Tiêu dùng xanh - Tất yếu giúp giảm ‘dấu chân carbon’

Dấu chân carbon (Carbon Footprint) là thuật ngữ nói về là tổng lượng khí nhà kính từ mọi hành động của con người. Xu hướng tiêu dùng xanh rất khả thi giúp giảm thiểu tổng lượng khí nhà kính nguy hiểm này.

Tiêu dùng xanh - Trách nhiệm của người tiêu dùng trong bảo vệ môi trường

Tiêu dùng xanh (Green consumption) liên quan đến phát triển bền vững hoặc hành vi tiêu dùng bền vững. Đó là một hình thức tiêu dùng nhằm bảo vệ môi trường cho hiện tại và thế hệ tương lai. Nó quy định trách nhiệm hoặc đồng trách nhiệm của người tiêu dùng trong việc giải quyết các vấn đề môi trường thông qua việc áp dụng các hành vi thân thiện với môi trường.

Chẳng hạn, sử dụng các sản phẩm hữu cơ, năng lượng sạch và tái tạo, cũng như lựa chọn hàng hóa do các công ty sản xuất không có hoặc gần như không có tác động đến môi trường (không chất thải, phương tiện không phát thải, tòa nhà hạn chế sử dụng năng lượng truyền thống..).

Sau cuộc khủng hoảng dầu mỏ năm 1973, người dân các nước phương Tây bắt đầu coi việc sử dụng năng lượng xanh là giải pháp thay thế cho nhiên liệu hóa thạch. Hiện nay tiêu dùng xanh được coi là điểm cơ bản của cải cách môi trường và nó cũng được đảm bảo bởi các tổ chức siêu quốc gia như Liên minh Châu Âu (EU).

Một số nhà xã hội học cho rằng toàn cầu hóa ngày càng tăng khiến mọi người cảm thấy gắn kết hơn với những người khác và môi trường, dẫn đến nhận thức ngày càng tăng về các vấn đề môi trường toàn cầu, đặc biệt là ở các nước phương Tây.

Các diễn đàn chính trong đó vấn đề này đã được thảo luận và đưa ra những hướng dẫn định hướng cho chính phủ các nước là: Hội nghị Stockholm của Liên hợp quốc về Môi trường con người năm 1972; Chiến lược bảo tồn thế giới của IUCN 1980; Ủy ban Thế giới về Môi trường và Phát triển năm 1983 và Báo cáo Brundtland năm 1987; Ý - Kế hoạch quốc gia về phát triển bền vững năm 1993; Aalborg 1994, Hội nghị Châu Âu lần thứ nhất về các Thành phố Bền vững; Lisbon 1996, Hội nghị Châu Âu lần thứ 2 về các Thành phố Bền vững; Hannover 2000, Hội nghị lần thứ 3 về các thành phố bền vững; Liên minh Châu Âu năm 2001, Kế hoạch hành động môi trường VI 2002/2010; Aalborg +10; Cam kết Aalborg năm 2004 và gần đây nhất là COP28 (Hội nghị lần thứ 28 của các bên tham gia Công ước khung của Liên Hợp Quốc về biến đổi khí hậu) tổ chức từ ngày 30/11 đến ngày 12/12/2023 tại Expo City ở Dubai, thuộc Các Tiểu vương quốc Ả-rập Thống nhất...

Tại xã hội phương Tây, tiêu dùng xanh xuất hiện trong những năm 1960 và đầu những năm 1970, với nhận thức ngày càng tăng về sự cần thiết phải bảo vệ môi trường và sức khỏe con người khỏi những tác động do ô nhiễm công nghiệp và tăng trưởng kinh tế và dân số gây ra.

Những năm 1980, các thương hiệu “xanh” đầu tiên đã bắt đầu xuất hiện và bùng nổ trên thị trường Mỹ. Sự quan tâm của người Mỹ đối với các sản phẩm xanh bắt đầu tăng mạnh vào đầu những năm 2000 và tiếp tục tăng.

5 cách tiêu dùng xanh giúp giảm ‘dấu chân carbon’

Với nhận thức ngày càng tăng về biến đổi khí hậu và tác động của chúng ta, ngày càng có nhiều người tiêu dùng tìm cách giảm dấu chân môi trường. Nhiều người tiêu dùng thích mua sản phẩm “xanh” và thậm chí sẵn sàng trả nhiều tiền hơn cho chúng. Ví dụ, một nghiên cứu thực nghiệm được công bố trên tạp chí học thuật Sustainability cho thấy, người tiêu dùng sẵn sàng trả thêm tới 20% cho một mặt hàng quần áo thân thiện với môi trường hơn.

