Đảm bảo nước sạch và an toàn cho chung cư và tòa nhà cao tầng

Một hệ thống cấp nước chung cư thường bao gồm: (1) Nguồn cấp: Nước từ nhà máy cấp nước, được dẫn đến đồng hồ tổng của chung cư; (2) Bể chứa ngầm: Tiếp nhận nước từ nguồn cấp, thường đặt dưới tầng hầm hoặc khuôn viên; (3) Hệ thống bơm trung chuyển và bơm tăng áp: Bơm nước từ bể ngầm lên bể chứa trên mái hoặc trực tiếp đến các tầng.

Sau đó là cụm thiết bị lọc và có thể kết hợp hấp vụ và khử trùng: Loại bỏ môt số cặn không tan tích tụ và cặn hòa tan kể cả vi sinh có hại tái nhiễm trong bể chứa ; (5) Bể chứa trên mái: Dự trữ nước và tạo áp lực tự nhiên cho các tầng dưới; (6) Hệ thống đường ống phân phối: Dẫn nước từ bể chứa trên mái (hoặc hệ thống bơm trực tiếp) và đến từng căn hộ.

Ngoài ra, hệ thống Phòng cháy chữa cháy thường có bể chứa riêng hoặc ngăn riêng trong bể tổng, đường ống riêng biệt. Thiết bị xử lý nước: gồm các thiết bị lọc, hấp phụ, trao đổi ion, siêu lọc và thiết bị khử trùng. Ngoài ra còn có hệ thống cấp thoát nước cho các hạng mục vui chơi giải trí dưới nước.

Bất kỳ điểm yếu nào trong chuỗi này đều có thể ảnh hưởng đến chất lượng nước và an toàn cấp nước.

Nguyên nhân không đảm bảo an toàn cấp nước

Vấn đề xảy ra mất an toàn nước cấp tại chung cư có thể xuất phát từ nhiều nguyên nhân khách quan và chủ quan.

Nhóm nguyên nhân chủ quan

Giải pháp cấp nước thiếu đảm bảo an toàn vì chưa có kế hoạch ứng phó với các sự cố cấp nước từ bên ngoài và bên trong. Ở nhiều chung cư đã đưa vào vận hành, vật liệu dạng phụ kiện trên đường ống dễ gỉ sét, ống nhựa cứng dễ gãy nứt, bể chứa dễ bị ăn mòn - xâm thực giải phóng kim loại hoặc cặn theo thời gian sử dụng hoặc tạo điều kiện cho vi khuẩn phát triển, bể ngầm bị thấm ngược gây ô nhiễm nước bể chứa hoặc rò rỉ gây thất thoát.

Bên cạnh đó, dung tích bể chứa không tối ưu, quá nhỏ không đủ dự trữ khi mất nước dài hạn, khi có nhu cầu sử dụng tối đa, bể chứa không chia ngăn hoạt động độc lập để phục vụ cấp nước liên tục cho hoạt động bảo trì.

Cấu tạo hệ thống đường ống chưa hợp lý tạo ra các "điểm chết" (dead leg) trong đường ống, nơi đó nước tù đọng, không lưu thông, dễ hình thành cặn bẩn, rêu mốc và là nơi trú ngụ lý tưởng của vi khuẩn; thiếu các vị trí xả cặn, van xả cặn, thiếu điểm lấy mẫu nước hoặc cửa vệ sinh cho bể chứa, gây khó khăn cho bảo trì sau này.

Hoặc thiếu giải pháp bổ sung để kiểm soát chất lượng nước như: không thiết kế hệ thống lọc tổng hoặc hệ thống khử trùng phụ trợ (như UV) tại các điểm quan trọng, đặc biệt khi nguồn nước cấp vào có nguy cơ tái nhiễm bẩn. Ngoài ra, chưa tuân thủ quy chuẩn, tiêu chuẩn hiện hành một cách nghiêm ngặt trong thiết kế, thi công và vận hành khai thác.

Cuối cùng là do có thể bỏ sót lỗi thiết kế, đơn vị thẩm tra hoặc cá nhân thẩm tra không có đủ chuyên môn sâu về hệ thống cấp nước bên trong công trình, đặc biệt cho công trình cao tầng, dẫn đến không phát hiện được các sai sót trong phương án cấp nước hoặc thiết kế kỹ thuật…; sử dụng vật liệu chưa đảm chất lượng lâu dài.

Công tác vệ sinh khử trùng sau khi lắp đặt xong, toàn bộ hệ thống (đường ống và bể chứa) không được quan tâm đúng mức, súc rửa chưa kỹ lưỡng và khử trùng đúng quy trình, để lại bụi bẩn, cặn vật liệu …

Nhóm nguyên nhân khách quan

Ngoài ra còn có một số hạn chế của quy định pháp luật khi thiếu các quy định chi tiết, cụ thể và chế tài đủ mạnh về kiểm soát chất lượng nước sau đồng hồ tổng (tức là trong hệ thống nội bộ của chung cư).

Điều này tạo kẽ hở cho việc quản lý lỏng lẻo và thiếu trách nhiệm của ban quản trị, ban quản lý hoặc tổ vận hành, nhất là không có hợp đồng mua bán nước sạch giữa hộ dân và ban quản trị (nhưng vẫn diễn ra mua bán bình thường hằng tháng) nên khi có sự cố chất lượng, lưu lượng hoặc kiểm định và thay thế đồng hồ, ban quản trị có thể né tránh hoặc thoái thoát nhiệm vụ vì không có hợp đồng ràng buộc chặt chẽ.

