Công nghệ sinh học nâng cao giá trị nông sản, phát triển bền vững nông nghiệp

Trong khuôn khổ Triển lãm Quốc tế về Khoa học và Công nghiệp sinh học ngành công thương tại TP.HCM - BIOTECH EXPO 2024, hội thảo "Ứng dụng Công nghệ sinh học trong ngành chế biến lương thực thực phẩm” vừa được Câu lạc Bộ Báo chí và Truyền thông Xanh đã phối hợp tổ chức ngày 28/11 tại Trung tâm hội chợ và Triển lãm Sài Gòn (quận 7, TP.HCM).

Hội thảo có sự tham dự của các chuyên gia: ông Trần Long, Trưởng đại diện văn phòng phía nam Trung ương Hội Phát triển kinh tế Việt Nam – ASEAN; Tiến sĩ Bùi Hồng Quân, Giảng viên trường Đại học Công nghiệp TP.HCM; Tiến sĩ Nguyễn Thị Ngọc Nhi, Phụ trách bộ môn Công nghệ sinh học và Nông nghiệp chất lượng cao Trường Đại học Thủ Dầu Một; kỹ sư chuyên ngành Công nghệ thực phẩm Phạm Song Quyền, Phó giám đốc Công ty TNHH Nông Sinh Khang Nguyên.

Phát triển công nghệ sinh học đến năm 2030 đóng góp tối thiểu 7% vào GRDP của TP.HCM

Tại hội thảo, ông Trần Long nhận định, Việt Nam đang trong giai đoạn chuyển mình tạo vị thế quan trọng trên trường quốc tế thì hàng loạt các giải pháp đã được triển khai để có thể có bước phát triển nhanh về kinh tế, đủ sức hội nhập với kinh tế thế giới bằng năng suất, chất lượng, giá trị gia tăng mang lại, phù hợp với lộ trình cắt giảm phát thải khí CO2 để bảo vệ môi trường.

TS. Bùi Hồng Quân cũng cho biết, TP.HCM đã triển khai các hoạt động hỗ trợ thực hiện Đề án “Phát triển công nghiệp sinh học ngành công thương đến năm 2030”. Trong đó, chú trọng vai trò của công nghệ sinh học giúp nâng cao giá trị gia tăng nông sản Việt Nam.

Được biết, UBND TP.HCM đã ban hành kế hoạch thực hiện Chương trình hành động số 42-CTrHĐ/TU ngày 21/6/2023 của Thành ủy TP.HCM về triển khai thực hiện Nghị quyết số 36-NQ/TW ngày 30/1/2023 của Bộ Chính trị về phát triển và ứng dụng công nghệ sinh học phục vụ phát triển bền vững đất nước trong tình hình mới đến năm 2030 và tầm nhìn 2045.

Theo đó, TP.HCM đặt mục tiêu đến năm 2030 nền công nghệ sinh học của TP đạt trình độ tiên tiến trên các lĩnh vực quan trọng, là một trong những thành phố hàng đầu châu Á về sản xuất và dịch vụ thông minh công nghệ sinh học; nâng cao tiềm lực khoa học và công nghệ về công nghệ sinh học trên địa bàn TP ngang tầm với các nước trong khu vực. Đồng thời, xây dựng nguồn nhân lực chất lượng cao, cơ sở vật chất, nguồn ngân sách đáp ứng yêu cầu nghiên cứu, phát triển và ứng dụng công nghệ sinh học.

Công nghệ sinh học trở thành một trong những ngành kinh tế - kỹ thuật quan trọng của TP; doanh nghiệp công nghiệp sinh học tăng tối thiểu 50% về quy mô đầu tư và quy mô tăng trưởng, thay thế ít nhất 50% sản phẩm công nghệ sinh học nhập khẩu; đóng góp tối thiểu 7% vào GRDP của TP; bảo đảm nhu cầu thiết yếu của xã hội.

Đến năm 2045, TP.HCM có nền công nghệ sinh học phát triển trên thế giới, là trung tâm sản xuất và dịch vụ thông minh, khởi nghiệp và đổi mới sáng tạo về công nghệ sinh học thuộc nhóm dẫn đầu các thành phố khu vực châu Á. Công nghệ sinh học đóng góp tối thiểu 10-15% vào GRDP.

Để thực hiện mục tiêu trên, TP.HCM xây dựng và triển khai cơ chế, chính sách phát triển và ứng dụng công nghệ sinh học trong nông nghiệp công nghệ cao; trong ngành Y - Dược; trong lĩnh vực bảo vệ môi trường và bảo tồn đa dạng sinh học… Đồng thời, TP.HCM cũng tập trung xây dựng nguồn nhân lực công nghệ sinh học, tăng cường đầu tư cơ sở vật chất đáp ứng yêu cầu nghiên cứu, phát triển và ứng dụng công nghệ sinh học; đẩy mạnh hợp tác quốc tế về công nghệ sinh học.