Hành vi của người tiêu dùng chắc chắn cũng ảnh hưởng đến các công ty nhận thức được mong muốn và sở thích của người tiêu dùng trong lĩnh vực môi trường và khí hậu và gần đây hơn là quảng cáo và tiếp thị tới người tiêu dùng nhiều sản phẩm 'xanh' hoặc tái chế hơn để chứng tỏ rằng họ cũng đang nỗ lực bảo vệ môi trường.

Nhưng chỉ mua sản phẩm xanh không phải là phương cách duy nhất, vậy làm cách nào khác, với tư cách là người tiêu dùng, chúng ta có thể tác động đến các công ty và nhà sản xuất trong lựa chọn của mình và giảm tác động tiêu cực đến hành tinh?

1. Mua ít hơn

Trong nền kinh tế tuần hoàn, trọng tâm chủ yếu là giảm sử dụng nguyên liệu thô và sử dụng nguyên liệu thô đã qua sử dụng, đã có trong vòng tròn sản xuất. Hành động cơ bản nhất mà mỗi người trong chúng ta có thể làm khi mua hàng là dừng lại một chút và tự hỏi - mình có thực sự cần thêm một sản phẩm mới không? Tôi có thể mua một sản phẩm tương tự đã qua sử dụng, mượn từ người quen hay từ bỏ sản phẩm đó nếu không có nhu cầu thực sự? Đừng xấu hổ khi trả sản phẩm về kệ hoặc bỏ ra khỏi giỏ hàng khi mua online.

2. Thuê thay vì mua

Chúng ta cần nhiều thứ nhưng không nhất thiết phải mua sản phẩm mới để sử dụng. Chúng ta có thể chọn tiêu dùng và mua hàng thông minh từ các công ty cung cấp dịch vụ thay vì bán sản phẩm. Trong mô hình kinh doanh tuần hoàn về dịch vụ và thực thi, thay vì công ty bán sản phẩm và khách hàng trở thành chủ sở hữu của nó, nó cho phép khách hàng chỉ sử dụng sản phẩm khi họ cần và quyền sở hữu sản phẩm vẫn thuộc về công ty. Điều này khuyến khích các công ty sản xuất những sản phẩm có chất lượng bền hơn vì công ty là chủ sở hữu của sản phẩm và chịu trách nhiệm về chất lượng cũng như bảo trì sản phẩm.

Một ví dụ điển hình cho điều này là mô hình cho thuê ô tô như 'CarToGo' hoặc 'Auto-Tel' của Thành phố Tel Aviv (Israel), cho phép khách hàng thuê ô tô và chỉ trả tiền theo thời gian và khoảng cách mà bạn thực sự lái xe. Trong mô hình này, sẽ có thêm nhiều người sử dụng một phương tiện.

Trong tình huống mà nhiều người sẽ sử dụng phương tiện như một dịch vụ hơn, chúng ta sẽ thấy ít ô tô trên đường hơn, ùn tắc giao thông sẽ giảm và sẽ có ít ô tô được sản xuất hơn. Ngoài ra, hãy tưởng tượng thành phố và khu vực lân cận của chúng ta sẽ trông như thế nào trong tình huống chúng ta chỉ sử dụng phương tiện khi cần thay vì sở hữu những phương tiện đậu bên lề đường hầu hết cả ngày và làm biến dạng cảnh quan thành phố.

Trong một nghiên cứu học thuật đánh giá lợi ích môi trường liên quan đến dự án chia sẻ ô tô ở thành phố Palermo nước Ý, người ta nhận thấy rằng dự án này đã giúp giảm lượng khí thải carbon khoảng 38%.

3. Giấy chứng nhận

Khi mua sản phẩm hay dịch vụ thì trước tiên hãy kiểm tra các điều khoản bảo hành trên sản phẩm - công ty chịu trách nhiệm sửa chữa sản phẩm trong khoảng thời gian bảo hành. Và hơn thế nữa, thậm chí còn kiểm tra xem công ty có bắt buộc phải thu thập các sản phẩm lỗi thời hay không.

Ngày nay, những công ty hoạt động ở Châu Âu hay Mỹ hứa sẽ cung cấp dịch vụ sửa chữa sản phẩm của họ trong suốt thời gian sử dụng. Cam kết này cũng tạo động lực cho việc sản xuất các sản phẩm bền và chất lượng. Một ví dụ về một công ty lâu đời luôn cung cấp dịch vụ sửa chữa là 'Patagonia', một chuỗi cửa hàng bán đồ thể thao của Mỹ - ngay cả sau 10 năm sở hữu áo khoác trượt tuyết, bạn vẫn có thể tiếp cận dịch vụ sửa chữa, nếu cần, tại bất kỳ cửa hàng nào thuộc chuỗi cửa hàng của công ty.

