Bác sĩ Khoa Bệnh nhiệt đới, Bệnh viện Chợ Rẫy, khuyến nghị ứng phó với bệnh bạch hầu, bệnh sởi

Ứng phó với bệnh bạch hầu - Phòng ngừa hơn điều trị

Bệnh bạch hầu là bệnh nhiễm trùng cấp tính ở cổ họng và đường hô hấp trên, có thể gây nhiễm trùng và nhiễm độc toàn thân, khiến người bệnh có nguy cơ tử vong cao.

Ngoài ra, thời gian mầm bệnh tồn tại ở người lành có thể kéo dài lên đến 3 - 4 tuần nhưng không biểu hiện triệu chứng. Điều này khiến bệnh dễ lan rộng trong cộng đồng, lây nhiễm cho nhóm có sức đề kháng kém như trẻ em, phụ nữ có thai, người cao tuổi, người có bệnh lý nền.

Theo Bộ Y tế, tính từ đầu năm đến nay, Việt Nam đã ghi nhận 6 trường hợp mắc bệnh bạch hầu, trong đó đã có 1 trường hợp tử vong. Cụ thể, có 3 ca mắc tại Hà Giang (tháng 1, 2, 4) tại các ổ dịch cũ, 1 ca mắc và tử vong tại huyện Kỳ Sơn, tỉnh Nghệ An (tháng 6) và 2 ca mắc tại huyện Hiệp Hòa, tỉnh Bắc Giang (tháng 7/2024).

TS BS Lê Quốc Hùng, Trưởng khoa Khoa Bệnh nhiệt đới, Bệnh viện Chợ Rẫy, cho biết: “Bệnh bạch hầu có khả năng gây ra dịch nhưng khác với các loại dịch do virus gây ra, căn bệnh này lại là do vi khuẩn gây ra. Bạch hầu là bệnh nhiễm trùng, nhiễm độc do trực khuẩn Gram (+) Corynebacterium diphtheria là tác nhân.

Bệnh có nhiều thể bệnh như bạch hầu mũi, họng, thanh quản, da… nhưng nguy hiểm nhất là ở thể hạch hầu hầu họng và thanh quản do có thể gây ra hoại tử, phù nề đường thở dẫn tới suy hô hấp.

Ngoài ra, bệnh cũng có khả năng dẫn đến các biến chứng nặng như viêm cơ tim, viêm đa dây thần kinh, tổn thương thận cấp…và tỷ lệ tử vong khoảng từ 5% đến 40%”.

Bệnh bạch hầu có thể lây từ người sang người, qua đường hô hấp bằng con đường tiếp xúc trực tiếp và lây qua đường gián tiếp (tiếp xúc với những đồ vật dính chất bài tiết chứa vi khuẩn) nhưng tỷ lệ thấp hơn.

“Về bệnh bạch hầu, cách phòng bệnh hữu hiệu nhất là tiêm vắc-xin đầy đủ. Vì khi đó, khả năng miễn dịch đối với bạch hầu rất cao và tỷ lệ có thể mắc bệnh gần như 0%,” TS.BS Quốc Hùng khẳng định.

Để phòng ngừa được căn bệnh bạch hầu, đối với trẻ em, theo TS.BS Quốc Hùng, người lớn nên đưa trẻ đi tiêm vắc-xin phòng bệnh lần lượt 3 mũi vào lúc 2,3 và 4 tháng tuổi; mũi thứ 5 sẽ tiêm vào lúc 4 - 6 tuổi và mũi 6 vào lúc 15 tuổi.

“Còn đối với người lớn, với người đã có tiền sử tiêm vắc-xin đủ, có thể tiêm nhắc lại mỗi 10 năm/lần. Với người chưa từng tiêm hoặc không nhớ rõ lịch sử tiêm chủng cần tiêm 3 mũi cơ bản: Mũi 1 vào lần đầu tiên tiêm; mũi 2 cách mũi 1 tối thiểu 1 tháng, mũi 3 cách mũi 2 tối thiểu 6 tháng và tiếp tục tiêm nhắc lại mỗi 10 năm/lần,” TS.BS Quốc Hùng hướng dẫn.

Bên cạnh đó, ông khuyến nghị người dân giữ vệ sinh cá nhân, rửa tay thường xuyên bằng xà phòng; che miệng khi hắt hơi hoặc ho; hạn chế tiếp xúc trực tiếp với người bệnh hoặc nghi ngờ nhiễm bệnh. Không gian nhà ở, trường học, các nơi công cộng sạch sẽ, thông thoáng và có đủ ánh sáng.

Trong trường hợp nếu không may tiếp xúc với người bị bệnh bạch hầu, người tiếp xúc trực tiếp với người bệnh là người sống trong cùng một gia đình, tiếp xúc gần hoặc đã chăm sóc cho người được xác định bị bệnh bạch hầu…

“Một điều rất đặc biệt của căn bệnh này so với các bệnh do virus gây ra là khi đã tiếp xúc trực tiếp với bệnh nhân bị bạch hầu, người tiếp xúc vẫn có thể sử dụng kháng sinh để phòng ngừa.

