Xây dựng mô hình nhiều tầng, liên thông khi phát triển sàn giao dịch công nghệ

Ngày 30/5, tại TP.HCM, Sở Khoa học và Công nghệ TP.HCM tổ chức hội thảo "Phát triển sàn giao dịch công nghệ TP.HCM giai đoạn mới - động lực cho đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia".

Tại chương trình, bà Nguyễn Thị Kim Huệ - Phó Giám đốc Sở Khoa học và Công nghệ TP.HCM - cho biết mặc dù hoạt động của các sàn giao dịch công nghệ đã được triển khai tại nhiều tỉnh, thành phố, tuy nhiên đến nay vẫn chưa có một cơ sở pháp lý hoàn chỉnh.

Riêng tại TP.HCM, sàn giao dịch công nghệ đã đạt được một số thành tựu đáng ghi nhận trong thời gian qua. Tuy nhiên, trong bối cảnh sắp tới sẽ tiến hành sắp xếp lại đơn vị hành chính cấp tỉnh, việc hoàn thiện hành lang pháp lý, lựa chọn các giải pháp công nghệ,... để phát triển sàn giao dịch một cách minh bạch, hiệu quả sẽ đóng vai trò then chốt.

Doanh nghiệp chưa quen với khái niệm "chuyển giao công nghệ"

Ông Võ Duy Khanh - Trưởng phòng Giao dịch công nghệ, Trung tâm Thông tin và thống kê Khoa học và Công nghệ, Sở Khoa học và Công nghệ TP.HCM - cho biết sàn giao dịch Công nghệ TP.HCM có các hoạt động chính là thông tin truyền thông, tư vấn chuyển giao công nghệ, thương mại hóa sản phẩm và hoạt động xúc tiến. Hiện mạng lưới kết nối sàn giao dịch công nghệ gồm sàn giao dịch công nghệ của nhiều tình thành như: Bình Định, Bình Phước, Long An, Quảng Nam, Tây Ninh, Đồng Tháp, Phú Yên.

Theo ông Võ Duy Khanh, từ các hoạt động xúc tiến, kết nối cung - cầu công nghệ, trong giai đoạn 2021 - 2024, Sàn Giao dịch công nghệ đã tiếp nhận và cung cấp thông tin cho hơn 6.000 lượt yêu cầu tìm kiếm công nghệ từ cá nhân, doanh nghiệp. Trong đó, kết nối trực tiếp, trực tuyến giữa doanh nghiệp và nhà cung ứng để tư vấn cho 782 yêu cầu; hỗ trợ theo dõi quá trình lựa chọn công nghệ và liên hệ tư vấn cho 57 hợp đồng chuyển giao công nghệ, mua bán thiết bị.

Tuy nhiên, ông Khanh cũng nhìn nhận còn nhiều rào cản còn tồn tại, trong đó đáng chú ý là quy mô của phần lớn doanh nghiệp còn nhỏ và vừa. Nhiều doanh nghiệp chưa quen với khái niệm chuyển giao công nghệ, còn lúng túng trong việc xác lập quyền sở hữu công nghệ. Quá trình chuyển giao thường được tích hợp trong hợp đồng mua bán, nhưng việc xác lập chủ sở hữu công nghệ chưa được chú trọng nên dễ phát sinh tranh chấp và hạn chế hiệu quả chuyển giao.

Bà Nguyễn Thị Ngọc Nhung - Phòng Quản lý Sở hữu trí tuệ và Đổi mới sáng tạo, Sở Khoa học và Công nghệ TP.HCM - lưu ý trong hoạt động chuyển giao công nghệ, vấn đề bảo mật cần được đặt lên hàng đầu.

Theo bà Nhung, bí quyết kỹ thuật thường là yếu tố tạo nên lợi thế cạnh tranh của bên chuyển giao, là nguồn lực mà bên giao khai thác để đổi lấy một khoản tiền nhất định. Do đó, tài sản trí tuệ có giá trị cần được đặt trong vòng bảo mật.

Nếu bên nhận công nghệ vi phạm bảo mật hoặc tự ý chuyển giao bí mật cho bên thứ ba, bên chuyển giao có thể gặp khó khăn trong việc bảo vệ quyền lợi, thậm chí không thể chứng minh quyền sở hữu để ngăn chặn hành vi xâm phạm.

