Để khoa học góp sức cho TP.HCM vươn mình mạnh mẽ trong năm 2025

GS.TS Nguyễn Văn Phước - Chủ tịch Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật TP.HCM: "Đội ngũ trí thức cần được giao nhiệm vụ cụ thể"

Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật TP.HCM trong thời gian qua có vai trò tập hợp đội ngũ trí thức, tư vấn phản biện các vấn đề trọng tâm, trọng điểm của Thành phố về khía cạnh khoa học; tạo điều kiện cho đội ngũ trí thức phát huy tính sáng tạo khoa học; phổ biến kiến thức khoa học đến các tầng lớp nhân dân, nhất là các doanh nghiệp để đưa khoa học vào đời sống thực tiễn. Tuy nhiên, kết quả triển khai còn nhiều hạn chế vì nhiều nguyên nhân chủ quan cũng như khách quan.

Trong kỷ nguyên mới, kỷ nguyên vươn mình của dân tộc, hơn bao giờ hết yêu cầu phải áp dụng mạnh mẽ khoa học, kỹ thuật và với sự chỉ đạo quyết liệt của Tổng Bí thư Tô Lâm. Liên hiệp hội với đội ngũ trí thức giàu kinh nghiệm, đa ngành, đa lĩnh vực phải tiên phong đề xuất, tiếp thu, đưa các giải pháp khoa học mới đến các doanh nghiệp, đơn vị sản xuất trong đó có lực lượng công nông để tăng năng suất, nâng cao chất lượng cũng như tạo ra các sản phẩm mới.

Theo tôi, để thu hút đầu tư vào hoạt động khoa học công nghệ của TP.HCM, thứ nhất, đội ngũ trí thức cần được giao nhiệm vụ cụ thể. Do đó, căn cứ vào nghị quyết của Đảng bộ, Thành phố nên thành lập hội đồng bao gồm lãnh đạo Đảng, Chính quyền Thành phố cùng với các sở ngành và các chuyên gia đầu ngành để xác định các đề tài, dự án cần thiết, xây dựng các chương trình nghiên cứu, công bố đặt hàng cho đội ngũ trí thức trong và ngoài nước.

Bên cạnh đó, huy động sự đóng góp của chuyên gia, nhà khoa học thông qua các nhiệm vụ được giao với kinh phí phù hợp. Ngoài ra, đổi mới cơ chế quản lý tài chính theo cơ chế đặt hàng và nghiệm thu sản phẩm, khoán kinh phí 100% để các nhà khoa học tập trung cho việc nghiên cứu.

Để khoa học phát triển vươn mình, cần có chính sách đầu tư thích đáng về cơ sở vật chất, chính sách hỗ trợ cho nghiên cứu khoa học để tạo ra các công trình khoa học tầm vóc quốc tế; tạo ra các giải pháp thúc đẩy tăng năng suất, nâng cao chất lượng và sản phẩm. Cần có chính sách kết nối để các nhà khoa học chuyên ngành giúp doanh nghiệp có chương trình kế hoạch cụ thể để thực hiện chuyển đổi số, chuyển đổi xanh. Ngoài ra, cần có chính sách cho vay vốn với các ưu đãi về thời hạn và điều kiện vay cho các doanh nghiệp theo đuổi xu hướng công nghệ của thế giới.

TS. Lương Việt Quốc - Giám đốc điều hành của RealTime Robotics Inc: "Hỗ trợ cho các dự án, doanh nghiệp có phát minh đột phá"

Năm 2024, Công ty RealTime Robotics Inc đã có nhiều thuận lợi về phát minh, mở rộng thị trường và tăng vốn đầu tư. Với Nghị quyết 98, chúng tôi được TP.HCM tạo nhiều điều kiện thuận lợi. Thứ nhất, Thành phố đang phối hợp với Bộ Quốc phòng thành lập khu thử nghiệm drone tại Khu Công nghệ Cao TP.HCM. Cơ chế này sẽ tạo điều kiện thuận lợi cho công ty thử nghiệm các công nghệ drone mới một cách nhanh chóng.

