Tiềm năng từ sản xuất nông nghiệp kết hợp với điện mặt trời

Đây là chia sẻ của ông Mai Văn Trịnh - Viện trưởng Viện Môi trường nông nghiệp tại hội thảo Công bố Báo cáo Nghiên cứu “Hiện trạng và Tiềm năng Phát triển Điện mặt trời nông nghiệp tại Việt Nam”, sáng 25/2.

Hội thảo được tổ chức tại Cần Thơ, bởi Viện Nghiên cứu thị trường và thể chế nông nghiệp (Viện AMI) phối hợp cùng Viện Môi trường Nông nghiệp (Viện IAE), nhằm giới thiệu mô hình điện mặt trời nông nghiệp (mô hình APV) tại Việt Nam. Từ đó thúc đẩy quá trình chuyển đổi năng lượng xanh và áp dụng các thực hành nông nghiệp bền vững tại Việt Nam.

Tăng năng suất, chất lượng nông sản

Theo ông Mai Văn Trịnh, thời gian qua, hai viện đã tiến hành nghiên cứu và thử nghiệm mô hình APV tại huyện Tri Tôn, tỉnh An Giang, trên diện tích 400m², với hệ thống pin mặt trời lắp đặt phía trên và bên dưới là các khu vực canh tác cây trồng.

Mục tiêu để đánh giá tác động của tấm pin đến sự sinh trưởng, phát triển và năng suất cây trồng, từ đó đưa ra cơ sở khoa học và thực tiễn cho việc ứng dụng mô hình này vào sản xuất nông nghiệp.

“Sau thời gian thử nghiệm, chúng tôi đã tiến hành trồng hơn 10 loại cây khác nhau dưới hệ thống pin mặt trời và kết quả thu được vô cùng khả quan. Hầu hết các loại cây đều phát triển tốt, thậm chí đạt năng suất cao hơn so với phương thức canh tác truyền thống”, ông Trịnh chia sẻ.

Cụ thể, nhờ có hệ thống tấm pin mặt trời, độ ẩm đất được duy trì ổn định, giảm hiện tượng mất nước, đặc biệt trong điều kiện nắng nóng kéo dài. Điều này cũng giúp hạn chế hiện tượng sốc nhiệt cho cây trồng vào buổi trưa nắng nóng.

Pin mặt trời cũng như nhà màng, có khả năng giữ khí CO2 (cây thải ra vào ban đêm) tốt hơn so với môi trường tự nhiên, giúp cây quang hợp tốt hơn… Từ đó giúp nâng cao năng suất và chất lượng nông sản (đồng đều, sạch và có mẫu mã đẹp hơn).

Đặc biệt, hệ thống tấm pin giúp cây tăng sức chống chịu khí hậu. Trong điều kiện thời tiết khắc nghiệt, như nắng gắt, mưa lớn, gió mạnh, bão… cây trồng dưới hệ thống pin có tỷ lệ sống cao hơn so với phương thức canh tác ngoài trời.

“Bằng cách kết hợp sản xuất nông nghiệp và sản xuất điện mặt trời trên cùng một diện tích đất nông nghiệp, người nông dân có thể thu thêm lợi nhuận từ việc sử dụng điện tự sản tự tiêu, bán điện cho lưới điện, nhưng vẫn giữ được điều kiện nuôi trồng các loại vật nuôi và cây trồng ưa bóng dưới các tấm pin điện”, ông Trịnh nhận định.

Tăng thêm đến 30% lợi nhuận

Cũng tại hội thảo, ông Đỗ Huy Thiệp - Phó Giám đốc Viện AMI đã chia sẻ những mô hình APV tiêu biểu, với lợi nhuận tăng đến 30% so với phương pháp chăn, nuôi truyền thống.