4. Kiểm tra thành phần sản phẩm

Một quy tắc khác để tiêu dùng thông minh là kiểm tra các thành phần của sản phẩm - nguyên liệu thô nào được sử dụng để sản xuất sản phẩm, sản phẩm được làm từ nguyên liệu thô nào, có thể tái sử dụng và liệu có thể tái chế hay không.

Ngày càng có nhiều công ty cung cấp thông tin này trên nhãn sản phẩm và cũng có những tổ chức xếp hạng các công ty và sản phẩm theo mức độ tác động của chúng đối với môi trường như ‘Cradle2 cradle’. Ngày nay, bạn cũng có thể tìm thấy các ứng dụng cho phép bạn quét sản phẩm trong siêu thị và xem tác động môi trường của sản phẩm đó là gì, chẳng hạn như điểm tác động – một công cụ giúp chọn các sản phẩm ít gây ô nhiễm hơn.

Với sự trợ giúp của ứng dụng, bất kỳ ai cũng có thể đến siêu thị, quét sản phẩm mình muốn mua và xem, chẳng hạn như - liệu bao bì của sản phẩm có thể được tái chế hay không, lượng carbon dioxide được thải ra trong quá trình sản xuất; và nó cũng cung cấp các sản phẩm thay thế ‘có lợi’ hơn cho môi trường. Ngoài ra, bạn có thể tìm kiếm trước các sản phẩm theo danh mục, chẳng hạn như sữa và nhận thông tin về loại sữa tốt nhất cho môi trường và bản thân. 100% có thể tái chế 100% thân thiện với môi trường

5. Bù đắp phát thải

Suy cho cùng, ngay cả khi chúng ta chọn sản phẩm có tác động ít nhất đến môi trường - mọi sản phẩm ta mua đều có tác động đến môi trường. Tuy nhiên, có thể ngăn ngừa thiệt hại cho trái đất bằng cách cân bằng và bù đắp lượng khí thải carbon. Nó có nghĩa là gì? Có thể đóng góp vào một hoạt động hoặc công nghệ khác nhằm giảm các chất ô nhiễm và lượng khí thải carbon vào không khí.

Ví dụ, ngày nay có những nền tảng giúp bạn có thể quyên góp để trồng cây - những nền tảng này hấp thụ carbon và do đó làm giảm lượng carbon dẫn đến hiện tượng nóng lên toàn cầu. Ngoài ra còn có các nền tảng cung cấp cho người tiêu dùng thiết lập lại lượng khí thải carbon của họ bằng cách mua tín chỉ carbon dioxide như terrapass hoặc myclimate.

Tín chỉ Carbon (Carbon credits) được tạo ra khi các công ty sản xuất công nghệ thay thế các phương pháp sản xuất gây ô nhiễm và do đó ngăn ngừa và tiết kiệm lượng khí thải carbon dioxide vào không khí.

Lượng khí thải tiết kiệm được sẽ được chuyển thành tín chỉ carbon có thể mua được và do đó, góp phần thay thế các phương pháp gây ô nhiễm bằng các công nghệ tiên tiến có lợi cho môi trường. Ví dụ, một công ty sản xuất năng lượng từ chất thải, ngăn chặn việc chôn lấp chất thải và sản xuất năng lượng thay thế việc sử dụng nhiên liệu gây ô nhiễm - tiết kiệm được lượng khí thải chất gây ô nhiễm và carbon dioxide vào không khí.

Trên thực tế, số tiền đầu tư vào tín chỉ Carbon sẽ được chuyển đến các công ty sản xuất giải pháp và sản phẩm ngăn ngừa và giảm lượng khí thải gây ô nhiễm vào không khí nhằm tạo động lực tài chính cho các công ty phát triển các giải pháp kinh tế tuần hoàn.

Sức mạnh để thay đổi thuộc về chúng ta, người tiêu dùng và khi chúng ta đặt những câu hỏi đúng và đưa ra lựa chọn phù hợp, ngày càng có nhiều công ty sẽ đáp ứng nhu cầu sản xuất các sản phẩm làm từ nguyên liệu thô thứ cấp - tức là chất thải được sử dụng làm nguyên liệu thô, để kết hợp các nguyên liệu thô tái chế để tạo ra sản phẩm có thể tái chế và do đó giảm thiểu chất thải và giảm ô nhiễm cũng như khí thải trong quá trình sản xuất sản phẩm trên trái đất.