Đối tượng sử dụng nước: một số cư dân chưa chủ động quan tâm, theo dõi chất lượng nước hoặc không phản ánh kịp thời khi phát hiện dấu hiệu bất thường…do chưa hiểu biết rõ về kỹ thuật và quản lý cấp nước sạch, khiến vấn đề cấp nước an toàn không được xử lý sớm và có thể lan rộng.

Hoặc người dân ở chung cư không biết phản ánh ở đâu, một phần do thiếu thông tin công khai từ ban quản trị hoặc ban quản lý tòa chung cư, một phần do không có hợp đồng mua bán ràng buộc trách nhiệm cụ thể.

Nguyên nhân từ nguồn nước

Chất lượng nước đầu vào từ nhà máy cấp nước (biến động), mặc dù công ty cấp nước luôn đảm bảo chất lượng nước tại đồng hồ tổng đạt chuẩn, nhưng đôi khi chất lượng nước từ mạng lưới cấp nước có thể biến động do sự cố đường trên ống cấp nước chính (rò rỉ, vỡ, sửa chữa, đấu nối mới).

Môi trường xung quanh cũng góp phần tác động đến chất lượng nước. Ô nhiễm không khí/bụi bẩn, khói bụi, chất thải từ môi trường xung quanh có thể làm ô nhiễm các bể chứa hở trên mái (nếu không được che chắn kín đáo). Điều kiện khí hậu, nhiệt độ cao và độ ẩm lớn có thể thúc đẩy sự phát triển của vi sinh vật trong nước nếu không có biện pháp kiểm soát và vệ sinh thường xuyên.

Giải pháp đảm bảo cấp nước an toàn cho chung cư

Để đảm bảo việc cung cấp nước sạch và an toàn cho các chung cư, toà nhà cao tầng, cần có những giải pháp toàn diện và cụ thể cho từng giai đoạn, từ khi dự án bắt đầu cho đến khi đi vào hoạt động.

Giải pháp cho dự án chung cư mới

Đây là cơ hội để xây dựng một hệ thống cấp nước tối ưu ngay từ đầu, sẽ tăng mức độ an toàn cấp nước, giảm chi phí bảo trì, bảo dưỡng hay nâng cấp hệ thống cấp nước sinh hoạt, làm tiền đề cho kế hoạch cấp nước an toàn tại công trình.

Vật liệu và công nghệ đường ống: Ưu tiên ống PPR, ống HDPE (bên ngoài) hoặc ống thép không gỉ (Inox), những vật liệu này có bề mặt nhẵn, khó bám cặn, chống ăn mòn tuyệt đối, hạn chế giải phóng kim loại nặng vào nước.

Thiết kế bể chứa thông minh và an toàn: Thiết kế đủ thể tích cho trường hợp dùng nước tối đa (max), tổ chức chia ngăn hoạt động độc lập, đáy bể có rốn thu xả kiệt, xả cặn, vật liệu chống rò rỉ ra ngoài hoặc thẩm thấu nước ngầm ngược vào, có hệ thống thông hơi, các nắp thăm bố trí thuận tiện và đảm bảo kín, có thang leo thao tác bằng vật liệu chống rỉ.

Hệ thống lọc tổng và khử trùng đa tầng tại đầu nguồn chung cư (Sau đồng hồ tổng): (1) Lọc thô - Lọc tinh - Hấp phụ: Lắp đặt hệ thống lọc cát, sỏi, than hoạt tính, và các lõi lọc tinh để loại bỏ cặn bẩn, huyền phù, clo dư, mùi, màu và các hợp chất hữu cơ ngay sau đồng hồ tổng và sau bơm lên két nước. (2) Khử trùng bậc 2: Bổ sung hệ thống khử trùng bằng đèn UV hoặc hệ thống châm ClO₂ tự động ngay sau quá trình lọc tổng.

Bên cạnh đó để ngăn chặn ô nhiễm từ hệ thống PCCC (nếu có chung bể hoặc chung đường ống cũ), kiểm tra tất cả các điểm đấu nối giữa hệ thống PCCC và nước sinh hoạt. Bắt buộc lắp đặt van một chiều chất lượng cao và thiết bị chống chảy ngược tại các điểm này để ngăn chặn nước PCCC chảy ngược vào hệ thống nước sinh hoạt và có kế hoạch và lộ trình tách biệt hoàn toàn hai hệ thống nếu có thể.

Đồng thời ký hợp đồng mua bán nước sạch giữa cư dân và ban quản trị hoặc xây dựng nguyên tắc tiếp nhận trách nhiệm: Ràng buộc lợi ích, tránh nhiệm, quyền lợi của các bên trong dịch vụ cấp nước an toàn, giải quyết các phản ảnh, các tranh chấp giữa bên cung cấp dịch vụ và bên chi trả dịch vụ.

Cơ quan quản lý về chuyên môn kỹ thuật và cơ quan quản lý chất lượng cần rà soát và hoàn thiện cơ sở pháp lý hay chính sách cấp địa phương nhằm đảm bảo an toàn cấp nước cao nhất cho hệ thống cấp nước bên trong công trình.

Đảm bảo cấp nước sạch và an toàn cho chung cư, tòa nhà cao tầng không chỉ là trách nhiệm của một cá nhân hay đơn vị nào, mà là một quá trình liên tục và phối hợp giữa các bên liên quan.

Bằng cách áp dụng các giải pháp cải tiến từ giai đoạn thiết kế, thi công cho đến vận hành khai thác, đặc biệt là việc đầu tư vào công nghệ lọc và khử trùng tiên tiến, cùng với quy trình quản lý minh bạch và sự chủ động của cư dân, chúng ta có thể xây dựng và duy trì một nguồn nước sạch, an toàn, góp phần nâng cao chất lượng cuộc sống cho cộng đồng dân cư tại các tòa nhà cao tầng.