TTƯT Đỗ Thị Ngọc Diệp: 'Đã theo y nghiệp là phải cống hiến và học hỏi cả đời'

Đó chính là chân dung của Thầy thuốc ưu tú-BS.CKII Đỗ Thị Ngọc Diệp, Phó Chủ tịch Hội Dinh dưỡng Việt Nam, Chủ tịch Hội Dinh dưỡng Thực phẩm TP.HCM.

Nhân ngày Thầy thuốc Việt Nam, bác sĩ Diệp đã dành cho Tạp chí Khoa học phổ thông – Thời sự y học cuộc trò chuyện thân tình về nghề.

Trở thành bác sĩ theo tấm gương ông ngoại

Chào đời tại Cao Bằng vào thời điểm ba mẹ đang công tác ở vùng sát biên giới, gia đình có hoàn cảnh neo đơn và khó khăn, nên từ bé, Ngọc Diệp được gửi về Hà Nội sống cùng ông bà ngoại. Ngay từ khi còn nhỏ, cô bé Ngọc Diệp dễ thương miệng luôn tươi cười cứ lon ton theo ông ngoại ở phòng mạch. Hình ảnh người ông bắt mạch, bốc thuốc, có lúc đạp xe trong mưa phùn giá rét mang thuốc đến cho những người bệnh khó khăn đã ăn sâu vào tâm trí của cô bé suốt thời thơ ấu.

“Ông ngoại tôi - thầy thuốc Đông y được người dân gọi là ông lang Toàn Mỹ, bệnh nhân đến để ông bắt mạch và bốc thuốc luôn đông. Ngày đó tôi rất thích đi theo ông ngoại, với tính tò mò nên tôi hay hỏi ông “Đây là cái gì?”, ông chỉ tôi tên và công dụng của nó, dần dần tôi quen mặt và thuộc tên nhiều vị thuốc.

Có nhiều lần ông dặn tôi ngồi trông nhà, nếu có bệnh nhân đến con nhớ rót nước chè nóng, mời ngồi và bảo họ chờ ông để ông mang thuốc cho bệnh nhân. Tôi thắc mắc, ông giải thích ông đoán chắc bệnh nhân này khó khăn kinh tế nên không đến tái khám, vì vậy thôi để ông đến khám, tiện thể mang thuốc để bệnh nhân uống đủ liều cho mau khỏi bệnh còn đi làm nuôi con.

Nhiều người nghèo ông còn không lấy tiền khám, tiền thuốc mà còn giấu bà cho họ thêm ít tiền đi đường. Thương ông lắm!”, BS Diệp xúc động kể lại.

Sau này, khi ba mẹ chuyển công tác vào TP.HCM, chị theo ba mẹ và học cấp 3 tại Trường Mạc Đĩnh Chi. Ba mẹ hướng chị theo nghề giáo để con gái đỡ cực nhưng hình ảnh ông ngoại, người thầy thuốc lương thiện, cứu người đã thôi thúc cô học trò Ngọc Diệp quyết tâm được trở thành bác sĩ. Đề tuyển sinh y khoa không làm khó được Đỗ Thị Ngọc Diệp, chị đã ghi tên mình vào Đại học Y Dược TP.HCM. Với tấm lòng yêu mến trẻ con, chị trở thành bác sĩ chuyên khoa Nhi và về công tác tại Bệnh viện Nguyễn Tri Phương, TP.HCM.

Nghề chọn người

Gần 20 năm gắn bó với công việc chữa bệnh các bé, năm 2006, bác sĩ Diệp được phân công về Trung tâm Dinh dưỡng TP.HCM (TTDD) làm cán bộ quản lý. Ở môi trường mới, chuyên môn mới, lĩnh vực mới, mọi thứ dường như phải bắt đầu lại từ đầu đối với bác sĩ Diệp.

“Chưa khi nào tôi lại học nhiều, học nhanh, học ngày học đêm, học mọi lúc mọi nơi và bằng mọi hình thức như những năm mới về công tác tại TTDD TP.HCM. Nhà tôi đầy sách, vali đi công tác nước ngoài về cũng đầy sách. Có lần đi tập huấn ở nước ngoài, mua sách nhiều khiến hành lý bị quá cân, tiếc sách không dám bỏ, tôi phải trả thêm mất 200 USD và phải giấu người thân vì sợ bị phàn nàn”, bác sĩ Diệp bộc bạch.

