn những nội dung cần tiếp tục rà soát, bổ sung và tháo gỡ khó khăn nhằm đáp ứng tốt hơn yêu cầu thực tiễn.
Trong bối cảnh đó, GS.TS Sơn nhấn mạnh vai trò đặc biệt quan trọng của các trường sư phạm, có trách nhiệm đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ giáo viên triển khai các nội dung giáo dục, trong đó có giáo dục môi trường.
Hội thảo được tổ chức trong bối cảnh toàn ngành giáo dục đang đẩy mạnh triển khai Chương trình Giáo dục phổ thông 2018, là diễn đàn khoa học quan trọng nhằm trao đổi, chia sẻ kết quả nghiên cứu, mô hình và giải pháp nâng cao hiệu quả giáo dục bảo vệ môi trường.
Ban tổ chức đã tiếp nhận 56 bài viết khoa học. Qua quá trình phản biện nghiêm túc, 37 bài được lựa chọn đăng trong Kỷ yếu khoa học, đạt tỷ lệ chấp nhận 66%.
Kỷ yếu ghi nhận sự tham gia của 96 tác giả đến từ 16 trường đại học, học viện, viện nghiên cứu và phân hiệu, trong đó có Edgewood University (Madison, Wisconsin, Mỹ), cùng 22 trường phổ thông và nhiều đơn vị liên quan.
Các tham luận tập trung vào những vấn đề thời sự như chuyển đổi năng lượng hướng tới mục tiêu Net Zero, giáo dục môi trường thông qua dạy học STEM, ứng dụng công nghệ số trong giảng dạy, phòng chống ô nhiễm nhựa và xây dựng bộ tiêu chí đánh giá giáo dục môi trường trong nhà trường phổ thông.