Trong đó, mô hình APV kết hợp chăn nuôi gà “hạnh phúc” lấy trứng và thịt tại Ninh Thuận mang lại lợi nhuận tăng từ 20 - 30% so với cách nuôi thông thường. Mô hình này có mái được làm lót bằng tấm pin năng lượng mặt trời, giúp giảm nhiệt độ chuồng nuôi, đồng thời cung cấp nguồn điện cho trang trại.

Tại khu vực có tiềm năng điện mặt trời cao như Đông Nam Bộ, Nam Trung Bộ, Tây Nguyên, Đồng bằng sông Cửu Long, phần lớn các trang trại sử dụng mô hình APV đều có thêm nguồn thu từ bán điện trực tiếp lên lưới.

Lấy ví dụ dễ hiểu hơn về lợi ích kinh tế của mô hình APV, ông Mai Văn Trịnh cho biết với diện tích 400m², một nông dân có thể thu về 8 triệu đồng tiền điện mỗi tháng, tương đương 96 triệu đồng mỗi năm. Trong khi đó, nếu chỉ trồng lúa với cùng diện tích, thu hoạch ba vụ một năm cũng chỉ đạt khoảng 2,5 tấn thóc, tương đương chưa đến 18 triệu đồng. Từ đó có thể thấy lợi nhuận từ điện mặt trời cao hơn gấp nhiều lần so với chỉ trồng nông sản.

Dù vậy, ông cho rằng cần tính đến chi phí đầu tư ban đầu và khấu hao hệ thống. Tuy nhiên, hệ thống điện mặt trời có tuổi thọ ít nhất 20 năm, gần như không cần bảo trì phức tạp ngoài việc vệ sinh định kỳ hàng tháng. Như vậy, khi xuất phát từ sản xuất nông nghiệp và tận dụng năng lượng mặt trời, thu nhập của nông dân có thể gia tăng đáng kể, tạo ra mô hình kinh tế bền vững hơn trong dài hạn.

Làm rõ định nghĩa “Điện mặt trời nông nghiệp”

Mặc dù mang lại nhiều lợi ích, nhưng theo các chuyên gia, mô hình nông điện đang tồn tại những rào cản lớn đối với sự phát triển của lĩnh vực này, chủ yếu về chính sách và kỹ thuật. Nhận thức của các bên liên quan về điện mặt trời nông nghiệp vẫn còn hạn chế, dẫn đến nhiều khó khăn trong việc triển khai mô hình này.

Theo ông Nguyễn Thế Hinh - Phó trưởng ban Ban Quản lý các dự án nông nghiệp (Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn), lợi nhuận từ điện mặt trời hiện cao hơn rất nhiều so với canh tác nông nghiệp, nên nhiều dự án lợi dụng danh nghĩa "điện mặt trời nông nghiệp" nhưng thực chất chỉ tập trung vào phát điện. Trong khi hoạt động trồng trọt, chăn nuôi chỉ mang tính hình thức.

Điều này xảy ra do chưa có cơ chế xác định rõ ràng thế nào là "điện mặt trời nông nghiệp" để phân biệt với các loại hình điện mặt trời khác. Các đơn vị quản lý vẫn chưa đưa ra tiêu chí cụ thể để đánh giá và phân loại. Điều này dẫn đến khó khăn trong công tác quản lý và dễ bị lợi dụng.

“Các địa phương cần chia sẻ những kinh nghiệm thực tế, vướng mắc trong quản lý điện mặt trời nông nghiệp. Sau đó kiến nghị lên bộ để xây dựng các tiêu chí, tiêu chuẩn rõ ràng, nhằm đảm bảo đất nông nghiệp thực sự được sử dụng đúng mục đích, chứ không thể chỉ dùng làm nơi đặt các tấm pin mặt trời”, ông Hinh chia sẻ.

Ngoài ra, để thực hiện hiệu quả điện mặt trời kết hợp sản xuất nông nghiệp, cần giải quyết vấn đề kỹ thuật, sao cho phù hợp với điều kiện của từng địa phương, để có thể tối ưu hóa lợi ích cho cây trồng và bán lưới điện.