Đau đầu: Nỗi khó chịu của bao người

Đau đầu là một triệu chứng chủ quan của bệnh nhân và cũng là một trong những triệu chứng thường gặp trong nhiều bệnh lý khác nhau.

Đau đầu theo y học hiện đại

Cơ chế bệnh sinh

Tất cả cấu trúc cảm giác ngoài hoặc trong sọ đều có thể sinh đau khi chịu các yếu tố kích thích, yếu tố gây viêm nhiễm, do sự xâm nhập của các khối u, đè ép căng kéo, sự giãn căng của các mạch máu hoặc cơ…

Đau đầu có thể gặp một hoặc phối hợp hay hay nhiều trong những cơ chế sau:

- Sự căng giãn của các động mạch và cường độ đau tỉ lệ thuận với độ căng giãn của động mạch. Các thành động mạch có thể trở thành nguồn gốc cơn đau nếu bị đè ép hoặc bị căng kéo từ bên ngoài.

- Đau đầu cũng liên quan đến sự căng giãn các xoang lớn màng cứng do tăng áp lực tĩnh mạch. Đau cũng xảy ra khi tĩnh mạch bị chèn ép từ ngoài vào.

- Cơ chế đau thần kinh

- Cơ chế đau cơ.

- Đau đầu do căn nguyên tâm lý tâm thần.

Phân loại đau đầu

- Đau đầu do nguyên nhân mạch máu (migrain): migrain cổ điển, migrain chung, nhức đầu từng chuỗi, migrain liệt nửa người, liệt vận nhãn, nhức đầu nửa dưới.

- Đau đầu do co cứng cơ

- Đau đầu phối hợp do mạch và cơ

- Đau đầu do phản ứng vận mạch mũi

- Đau đầu trong các trạng thái sảng, rối loạn về tâm sinh lý.

- Đau đầu do căn nguyên mạch không phải migrain: bệnh nhiễm khuẩn hệ thống, các rối loạn hỗn hợp (thiếu oxy, ngộ độc CO₂, các hóa chất nitrit, nitrat và các chất có đặc tính giãn mạch; thiểu năng tuần hoàn não, phản ứng sau chấn động não; trạng thái sau các cơn co giật; phản ứng do uống quá nhiều rượu, với đạm lạ, hạ đường huyết, phản ứng với cao huyết áp, bệnh tăng huyết áp)

- Đau đầu do co kéo: u nguyên phát hoặc di căn của màng não, các mạch máu và não; bọc máu ngoài màng cứng, dưới màng cứng; áp xe ngoài màng cứng, dưới màng cứng; đau đầu sau chọc dịch não tủy; khối giả u và các nguyên nhân gây phù não.

- Đau đầu do viêm các tổ chức của sọ:

- Bệnh trong hộp sọ: Viêm màng não do vi khuẩn, hóa chất, dị ứng; chảy máu dưới màng nhện; phản ứng sau bơm khí não thất; viêm động mạch não, viêm tĩnh mạch hay xoang tĩnh mạch

- Bệnh ngoài hộp sọ: Viêm các động mạch, viêm tổ chức tế bào

- Đau đầu do các bệnh của cấu trúc nhãn cầu

- Đau đầu do các bệnh của cấu trúc tai

- Đau đầu do các bệnh của cấu trúc mũi xoang

- Đau đầu do các bệnh của răng

- Dau đầu do các bệnh của tổ chức ngoài hộp sọ và cổ

- Đau các dây thần kinh sọ

Các nguyên nhân thường gặp của đau đầu

Đau đầu do u não

Đau đầu là triệu chứng nổi bật, cảm giác đau sâu bên trong, đau tăng khi vận đọng, thay đổi vị trí của đầu, giảm đau khi nghỉ. Cơn đau kéo dài vài phút đến vài giờ. Có thể có nhiều cơn trong ngày. Kèm theo đau có nôn vọt ở giai đoạn muộn. Cơn đau ngày càng tăng về tần số và cường độ.

Đau đầu do tăng huyết áp

Đau đầu vào buổi sáng, khu trú vùng chẩm, trong cơn đau đầu, huyết áp bệnh nhân thường cao hơn bình thường.

Đau đầu do căng thẳng

Đau đầu vùng đỉnh lan rộng ra 2 bên, đôi khi khu trú hai bên trán và vùng gáy. Cơn đau thường xuất hiện sau chấn động tâm lý hoặc sau thời gian căng thẳng kéo dài.

Đau đầu do chấn thương

Đau đầu xảy ra sau chấn thương vùng đầu, đau đầu có tính chất dữ dội mạn tính thường kèm theo choáng váng.

Đau đầu do màng não bị kích thích

Thường gặp trong viêm màng não, đau khắp đầu không có vị trí đặc biệt, cảm giác đau dữ dội liên tục và đôi khi lan xuống vùng cổ gáy. Bệnh xảy ra ở mọi lứa tuổi. Đau đầu xuất hiện sau khi bệnh nhân có hội chứng nhiễm trùng như trong viêm màng não hoặc có kèm theo yếu liệt chi như trong xuất huyết màng não.