Ngoài những cố gắng của cá nhân, đến giờ đây, khi nhắc lại những thành công mà mình đã có được, bác sĩ Diệp vẫn không quên sự hỗ trợ, hướng dẫn của các thế hệ đi trước từ Viện Dinh dưỡng Quốc gia, TTDD TP.HCM, Hội Dinh dưỡng Việt Nam nhất là lãnh đạo Sở Y tế TP.HCM. “Mọi người đã yêu thương và giúp đỡ tôi rất nhiều”, bác sĩ Diệp nói.

TTDD TP.HCM được thành lập năm 1989, chỉ với gần 20 cán bộ y tế và trải qua nhiều thăng trầm trong quá trình phát triển, nhưng bằng quyết tâm đưa tập thể đi lên vì lợi ích chung cho cộng đồng, bác sĩ Diệp cùng các đồng nghiệp đã xây dựng TTDD lớn mạnh. Những hoạt động của trung tâm đã giúp cải thiện được tình trạng dinh dưỡng cho trẻ em TP.HCM và vô số các tỉnh thành phía Nam.

Mọi thứ khởi sắc, danh tiếng của TTDD TP.HCM lan tỏa, tòa nhà màu xanh của trung tâm nằm trên đường Lê Văn Sỹ (quận Phú Nhuận) dần được nhiều phụ huynh biết đến, thế nhưng vẫn còn một vấn đề khác khiến bác sĩ Diệp vẫn trăn trở. Đó là ngoài chuyện chăm sóc dinh dưỡng cho trẻ em, vấn đề dinh dưỡng cho người bệnh vẫn còn là một bài toán khó.

Theo bác sĩ Diệp, để điều trị toàn diện cho người bệnh đòi hỏi phải có nhiều giải pháp tích cực và đột phá hơn trong các hoạt động dinh dưỡng tại bệnh viện. Khoảng cách lớn trong công tác dinh dưỡng, tiết chế của các bệnh viện Việt Nam với các nước tiên tiến, luôn làm bác sĩ Diệp đau đáu.

Từ những trăn trở đó, không lâu sau “thuyền trưởng” Đỗ Thị Ngọc Diệp cùng các đồng nghiệp đã tìm ra con đường để đẩy mạnh hoạt động dinh dưỡng lâm sàng, đồng thời chứng minh dinh dưỡng cũng là một giải pháp điều trị. Đây chính là điều thuyết phục các bệnh viện đầu tư cho dinh dưỡng tiết chế để nâng cao chất lượng điều trị.

Bác sĩ Diệp nhận thấy phải có đủ nhân lực được đào tạo chuyên môn sâu mới phát triển chuyên ngành dinh dưỡng tương xứng với nhu cầu của xã hội. Trong bối cảnh Việt Nam chưa có đào tạo chuyên ngành dinh dưỡng trình độ đại học, bác sĩ Diệp đã khởi xướng mở khóa tập huấn dài 3 tháng đầu tiên tại TP.HCM vào năm 2007 với sự hỗ trợ của Viện Dinh dưỡng Quốc gia. Thời gian sau đó TTDD TP.HCM đã liên tục tổ chức đào tạo và tập huấn dinh dưỡng lâm sàng cho các tỉnh phía Nam và miền Trung, giúp hình thành và mở rộng mạng lưới dinh dưỡng trong các bệnh viện.

Nhằm mục tiêu thay đổi nhận thức và lan tỏa nhanh các kiến thức và kỹ thuật dinh dưỡng trong lâm sàng vốn chưa được quan tâm trong một thời gian dài, bác sĩ Diệp còn tập trung tác động thông qua các bệnh viện chuyên khoa hàng đầu về nội khoa, ngoại khoa, sản khoa của TP.HCM để từ các bệnh viện chuyên khoa mở rộng đến các tuyến. Từ những năm 2009, chị và các đồng nghiệp đã bỏ ra nhiều thời gian đến báo cáo các chuyên đề dinh dưỡng điều trị và thu hoạch được những thành quả đầu tiên là thay đổi trong thực hành dinh dưỡng trước và sau phẫu thuật tại các bệnh viện lớn như Bình Dân, Chấn thương Chỉnh hình.