Nâng cao giá trị nông sản Việt

Tại hội thảo, các chuyên gia đã trình bày, chia sẻ những thông tin, phương pháp ứng dụng công nghệ sinh học trong ngành chế biến lương thực thực phẩm.

TS. Nguyễn Thị Ngọc Nhi nhận định, công nghệ sinh học mang lại cuộc cách mạng cho các sản phẩm nông nghiệp Việt Nam phát triển bền vững. Theo TS. Nguyễn Thị Ngọc Nhi, khái niệm về công nghệ sinh học có thể khái quát rất đơn giản, đó là khoa học tổng hợp thành quả nghiên cứu của nhiều ngành khoa học. thực chất đây là công nghệ sử dụng các quá trình sinh học của các tế bào vi sinh vật, động vật và thực vật tạo ra thương phẩm phục vụ lợi ích con người.

Công nghệ sinh học là cơ sớ cho sự phát triển nông nghiệp bền vững vì nó phù hợp với quy luật tự nhiên, không gây mất cân bằng sinh thái. Các phương pháp sản xuất bằng công nghệ sinh học có nhiều ưu điểm như: tiêu tốn ít năng lượng, ít gây ô nhiễm, tận dụng sự phân hủy sinh học và mang lại nhiều lợi ích cùng lúc.

Bên cạnh đó, công nghệ sinh học khai thác và tận dụng khả năng của tế bào, do đó nhiều cấu trúc, phản ứng, cơ chế của hoạt động sống tinh vi, chính xác và hoàn thiện hơn rất nhiều so với quy trình công nghiệp. Công nghệ sinh học sử dụng tế bào gốc, các chủng giống lai tạo, các tiến bộ sinh học cho phép sử dụng một cách chủ động và có điều khiển các quá trình sinh học. TS. Nguyễn Thị Ngọc Nhi khẳng định, sử dụng trực tiếp các hệ thống sinh học vào những quy trình sản xuất là phương thức tối ưu.

TS. Bùi Hồng Quân trình bày những vấn đề cụ thể nhằm nâng cao giá trị gia tăng nông sản Việt Nam bằng công tác chọn tạo và cải tiến giống cũng như hỗ trợ chế biến sâu để cho ra các sản phẩm có giá trị cao, mang lại lợi nhuận rất lớn cho người nông dân. Theo ông, với những công nghệ chế biến như lên men hay sấy thăng hoa đã giải quyết được vấn đề các sản phẩm vào mùa vụ thu hoạch không phải tập trung bán tươi mà qua chến biến đã có những sản phẩm như mít sấy, chuối sấy, rau quả sấy… không chỉ cho màu sắc sản phẩm đẹp và các loại khoáng chất vẫn giữ được nên tốt cho sức khỏe người tiêu dùng.

Kỹ sư Phạm Song Quyền cho rằng, nguyên liệu nông sản tác động đến chế biến sâu trong ngành thực phẩm, do đó ngay từ khâu trồng trọt cần phải chú ý chuỗi sản xuất để nguyên liệu đáp ứng các yêu cầu đảm bảo giá trị dinh dưỡng, khoáng chất và các thành phần có lợi cho sức khỏe cộng đồng.

Theo đó, chuỗi sản xuất cũng phải chú ý đến sự đa dạng và tùy biến đáp ứng nhu cầu dinh dưỡng và, khẩu vị và sở thích của người tiêu dùng. Thế nhưng, sản phẩm vẫn phải tạo sự đặc trưng vùng miền theo văn hóa và địa lý; cần tối ưu hóa chuỗi cung ứng, trong đó ngành công nghiệp chế biến thực phẩm không chứa gluten hay thực phẩm thay thế từ thực vật.

Trong chuỗi sản xuất này, những vấn đề cần chú ý là chọn giống, kỹ thuật canh tác, quản lý sâu hại và dịch bệnh, quản lý tưới sẽ tác động đến chất lượng nguyên liệu nông sản. Ông Phạm Song Quyền cũng nhất mạnh cần ứng dụng các trang thiết bị hiện đại như thiết bị cảm biến để nhận biết chính xác các chỉ số đất, nước, môi trường không khí, khoáng chất cây trồng. Trong khâu thu hái cũng cần ứng dụng các thiết bị ghi nhận chỉ số chất lượng như vật chất khô, hàm lượng nước hay lượng đường trong sản phẩm nông nghiệp.

Như vậy, hàng loạt các giải pháp cần thưc hiện để thực hiện một nền nông nghiệp thông minh từ giao trồng, thu hái, chế biến mang lại giá trị cao. Các công tác chọn tạo và cải tiến giống mới đủ đáp ứng yêu cầu xuất khẩu và đưa vào chế biến công nghiệp mang lại giá trị gia tăng cao cần đặt ra, bên cạnh việc hỗ trợ chế biến sau tạo ra các sản phẩm có giá trị cao và việc phải làm cấp bách.