Do đó, theo bà Nhung khuyến nghị cần thiết lập quy chế bảo mật, hợp đồng bảo mật với đội ngũ nhân sự có liên quan tới bí mật kinh doanh. Cần phải chú trọng giao kết bảo mật khi các bên trao đổi sơ bộ; đàm phán đưa vào các điều khoản bảo mật trong hợp đồng chuyển giao công nghệ, quy định cam kết của bên nhận về việc không tiết lộ bí quyết kỹ thuật cho bên thứ ba, trừ những trường hợp đặc biệt và được phép của bên chuyển giao.

Cần mô hình liên kết ba tầng cho sàn giao dịch công nghệ

Ông Nguyễn Mạnh Cường - Phó chánh Văn phòng Bộ Khoa học và Công nghệ - dẫn chứng một khảo sát năm 2023, có tới 75% doanh nghiệp thừa nhận chưa hiểu đúng mức về tầm quan trọng của đổi mới sáng tạo mở, dẫn đến thiếu động lực thực hiện các ý tưởng sáng tạo. Điều này cho thấy nhận thức của doanh nghiệp về việc chủ động tìm kiếm, giao dịch công nghệ còn mờ nhạt.

Việc xây dựng sàn giao dịch công nghệ ở Việt Nam lúc này không chỉ là vấn đề tên gọi hay một trang web đơn thuần, đây là bài toán kiến tạo hạ tầng thị trường cho khoa học và công nghệ để hình thành một hệ sinh thái giao dịch công nghệ thông suốt.

"Nếu được phát triển đúng hướng, sàn giao dịch công nghệ sẽ trở thành bệ phóng cho đổi mới sáng tạo, giúp kết nối nhanh chóng các ý tưởng, giải pháp từ phòng thí nghiệm đến thị trường, hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ tìm được công nghệ phù hợp để nâng tầm, qua đó lan tỏa tinh thần sáng tạo trong toàn xã hội", ông Cường nhấn mạnh.

Ông Cường đề xuất thay vì mỗi địa phương một sàn rời rạc, Việt Nam cần một mô hình liên kết ba tầng. Trong đó, tầng lõi quốc gia, một sàn giao dịch công nghệ quốc gia đặt tại trung tâm (Hà Nội hoặc TP.HCM) do Bộ Khoa học và Công nghệ chủ trì, đóng vai trò cổng kết nối liên thông dữ liệu và định hướng chính sách chung. Sàn quốc gia này sẽ tích hợp cơ sở dữ liệu công nghệ trên toàn quốc, ban hành tiêu chuẩn vận hành, làm đầu mối pháp lý.

Tiếp đó là tầng chuyên đề hoặc vùng, phát triển các sàn giao dịch theo lĩnh vực trọng điểm (như sàn công nghệ sinh học, sàn nông nghiệp công nghệ cao, sàn chuyển đổi số...) hoặc theo vùng kinh tế trọng điểm. Các sàn này do địa phương hoặc bộ ngành chuyên ngành quản lý, tập trung vào thế mạnh từng lĩnh vực, có thể hợp tác với các viện nghiên cứu hàng đầu trong lĩnh vực đó để tạo nguồn cung chất lượng.

Còn lại là tầng doanh nghiệp, viện trường, khuyến khích các doanh nghiệp lớn, tập đoàn cũng như trường đại học, viện nghiên cứu tự xây dựng cổng công nghệ của mình, liên kết với sàn quốc gia và sàn chuyên đề.

Ông Cường đưa ra ví dụ, một tập đoàn có thể có trang giới thiệu các bằng sáng chế sẵn sàng chuyển nhượng, một trường đại học có chuyên mục các công nghệ đã phát triển tìm đối tác. Tất cả các tầng này phải liên thông dữ liệu và tích hợp trên nền tảng số chung, để người dùng từ bất kỳ đâu cũng có thể truy cập thông tin đa dạng.

"Mô hình nhiều tầng giúp vừa đảm bảo quy mô quốc gia, vừa phát huy chuyên môn theo lĩnh vực, và huy động được nguồn lực của chính doanh nghiệp, viện trường tham gia", ông Cường nói.

Ở góc độ doanh nghiệp, ông Võ Bửu Lợi – Giám đốc công ty TNHH XNK Thủy Mộc Việt – kiến nghị cần công khai bảng giá thiết bị máy móc trên cổng thông tin của sàn, giúp doanh nghiệp tham khảo dễ dàng. Bên cạnh đó, các chính sách giảm giá thiết bị công nghệ cũng nên được cập nhật công khai trên sàn để thúc đẩy giao dịch.