Hiện nay, Tổ chức Y tế Thế giới nói chung cũng như Bộ Y tế Việt Nam nói riêng chấp nhận 3 phác đồ điều trị phòng ngừa, đó là: Uống Erythromycin: Trẻ em (40mg/kg/ngày, 10mg/lần cách 6 giờ); Người lớn (1g/ngày, 250mg/lần mỗi 6 giờ) trong vòng 7 ngày; hoặc uống Azithromycin: Trẻ em (10-12mg/kg – 1 lần/ngày; tối đa 500mg/ngày); Người lớn (500mg/ngày) trong vòng 7 ngày; hoặc tiêm 1 liều đơn Benzathine penicillin (trẻ ≤ 5 tuổi 600.000 đơn vị; trẻ > 5 tuổi 1.200.000 đơn vị),” TS.BS Quốc Hùng cho biết.

Một điều cần phải lưu ý là dù có thể sử dụng kháng sinh để phòng ngừa khả năng bị mắc bệnh, người tiếp xúc vẫn được xem là đối tượng đã bị phơi nhiễm. Vì vậy, người tiếp xúc không nên tự điều trị tại nhà một cách đơn thuần mà cần chủ động thông báo cho cơ sở y tế gần nhất. Từ đó, nhân viên y tế sẽ có phác đồ điều trị bằng kháng sinh phù hợp và theo dõi trong vòng 7 ngày liên tục, phòng ngừa nguy cơ bị phát bệnh.

Những điều cần lưu ý về bệnh sởi

Thời gian qua, bệnh sởi tại TP.HCM nói riêng cũng như tại Việt Nam nói chung, bùng phát nhanh chóng, diễn biến ngày càng phức tạp với nhiều ca mắc mới không ngừng tăng lên mỗi ngày, chủ yếu gặp ở trẻ em, thậm chí đã có ca tử vong.

Theo số liệu thống kê của Sở Y tế TP.HCM tính đến ngày 12/8/2024, TP.HCM đã có 16 quận, huyện và TP. Thủ Đức xác định có ca bệnh sởi trên địa bàn. Trong đó, có 9 quận, huyện đã đủ điều kiện công bố dịch sởi khi xuất hiện từ 2 ca bệnh trở lên.

Theo TS BS Lê Quốc Hùng, sởi là một bệnh truyền nhiễm do virus Polynosa morbillorum gây ra. Bệnh lưu hành ở khắp mọi nơi trên thế giới. Theo Tổ chức Y tế Thế giới, hằng năm có khoảng 100 triệu người mắc và 6 triệu người tử vong. Dịch sởi thường gặp ở các khu dân cư đông đúc và có tính chu kỳ khoảng từ 2 - 3 năm.

Bệnh lây truyền từ người sang người qua đường hô hấp do tiếp xúc trực tiếp với các chất tiết mũi, họng của bệnh nhân. Khả năng lây truyền của bệnh sởi rất cao và vấn đề này chỉ có thể được cắt đứt khi cộng đồng đạt được 95% người miễn dịch đặc hiệu với bệnh. Ngoài ra, người đã từng bị mắc bệnh sởi có thể sinh ra miễn dịch bền vững cả đời.

Đối tượng mắc bệnh sởi thường là trẻ em hoặc thanh thiếu niên. Đặc biệt, bệnh thường xuất hiện ở những người chưa từng được tiêm vắc-xin phòng bệnh (do chưa có miễn dịch với bệnh) hoặc chưa từng mắc bệnh sởi.

Triệu chứng điển hình của bệnh gồm: Đột ngột sốt cao, đau vùng vòm họng, ho, chảy nước mắt, nước mũi; mắt đỏ (viêm kết mạc mắt); nổi hạt Koplick ở mặt trong 2 má (các hạt trắng, nhỏ như đầu đinh ghim), sau đó biến mất.

“Ban sởi bắt đầu có thể nổi từ vài nốt đến vài chục, vài trăm nốt; thường mọc ở niêm mạc má và nổi ban da (sau phần tai - mặt, ngực, tay, lưng, chân). Bệnh có thể dẫn tới các biến chứng nặng nề như viêm phổi, viêm cơ tim, viêm não dẫn đến tử vong nếu không được điều trị kịp thời. Sởi đặc biệt nguy hiểm đối với trẻ em dưới 3 tuổi do đã hết miễn dịch truyền từ mẹ,” TS.BS Quốc Hùng khuyến cáo.

Cụ thể, tất cả trẻ em từ 9 - 11 tháng tuổi cần tiêm vắc-xin mũi 1 và tiêm nhắc lại mũi 2 khi trẻ 6 tuổi trong tiêm chủng thường xuyên (đạt khoảng 90% khả năng miễn dịch); thực hiện chiến dịch tiêm vắc-xin sởi bổ sung cho trẻ ở lứa tuổi cao hơn ở vùng có nguy cơ cao (nơi vẫn còn virus lưu hành và tỷ lệ tiêm chủng thấp…); tăng cường giám sát bệnh.

Đối với trường hợp chưa được tiêm ngừa bệnh sởi hoặc chưa tiêm đủ liều nhắc lại của vắc-xin, TS.BS Quố Hùng cho biết: “Lúc dịch sởi đã khởi phát, vắc-xin ngừa sởi phát huy tác dụng trong vòng 72h kể từ thời điểm được tiêm chủng và cơ thể vẫn có thể kịp thời tạo ra miễn dịch chống lại bệnh. Chính vì vậy, khi có thông báo về nguy cơ hình thành dịch sởi, những đối tượng trên vẫn có thể đi tiêm ngừa để bảo vệ bản thân và tránh nguy cơ lây lan của dịch bệnh”.