Người Việt Nam lười vận động, tỷ lệ béo phì tăng nhanh

Béo phì tăng nguy cơ tử vong sớm

BSCKII Đặng Trúc Lan Trinh, Phó Trưởng khoa Khoa Nội tiết - Thận, Bệnh viện Nhân dân Gia Định, cho biết, tại Nam và Đông Nam Á, trong đó có Việt Nam, Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) ước tính sẽ tăng thêm khoảng 167 triệu người vào năm 2025 bị thừa cân béo phì; khiến nguy cơ tử vong sớm tăng cao - 2,8 triệu người chết/năm.

Theo các chuyên gia y tế, béo phì là một bệnh mạn tính trong đó sự tích tụ mỡ trong cơ thể quá mức hoặc bất thường dẫn đến suy giảm sức khỏe, thậm chí tăng nguy cơ tử vong. Béo phì tác động bất lợi lên tất cả các vấn đề sức khỏe, làm giảm tuổi thọ, liên quan hoặc gây ra nhiều bệnh lý mạn tính không lây như các bệnh lý tim mạch, đề kháng insulin dẫn đến đái tháo đường tuýp 2, ung thư...

Tỷ lệ béo phì đang gia tăng nhanh ở Nam và Đông Nam Á, với những hậu quả nghiêm trọng có thể xảy ra đối với nền kinh tế địa phương, hệ thống chăm sóc sức khỏe và chất lượng cuộc sống.

Trong đó, tỷ lệ béo phì được dự đoán sẽ tăng gần gấp đôi từ năm 2010 đến năm 2030. Tình trạng béo phì ảnh hưởng 650 triệu người trưởng thành, 340 triệu thanh thiếu niên và 39 triệu trẻ em trong khu vực. Còn tại Việt Nam, tỷ lệ hiện mắc béo phì không cao nhưng tốc độ gia tăng đang cao nhất Đông Nam Á.

Theo trình bày của BS Lan Trinh, chế độ ăn truyền thống của người Việt Nam là chế độ ăn lành mạnh. Tuy nhiên, chế độ ăn hiện tại lại làm tăng nguy cơ thừa cân/béo phì vì xu hướng thức ăn nhanh, ăn hàng quán nhiều hơn tự nấu; thay đổi cách chế biến thực phẩm bằng cách chiên/xào/nướng/áp chảo hơn kho/hấp /luộc.

“Nhiều bà nội trợ chọn thực phẩm đông lạnh, đóng hộp hơn thực phẩm tươi sống; đồng thời hiện người dân lại có thói quen uống nhiều rượu, bia, nước giải phát có đường. Trong khi đó, 70% người Việt Nam trưởng thành không đạt mức vận động thể lực được khuyến cáo, số bước chân trung bình 1 ngày là 3600; so với khuyến cáo: 10000 bước/ngày,” BS Lan Trinh khuyến cáo.

Điều trị béo phì

Theo các chuyên gia, các lựa chọn điều trị bằng thuốc được sử dụng tốt nhất khi kết hợp với thay đổi lối sống. Bên cạnh việc thay đổi lối sống, liệu pháp dược lý cũng có thể là liệu pháp ban đầu khi bệnh béo phì nặng và cần điều trị khẩn cấp hoặc giảm cân ở mức độ cao hơn nhằm kiểm soát các biến chứng liên quan.

BSCKI Nguyễn Quang Khải, Khoa Vật lý Trị liệu - Phục hồi Chức năng, Bệnh viện Nhân dân Gia Định, cho biết, bằng chứng y văn và phân tích tổng hợp cho thấy tập luyện đơn thuần, hiệu quả giảm cân rất khiêm tốn, 1 - 3 kg trong 6 tháng.

“Vì vậy, với người bị béo phì, yêu cầu phải tập luyện đủ. Đồng thời, không có bất kỳ hình thái tập luyện đơn độc nào mang đến sự khác biệt vượt trội trong giảm cân so với giảm cân bằng chế độ dinh dưỡng,” BS Quang Khải nói.