Thứ hai, công ty cũng đủ điều kiện tham gia chương trình hỗ trợ tín dụng, được triển khai từ Nghị quyết 98, để đầu tư xây dựng nhà xưởng và trang bị máy móc thiết bị. Hai khoản hỗ trợ này sẽ giúp rút ngắn thời gian thương mại hoá các phát minh sáng chế hơn nữa, cho phép công ty biến các phát minh đột phá về drone thành sản phẩm thương mại chỉ trong vòng 1 - 2 năm. Các chính sách hỗ trợ theo Nghị quyết 98 sẽ giúp TP.HCM trở thành một trong những trung tâm sản xuất drone quan trọng của thế giới.

Tôi tin rằng Thành phố nói riêng và cả nước nói chung đang đi đúng hướng khi xác định sáng tạo là chìa khóa để phát triển. Phát minh, sáng chế để vươn lên tầm cỡ các quốc gia thế giới thứ nhất cũng là con đường các nước như Hàn Quốc và gần đây là Trung Quốc chọn. Samsung, LG với các phát minh về màn hình tinh thể lỏng vượt trội đã giúp Hàn Quốc vượt lên trên Toshiba, Sharp... Huawei với các phát minh vượt trội về 5G đã tiến lên dẫn đầu thế giới về công nghệ 5G. Do vậy, tôi kỳ vọng các chính sách của Thành phố sẽ tập trung hỗ trợ cho nghiên cứu và phát triển, trong đó ưu tiên cho các dự án, doanh nghiệp có phát minh đột phá, tạo ra các sản phẩm có thể cạnh tranh, và thậm chí vượt lên trên thế giới.

Tôi cũng tin rằng ngày càng có càng nhiều các sản phẩm do người Việt phát minh và chế tạo, mà có tính năng vượt lên trên thế giới như Hera. Không có lý do gì người Hàn, người Trung Quốc,... làm được mà người Việt chúng ta lại không làm được.

PGS.TS Phạm Đình Anh Khôi - Giám đốc Trung tâm ươm tạo Doanh nghiệp công nghệ - Trường Đại học Bách khoa - ĐHQG TP.HCM: "Cụ thể hóa các chính sách tiệm cận theo tinh thần Nghị quyết 57"

Trong giai đoạn hiện nay, các chính sách của TP.HCM đã và đang có tác động tích cực trong việc thúc đẩy phát triển hoạt động khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo của TP.HCM nói chung và các trường đại học TP.HCM nói riêng.

Cụ thể, Nghị quyết số 20 của Hội đồng Nhân dân TP.HCM quy định lĩnh vực ưu tiên, tiêu chí, điều kiện, nội dung và mức hỗ trợ dự án đổi mới sáng tạo, khởi nghiệp sáng tạo trên địa bàn TP.HCM trong giai đoạn hiện nay dựa trên Nghị quyết 98 của Quốc hội đã giúp tạo điều kiện cho các trường đại học và cộng đồng khởi nghiệp TP.HCM phát triển các dự án đổi mới sáng tạo, khởi nghiệp sáng tạo theo các giai đoạn tiền ươm tạo (thông qua tổ chức cuộc thi khởi nghiệp sáng tạo), ươm tạo và tăng tốc…

Tuy nhiên, do bản chất cơ bản của khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo là có độ trễ và tiềm ẩn rủi ro trong triển khai, các hoạt động giải ngân cũng cần được đơn giản hóa thủ tục, quy trình để tạo động lực cho nhà khoa học. Bởi vậy, tôi kỳ vọng các chính sách của TP.HCM cũng sẽ cần được cụ thể hóa tiệm cận theo tinh thần Nghị quyết 57-NQ/TW của Bộ Chính trị ban hành ngày 22/12/2024 với các đột phá lớn như: tăng nguồn kinh phí chi cho nghiên cứu phát triển lên 2.0% GDP; tổng chi ngân sách hằng năm dành cho phát triển khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số quốc gia tăng lên 3.0%; ngân sách cho khoa học công nghệ sẽ thực hiện theo cơ chế quỹ; có cơ chế cho phép và khuyến khích các tổ chức nghiên cứu, nhà khoa học thành lập và tham gia điều hành doanh nghiệp dựa trên kết quả nghiên cứu; có chính sách miễn trừ trách nhiệm đối với doanh nghiệp, tổ chức, cá nhân trong trường hợp thử nghiệm công nghệ mới, mô hình kinh doanh mới mà có thiệt hại về kinh tế do nguyên nhân khách quan… Được như vậy thì các hoạt động khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo tại các trường đại học TP.HCM sẽ phát triển vượt bậc, đóng góp thực chất và đáng kể vào chiến lược phát triển khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và nền kinh tế - xã hội của TP.HCM và quốc gia.

