Việc đặt tên 'phường Sài Gòn' thể hiện sự trân trọng với lịch sử địa phương

Phường Sài Gòn với tổng diện tích khoảng 3,03 km² và quy mô dân số 47.022 người, được xác lập ranh giới bao gồm khu phố 1 phường Nguyễn Thái Bình, phần diện tích của phường Đa Kao (khu phố 5, 6, 8, phần diện tích còn lại khu phố 4 và khu phố 10) và toàn bộ diện tích phường Bến Nghé.

Theo UBND quận 1, việc đặt tên phường Sài Gòn dựa trên các đặc điểm lịch sử - văn hóa, vị trí địa lý và yếu tố nhận diện đô thị, quận 1 đề xuất đặt tên đơn vị hành chính mới là phường Sài Gòn.

Cụ thể, về lịch sử Sài Gòn có nhiều giả thuyết, tuy nhiên phổ biến nhất là từ cách gọi của người Khmer về một loài cây bông gòn (prey nokor - rừng cây gòn). Theo thời gian, âm “prey nokor” dần biến âm thành “Sài Gòn”. Tên gọi này chính thức hóa khi chúa Nguyễn Ánh xây dựng thành Gia Định.

TP.HCM có lịch sử quản lý hành chính hơn 300 năm, từ năm 1698 khi Nguyễn Hữu Cảnh lập nên Phủ Gia Định. Trải qua thời gian đó, nơi đây có nhiều tên gọi khác nhau dùng để chỉ toàn bộ vùng đất hoặc một khu bộ phận như Sài Gòn, Chợ Lớn, Gia Định, Bến Nghé, Phan Yên, Phiên An. Trong đó, Sài Gòn là tên gọi phổ biến nhất trong quản lý hành chính cũng như đời sống văn hóa cộng đồng. Đến năm 1976, tên gọi TP.HCM được dùng để đặt tên cho TP Sài Gòn - Gia Định có địa giới hợp nhất từ Đô thành Sài Gòn và tỉnh Gia Định trước đó.

Theo UBND quận 1, “Sài Gòn” là tên gọi đã gắn liền với vùng đất này trước khi chính thức mang tên TP.HCM sau năm 1975; là biểu tượng văn hóa - lịch sử lâu đời, gắn với ký ức và tâm thức của nhiều thế hệ cư dân đô thị; là tên gọi được sử dụng rộng rãi trong văn học, nghệ thuật, đời sống sinh hoạt thường ngày, có sức lan tỏa và dễ nhận diện ở trong nước lẫn quốc tế.

Quận 1 đề xuất đặt tên phường Sài Gòn vì cho rằng phù hợp với vị trí trung tâm và bản sắc đô thị. Bởi khu vực phường mới nằm ở trung tâm lịch sử, chính trị, kinh tế, văn hóa của quận 1 - nơi hội tụ nhiều công trình, di tích biểu tượng như, 6 di tích kiến trúc nghệ thuật, 2 di tích lịch sử cấp quốc gia, 6 di tích kiến trúc nghệ thuật cấp thành phố, 1 di tích lịch sử cấp thành phố…

Ngoài ra, phường Sài Gòn có hơn 3/4 chu vi tiếp giáp kênh, sông, có các trục đường phát triển thương mại dịch vụ quan trọng như Nguyễn Huệ, Đồng Khởi, Lê Lợi, Hai bà Trưng, Hàm Nghi… Đặc biệt, có tuyến phố đi bộ Nguyễn Huệ không chỉ là trục giao thông quan trọng mà còn là không gian công cộng sôi động, thu hút lượng lớn người dân và khách du lịch mỗi ngày. Phường có tuyến đường Đồng Khởi và Lê Lợi là hai tuyến phố gắn liền với hình ảnh “Sài Gòn” với các địa điểm văn hóa – lịch sử như Nhà hát Thành phố, Bưu điện Trung tâm, Nhà thờ Đức Bà.

Phường Sài Gòn có phần lớn vị trí hướng ra sông Sài Gòn, đây là một vị trí mang yếu tố lịch sử sông nước gắn với người dân của quận 1 nói riêng và TP.HCM nói chung. Ở đây, Bến Bạch Đằng và tuyến sông Sài Gòn là trục cảnh quan lịch sử gắn liền với quá trình hình thành và phát triển của đô thị Sài Gòn - Gia Định. Bên cạnh đó, cũng tại khu vực này trước đây có Cảng và Xưởng Ba Son, đây không chỉ là nơi sửa chữa và đóng mới tàu thuyền lớn đầu tiên ở Nam Kỳ, mà còn là địa điểm đặc biệt gắn liền với hoạt động cách mạng của Chủ tịch Hồ Chí Minh và phong trào công nhân Sài Gòn – Chợ Lớn trong những năm đầu thế kỷ 20.

Việc đặt tên phường “Sài Gòn” góp phần thể hiện sự trân trọng đối với lịch sử vùng đất này, là cầu nối giữa quá khứ và hiện tại, giữa truyền thống và hiện đại qua đó góp phần gìn giữ bản sắc địa phương trong quá trình đô thị hóa và phát triển. Cùng với đó, “Sài Gòn” là tên gọi quen thuộc, phổ biến trong cộng đồng cư dân và khách quốc tế, góp phần thuận tiện trong công tác quảng bá hình ảnh đô thị, phát triển du lịch, dịch vụ và kinh tế địa phương.

Cùng với đó, việc đặt tên phường Sài Gòn nhằm gìn giữ ký ức đô thị, phát huy giá trị lịch sử, thể hiện sự trân trọng đối với lịch sử vùng đất này, là cầu nối giữa quá khứ và hiện tại, giữa truyền thống và hiện đại, qua đó, góp phần gìn giữ bản sắc địa phương trong quá trình đô thị hóa và phát triển.

"Tôi cho rằng giữa lòng đô thị náo nhiệt, việc Sài Gòn sống lại trong tên gọi những phường mới không chỉ là sự sắp xếp hành chính mà là tiếng vọng của lịch sử, chạm đến trái tim mỗi người con của thành phố này. Việc tái sử dụng những tên gọi này không chỉ là địa danh mà còn là “chứng nhân” của bao thăng trầm lịch sử, là hồn cốt văn hóa, là sự kết nối quá khứ với hiện tại, là sự tôn vinh những giá trị lịch sử, bồi đắp thêm tình yêu và niềm tự hào về mảnh đất mình đang sống.

Trong lòng người Sài Gòn như chúng tôi, hai từ Sài Gòn gợi lên hình ảnh một đô thị năng động, phóng khoáng, là biểu tượng của sự hội nhập và phát triển nhưng vẫn giữ nét duyên dáng, thân thương. Đó là niềm tự hào về một thành phố luôn đi đầu, dám nghĩ, dám làm" - TS Nguyễn Đức Quyền, chuyên gia Quản lý Công, Học viện Cán bộ TP.HCM bày tỏ.

Tiếp đến, việc đặt tên phường Sài Gòn mang ý nghĩa chiều sâu lịch sử, đó là sự gắn kết giữa truyền thống và hiện đại, là cầu nối về lòng tự hào, ý thức về cội nguồn, về trách nhiệm tiếp nối những di sản văn hóa với tương lai năng động.

Theo UBND quận 1, tên gọi này không chỉ khơi dậy ký ức thân quen, gần gũi với bao thế hệ người dân mà còn khẳng định bản sắc độc đáo của TP.HCM một thành phố trẻ trung nhưng giàu di sản, luôn biết trân trọng cội nguồn trong hành trình phát triển của thành phố.