Với sự dẫn dắt của Viện Dinh dưỡng Quốc gia, cùng với cán bộ chuyên trách của Viện Dinh dưỡng, Đại học Y Hà Nội và Đại học Y Dược TP.HCM, bác sĩ Ngọc Diệp là một trong 4 nhân sự đã dành nhiều thời gian đi học tập mô hình đào tạo tại Úc, Nhật Bản và đóng góp để xây dựng chương trình đào tạo cử nhân dinh dưỡng đầu tiên cho Việt Nam.

Nhiều đề tài nghiên cứu mang giá trị cộng đồng

“Ngày trước khi còn là bác sĩ điều trị, số bệnh nhân mỗi ngày tôi chữa trị là hữu hạn, còn khi làm dinh dưỡng, tiếp cận các can thiệp dựa vào cộng đồng nên giúp được cho rất nhiều người. Càng đi sâu về dinh dưỡng, tôi càng say mê và càng yêu dinh dưỡng hơn”, bác sĩ Diệp nói.

Cũng theo bác sĩ Diệp, can thiệp cho số đông muốn đạt hiệu quả cao, đòi hỏi phải có các nghiên cứu khoa học quy mô lớn, chính vì điều này mà chị và các đồng nghiệp đã dày công nghiên cứu về dinh dưỡng và bệnh không lây nhiễm.

Tiêu biểu vào năm 2014-2015, chị và các đồng nghiệp đã phát hiện gần 15% tình trạng tăng huyết áp ở trẻ em tuổi học đường – đây là con số báo động và được nghiên cứu lần đầu tiên.

Kế đó, chị và các đồng nghiệp tiếp tục thành công trong nghiên cứu các yếu tố liên quan như chế độ dinh dưỡng không hợp lý, thừa cân béo phì, rối loạn mỡ máu, ăn mặn, ăn nhiều chất béo, ăn thực phẩm đậm độ năng lượng cao, ăn ít rau, ít vận động thể lực, thức khuya, stress quá nhiều... Nhóm cũng đã đưa ra những can thiệp phù hợp như chương trình dinh dưỡng học đường, căn-tin trường học, bữa ăn bán trú, truyền thông về dinh dưỡng hợp lý và tăng cường vận động …

Một điểm sáng khác chính là nghiên cứu về thiếu hụt vitamin A ở phụ nữ cho con bú và trẻ em ở cộng đồng. Đây là nguyên nhân gây nhiều hậu quả như giảm sức đề kháng, làm tổn thương các bộ phận liên quan đến chức năng nhìn như giác mạc, võng mạc và các tế bào thị giác dẫn đến tình trạng quáng gà, khô loét giác mạc thậm chí đưa đến hậu quả mù lòa…

Ngoài ra, nhiều công trình nghiên cứu có giá ứng dụng cao khác như bổ sung i-ốt vào hạt nêm đã góp phần cải thiện tình trạng thiếu hụt i-ốt trong cộng đồng; nghiên cứu can thiệp cải thiện chiều cao cho người dân TP.HCM… đã bổ sung những cơ sở khoa học và chứng cứ cho ngành dinh dưỡng phát triển.

Xây dựng thực đơn bệnh lý là một thách thức lớn của các bệnh viện, vì thiếu hụt trầm trọng nhân lực có chuyên môn, sự phức tạp trong kỹ thuật tiết chế, dinh dưỡng và ẩm thực cùng những phức tạp trong thay đổi thói quen ăn uống của người bệnh, bác sĩ Ngọc Diệp khởi xướng, cùng đội ngũ chuyên gia của TTDD và một số bệnh viện chuyên khoa đã bỏ gần 3 năm nghiên cứu lý thuyết và thực tiễn để hoàn thiện Bộ Tài liệu hướng dẫn công tác dinh dưỡng tiết chế trong bệnh viện. Xây dựng thực đơn dinh dưỡng bệnh lý trong bệnh viện cho cả trẻ em, phụ nữ mang thai và người trưởng thành. Bộ tài liệu là niềm tự hào của các thế hệ cán bộ dinh dưỡng đã đi vào cuộc sống và được đánh giá rất cao về tính khoa học và thực tiễn.