Ông Trần Giang Khuê - Trưởng Văn phòng đại diện Cục Sở hữu trí tuệ tại TP.HCM: "Xây dựng kho thông tin cơ sở dữ liệu về sáng chế"

Trong suốt những năm qua, số lượng đơn đăng ký quyền sở hữu công nghiệp của các chủ thể trên địa bàn TP.HCM tăng trung bình 12 - 15% mỗi năm. Số lượng đơn đăng ký quyền đối với giống cây trồng của các chủ thể trên địa bàn thành phố tăng trung bình 12 - 14% mỗi năm. Đặc biệt, năm 2023 lượng đơn đăng ký bảo hộ quyền sở hữu công nghiệp của TP.HCM tăng đến 30,8%.

Chính vì vậy, có thể khẳng định TP.HCM đã có những thành tựu đáng kể và luôn đi đầu cả nước trong hoạt động xác lập và bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ. Chỉ riêng xét về số lượng đơn đăng ký bảo hộ nhãn hiệu, Hà Nội và TP.HCM luôn là hai địa phương chia nhau vị trí đầu bảng xếp hạng của cả nước trong nhiều năm nay.

Để thúc đẩy hoạt động khoa học và công nghệ tại TP.HCM trong những năm tới, việc tạo lập, bảo vệ, quản lý, khai thác và phát triển tài sản trí tuệ đóng vai trò vô cùng quan trọng. Một số giải pháp cụ thể có thể kể đến như sau: Một là, khuyến khích đổi mới sáng tạo, tăng cường công tác tuyên truyền và nâng cao kiến thức về sở hữu trí tuệ để xây dựng văn hóa sở hữu trí tuệ tại TP.HCM.

Trong đó, tạo lập và phát triển hệ sinh thái đổi mới sáng tạo, xây dựng các chính sách hoạt động đổi mới sáng tạo để tạo ra nhiều tài sản trí tuệ mới, có tiềm năng, có giá trị như: tổ chức các cuộc thi sáng tạo; tổ chức "Giải thưởng sáng chế TP.HCM" và các giải thưởng khác; hỗ trợ khởi nghiệp đổi mới sáng tạo dựa trên sáng chế, công nghệ và tài sản trí tuệ, tôn vinh các nhà sáng chế, sáng tạo từ sâu rộng các tầng lớp nhân dân…

Hai là, đơn giản hóa các thủ tục hành chính và tăng cường hỗ trợ doanh nghiệp trong đăng ký quyền sở hữu trí tuệ, quản trị tài sản trí tuệ bằng các hình thức trực tuyến gắn với các thành tựu của cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ 4 như: AI, Blockchain, IoT, Big Data... Mặt khác, có thể hỗ trợ về tài chính, chi phí đăng ký bảo hộ, quản trị, khai thác quyền sở hữu trí tuệ thông qua các chương trình, chính sách về phát triển tài sản trí tuệ, hỗ trợ hoạt động khởi nghiệp đổi mới sáng tạo hay hỗ trợ các trường đại học, viện nghiên cứu thông qua các nhiệm vụ khoa học công nghệ.

Ba là, đẩy mạnh hoạt động hỗ trợ tra cứu, khai thác thông tin sáng chế, công nghệ và sở hữu trí tuệ để tăng tính định hướng trong nghiên cứu khoa học công nghệ, sản xuất kinh doanh; hạn chế các rủi ro, tranh chấp về quyền sở hữu trí tuệ; tránh trùng lặp khi nghiên cứu khoa học hay đăng ký quyền sở hữu trí tuệ.

Đặc biệt, chúng ta cần xây dựng kho thông tin cơ sở dữ liệu về sáng chế, công nghệ, nghiên cứu khoa học, dự án công nghệ và các tài sản trí tuệ khác để phục vụ việc nghiên cứu phát triển khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo. Có thể áp dụng AI vào việc tra cứu, khai thác thông tin và lập các bản đồ sáng chế, công nghệ để giúp doanh nghiệp và các chủ thể khác của TP.HCM cũng như cả nước "đứng trên vai người khổng lồ" nhờ vào khai thác tri thức khoa học công nghệ sẵn có trên toàn thế giới.