Điều cần lưu ý, chế độ dinh dưỡng hợp lý giúp giảm cân nhưng không thể tránh việc đồng thời giảm Fat Free Mass (FFM), đặc biệt ở mô cơ, dù có bổ sung tăng cường protein. Điều này dẫn đến nguy cơ tăng thiếu cơ (sarcopenia), giảm vận động chức năng (đặc biệt 02 chi dưới), thiếu xương và giảm chất lượng cuộc sống đặc biệt ở người cao tuổi và phụ nữ mãn kinh.

Vì thế, con đường duy nhất để giữ và thậm chí tăng mô cơ là dinh dưỡng kết hợp vận động. Người ta nhận thấy, dinh dưỡng đơn thuần sẽ giúp giảm 5% trọng lượng cơ thể và 13,4% mỡ nội tạng (V.A.T); còn nếu kết hợp vận động và dinh dưỡng sẽ giảm đến 21,3% V.A.T, chất lượng cuộc sống và tự cảm nhận sự khỏe mạnh hơn.

BSCKI Quang Khải khuyến cáo dù không phải giảm cân, vận động mang lại nhiều ý nghĩa tích cực như giảm nguy cơ mắc đái tháo đường tuýp 2 trên người thừa cân/béo phì có rối loạn dung nạp đường huyết; giảm các cholesterol xấu; cải thiện tình trạng rối loạn dung nạp đường (9 - 16 tháng); cải thiện chức năng tim mạch và kỳ vọng sống dài hạn; giảm tăng huyết áp; cải thiện chất lượng giấc ngủ; ngăn ngừa lo âu - trầm cảm.

Đối với phương pháp phẫu thuật điều trị béo phì, theo các BS Lan Trinh, phẫu thuật làm thay đổi giải phẫu đường tiêu hóa giúp giảm cân do giảm lượng thức ăn nạp vào. Nhưng, phẫu thuật không phải phù hợp với tất cả những người bệnh béo phì.

“Phụ nữ đang mang thai hoặc dự định có thai trong vòng 1 năm không nên phẫu thuật giảm béo phì. Phẫu thuật được khuyến nghị cho người 18 - 69 tuổi khi có chỉ định và thanh thiếu niên bị béo phì nặng. Người bệnh phải tuân thủ chế độ ăn kiêng nghiêm ngặt trong những tuần đầu sau phẫu thuật và thay đổi chế độ ăn uống suốt đời. Phẫu thuật có thể làm thay đổi hấp thu đường uống của thuốc như: thuốc tránh thai, thuốc chống đông máu warfarin, kháng sinh và chống trầm cảm,” BS Lan Trinh khuyến cáo.

Nhằm cập nhật những các kiến thức mới, các thành tựu khoa học kỹ thuật trong hoạt động điều trị, chăm sóc người bệnh, Bệnh viện Nhân dân Gia Định tổ chức hội nghị khoa học kỹ thuật thường niên năm 2023 vào ngày 28,29/7/2023. Hội thảo gồm 14 phiên và 77 bài báo cáo khoa học với sự tham gia của nhiều chuyên khoa sâu như nội, ngoại, sản khoa, dược lâm sàng, điều dưỡng và chẩn đoán hình ảnh.

Theo TS.BS Nguyễn Hoàng Hải, Giám đốc Bệnh viện Nhân dân Gia Định, hội nghị khoa học kỹ thuật 2023 của Bệnh viện Nhân dân Gia Định là một diễn đàn khoa học và là nơi để các bác sĩ, dược sĩ, điều dưỡng và nhân viên y tế công bố những công trình nghiên cứu khoa học, chia sẻ những kinh nghiệm trong thực hành suốt năm qua cũng như cập nhật các tiến bộ mới nhất trong y khoa từ các chuyên gia trong và ngoài bệnh viện.