Phát triển hợp tác quốc tế mở thêm cơ hội học tập

Đây là một trong những nội dung mà ngay khi về công tác tại TTDD TP.HCM, bác sĩ Ngọc Diệp đã bắt đầu tạo dựng.

Bằng tư duy nhạy bén, bác sĩ Diệp đã xây dựng kế hoạch phát triển hợp tác quốc tế, chính việc làm này đã mở thêm cơ hội hợp tác, đào tạo về khoa học kỹ thuật công nghệ trong lĩnh vực dinh dưỡng và các bệnh lý, thực phẩm có liên quan đến dinh dưỡng cho cán bộ trẻ ở Việt Nam, giúp nâng cao trình độ chuyên môn.

Mối quan hệ ngày càng mở rộng, bác sĩ Diệp có cơ hội tham gia và báo cáo tại nhiều hội nghị khoa học quốc tế như Hội dinh dưỡng thế giới, Hội dinh dưỡng châu Á, Mạng lưới dinh dưỡng cộng đồng Đông Nam Á, Hội béo phì thế giới, Hội nghiên cứu béo phì châu Á châu Đại Dương, Hội đái tháo đường thế giới, Hội béo phì và bệnh chuyển hóa châu Á… Hiện chị là thành viên Hội đồng Khoa học Hội Nghiên cứu béo phì châu Á châu Đại Dương, đây thực sự là một quá trình phấn đấu trau dồi chuyên môn liên tục của người bác sĩ.

“Khi tiếp cận nền y học hiện đại tôi luôn tìm kiếm cơ hội cho đội ngũ kế thừa… Tuy nhiên, bản thân của mỗi người phải luôn cố gắng, khi có cơ hội tham gia các hội thảo, hội nghị lớn dù trong hay ngoài nước phải có sự chuẩn bị kỹ, mạnh dạn, có tinh thần học hỏi và khiêm tốn. Tôi luôn tìm cách hướng dẫn ưu tiên cho các cán bộ trẻ mới ra trường”, BS Diệp chia sẻ.

Luôn sẵn sàng giúp đỡ thế hệ kế cận, bác sĩ Diệp vẫn thường nhắc nhở các bác sĩ, các cán bộ dinh dưỡng trẻ rằng “Hãy chú ý để cá nhân mình luôn kiểm soát được mục tiêu, thời gian và tiền bạc. Hãy chăm chỉ trau dồi chuyên môn, yêu nghề, vượt khó, biết đoàn kết, học tập các thế hệ đi trước, nắm bắt cơ hội và giỏi ngoại ngữ… mình sẽ gặt hái nhiều quả ngọt”.

Dù đã nghỉ hưu nhưng bác sĩ Diệp hiện vẫn đảm nhiệm nhiều vị trí quan trọng trong ngành Dinh dưỡng, như Phó Chủ tịch Hội Dinh dưỡng Việt Nam; Phó Chủ tịch Hiệp Hội Y học TP.HCM, Chủ tịch Hội Dinh dưỡng và Thực phẩm TP.HCM, giáo sư thỉnh giảng của Trường Khoa học Dinh dưỡng và Vận động – Đại học Công nghệ Queensland và là giảng viên của nhiều trường đại học.

Với BS.CKII Đỗ Thị Ngọc Diệp, nghỉ hưu không có nghĩa là nghỉ ngơi. Với chị, nghề y là nghề phải học và học mãi, phải luôn cập nhật kiến thức mới, mang kiến thức mình có truyền lại cho thế hệ đàn em và cộng đồng… Còn với những ai từng tiếp xúc và làm việc với bác sĩ Ngọc Diệp, sẽ dễ thấy ở chị một năng lượng tuyệt vời của lòng yêu nghề, sự tâm huyết, hy sinh và cống hiến không mệt mỏi.