Đau đầu do migrain

Xuất hiện ở nữ nhiều hơn nam, có tính gia đình. Đau đầu thường xuất hiện một bên đầu, cảm giác đau dữ dội như mạch đập. Đau đầu tăng lên do các cử động đầu, do ánh sáng, mùi thuốc lá, các tiếng động. Kèm theo có chán ăn, buồn nôn, nôn, xuất hiện muộn và báo hiệu cơn kết thúc.

Theo Y học cổ truyền: Đau đầu thuộc chứng đầu thống

Nguyên nhân ngoại cảm

Thường do lục dâm tác động vào gây nên trong đó Phong tà giữ vai trò chính kết hợp với Hàn, Nhiệt, Thấp, Hàn làm tắc nghẽn kinh mạch, nhiệt làm khí huyết loạn, thấp tà che thanh khiếu, thanh dương không thăng lên đầu được.

Đau đầu do phong hàn

Đau đầu, choáng váng, có khi lan ra gáy vai; sợ gió, sọ lạnh, không khát; nghẹt mũi hoặc chảy mũi; cảm giác đau nhức toàn thân; phát sốt ra mồ hôi; rêu lưỡi trắng mỏng; mạch phù khẩn.

Đau đầu do phong nhiệt

Đau đầu dữ dội, đau căng như muốn vỡ; sốt, sợ gió, ra nhiều mồ hôi; cảm giác nóng bừng, mặt đỏ, mắt đỏ, môi khô miệng khát, đau họng, tiểu ít, nước tiểu sậm màu, táo bón, rêu lưỡi vàng dày, mạch phù sác.

Đau đầu do phong thấp

Đau đầu như bị bó chặt lại, cảm giác nặng tức, chân tay tê nặng mỏi, cảm giác nặng bụng không tiêu, ăn uống kém, sắc mặt tối xạm, tiêu lỏng, tiểu ít, rêu lưỡi trắng nhớt, mạch nhu.

Nguyên nhân nội thương

Đau đầu do can dương thượng kháng

Đầu váng, căng, đau; tâm phiền dễ cáu giận, ngủ không yên, mặt đỏ miệng khô, rêu lưỡi vàng mỏng, mạch huyền hoặc tế sác.

Đau đầu do can hỏa

Đau đầu, mặt đỏ, có từng cơn bốc hỏa, miệng khô, đắng, nước tiểu đỏ, phân khô bón, rêu lưỡi vàng, mạch huyền sác

Đau đầu do đờm trọc

Đầu đău căng, buồn nôn, nôn mửa đờm rãi, ngực bụng đầy tức, rêu lưỡi cáu trắng, mạch hoạt.

Đau dầu do thận hư

Đau đầu, ù tai, váng đầu, đau mỏi thắt lưng, đầu gối, di tinh, bạch đới, lưỡi đỏ mạch tế hoặc đau đầu ù tai sợ rét, chân tay lạnh, lưỡi nhợt, mạch trầm (thận dương hư). Đó là do tiên thiên không đủ, hoặc phòng dục quá độ làm thận tinh suy, tủy não rỗng hoặc thận dương suy, thanh dương không lên đầu được.

Đau đầu do khí hư

Đau đầu âm ỉ liên miên, làm việc quá sức thì đau tăng, người mệt ăn kém, đoản hơi, thiếu khí, mạch tế vô lực.

Đau đầu do huyết hư

Đầu đau váng, tim đập, trống ngực, dễ hoảng sợ, lưỡi nhợt nhạt, mạch hư sáp

Đau đầu do huyết ứ

Đau đầu lâu không hết, chỉ đau một chỗ, đau như kim châm, hoặc có tiền sử đụng dập ở đầu, lưỡi có điểm ban ứ huyết, mạch tế sáp

Đau một nửa đầu

Cơn đau nửa đầu, đau mạnh, hết cơn ại bình thường, đó là do kinh can đởm có phong hỏa gây nên.

Đau đầu do thực uất

Ngực bụng trướng đày, nuốt chua chán ăn, ợ hơi thức ăn ứ trong dạ dày, ăn vào đau tăng mạch hoạt thịnh, đó là do táo bón, hoặc tiêu hóa kém, thức ăn đình bại ở trường vị, trọc khí xông lên trên gây nên.

Đầu phong hoặc não phong

Do tà khí lưu lại, đau lúc phát lúc ngưng, khỏi rồi lại tái phát. Đau đầu, lúc đau lúc không, khi đau thì đầu đau mạnh, có thể lơ mơ, ngực hoành đầy, mạch huyền hoạt.

Các phương pháp không dùng thuốc như xoa bóp bấm huyệt có thể giúp chữa đau đầu tùy theo nguyên nhân, triệu chứng, các thể lâm sàng. Tuy nhiên, nếu triệu chứng đau đầu không cải thiện nên khám tư vấn thầy thuốc chuyên khoa để có những hướng điều trị phù hợp.