GS. Trần Hồng Quân: 10 tiền đề đổi mới giáo dục cho phát triển giáo dục Việt Nam

Công lao của GS. Trần Hồng Quân không chỉ giới hạn trong thời kỳ ông giữ chức vụ Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo (GD&ĐT), mà còn kéo dài sau khi ông công tác với vai trò là Chủ tịch Hiệp hội Các trường đại học, cao đẳng Việt Nam.

Những tiền đề và chính sách đổi mới giáo dục của GS. Trần Hồng Quân đã thực sự đánh dấu một bước ngoặt quan trọng trong lịch sử giáo dục Việt Nam và có tầm ảnh hưởng lớn đối với sự phát triển của hệ thống giáo dục đại học trong nước. Các điểm quan trọng mà ông đã nêu ra đều đã tạo ra những thay đổi đáng kể:

Mở cửa cho thị trường và xã hội hóa: Giáo dục đại học không chỉ nên phục vụ cho nhu cầu của chính phủ và kinh tế quốc gia mà còn phải đáp ứng nhu cầu của các thành phần kinh tế khác như doanh nghiệp, tổ chức xã hội và cả nhân dân. Thúc đẩy ý tưởng rằng giáo dục đại học cần phải linh hoạt để đáp ứng những nhu cầu đa dạng của xã hội.

Đa nguồn tài chính: Dựa vào ngân sách nhà nước không đủ để duy trì và phát triển hệ thống giáo dục đại học. Do đó, đề xuất rằng các trường đại học cần tìm kiếm các nguồn tài chính khác nhau ngoài ngân sách nhà nước, chẳng hạn như hợp tác với doanh nghiệp, tổ chức xã hội, và thu học phí từ sinh viên.

Đổi mới theo đơn đặt hàng và xu thế: Giáo dục đại học cần phải linh hoạt trong việc thích nghi với đơn đặt hàng và xu thế trong xã hội. Điều này có nghĩa là trường đại học không nên tuân theo chỉ tiêu kế hoạch tập trung từ chính phủ mà cần phải đáp ứng các nhu cầu học tập từ nhiều phía trong xã hội, bao gồm cả người học và thị trường lao động.

Tự chủ tìm việc làm: Giáo dục đại học cần phải thúc đẩy tinh thần tự chủ và sự tự tìm kiếm việc làm của sinh viên. Thay vì gắn chặt với việc phân phối công việc theo cơ chế hành chính, ông ủng hộ ý tưởng rằng người tốt nghiệp cần phải tự tìm kiếm cơ hội việc làm và phát triển sự nghiệp của họ, và các trường đại học cần phải hỗ trợ họ trong việc nâng cao trình độ và kỹ năng.

Dân chủ hóa và tự chủ: Xây dựng chính sách bầu cử hiệu trưởng dân chủ đầu tiên của các trường đại học cả nước vào năm 1989. Việc xác định quyền tự chủ và giao quyền tự quyết cho các trường đại học đã tạo ra không gian tự do sáng tạo và thúc đẩy tính dân chủ trong quản lý và hoạt động học thuật của các trường Điều này là một bước quan trọng trong việc tạo điều kiện cho sự phát triển đa dạng, dân chủ và chọn đúng người thực tài cho vị trí chiến lược trong giáo dục đại học.

Phân luồng và mô hình đại học đại cương: Xây dựng mô hình đại học đại cương và phân luồng giáo dục sau trung học phổ thông đã giúp học sinh lựa chọn con đường học tập phù hợp với năng lực và sở thích của họ, tạo ra sự linh hoạt trong hệ thống giáo dục đại học.

Xã hội hóa và giáo dục khai phóng mở: Việc tạo điều kiện cho nhiều người tiếp cận đại học thông qua chính sách xã hội hóa và giáo dục khai phóng mở đã mở rộng cơ hội học tập và thúc đẩy sự phát triển của giáo dục đại học ở Việt Nam.

Liên kết quốc tế và hội nhập: Thúc đẩy mô hình đào tạo theo học chế tín chỉ và mô hình liên kết đào tạo quốc tế đã tạo nền tảng cho sự hội nhập quốc tế trong giáo dục đại học của Việt Nam.

Sáng tạo trong quản lý và tổ chức: Thành lập các Đại học Quốc gia, Đại vùng, và các trường Đại học Mở (tạo tiền đề cho giáo dục đại học từ xa) đã tạo ra sự tập trung nguồn lực, tạo ra trường đại học trọng điểm đa ngành, đa lĩnh vực định hướng nghiên cứu cạnh tranh trong hệ thống giáo dục đại học khu vực quốc tế, thúc đẩy sự sáng tạo trong quản lý và tổ chức.

Chăm sóc đồng bào miền núi: Xây dựng hệ thống trường phổ thông dân tộc nội trú để chăm sóc cho đồng bào miền núi là một bước quan trọng trong việc đảm bảo sự công bằng và cơ hội học tập cho tất cả các tầng lớp và vùng miền trong xã hội.

Những chính sách và tiền đề này đã tạo ra những cơ hội mới và cách tiếp cận đổi mới trong giáo dục đại học tại Việt Nam và tiếp tục có tầm ảnh hưởng trong việc phát triển ngành giáo dục trong tương lai. GS. Trần Hồng Quân tiếp tục cùng với nhiều chuyên gia hàng đầu trong ngành tạo ra Hiệp hội Các trường đại học, cao đẳng Việt Nam đóng góp cho sự phát triển của giáo dục đại học ở Việt Nam từ 2005 đến 2015. Dưới đây là một số điểm quan trọng về những đóng góp của ông trong vai trò này:

Cải tiến biên chế nhà nước: Đề xuất cải tiến biên chế nhà nước trong lĩnh vực giáo dục để thu hút và duy trì nhân tài, điều này bao gồm việc tạo ra môi trường thúc đẩy nghiên cứu khoa học và sáng tạo trong các trường đại học.

Tạo sân chơi công bằng cho các trường đại học ngoài công lập: Tăng cường đa dạng và sự cạnh tranh trong hệ thống giáo dục đại học của Việt Nam, đồng thời cung cấp nhiều cơ hội hơn cho sinh viên.

Tự chủ đại học toàn diện: Thúc đẩy việc tự chủ đại học trên 3 phương diện: học thuật, tài chính và nhân lực. Tự chủ trong các lĩnh vực này giúp các trường đại học phát triển tự chủ, tự chịu trách nhiệm, huy động vốn xã hội để nâng cao nguồn lực, tạo điều kiện thuận lợi hơn cho nâng cao chất lượng giảng dạy và nghiên cứu khoa học.

Kiểm định chất lượng: Việc kiểm định chất lượng giáo dục đại học với hệ thống tiêu chí rõ ràng, theo chuẩn quốc tế giúp các trường đại học Việt Nam tham gia vào hệ thống xếp hạng quốc tế, đánh giá và cải thiện chất lượng giáo dục của họ.

Cầu nối quan trọng trong xã hội hóa giáo dục: Tham mưu và gắn kết giữa cơ quan quản lý nhà nước về giáo dục với các trường đại học, cao đẳng mà còn là cầu nối để các trường chèo lái thành công trong giai đoạn xã hội hóa giáo dục với nhiều cơ hội và thách thức đan xen.

GS. Trần Hồng Quân đã đóng góp rất lớn cho sự phát triển của giáo dục Việt Nam và có tầm nhìn đổi mới với quyết sách đánh dấu sự chuyển đổi quan trọng từ một hệ thống giáo dục truyền thống sang một hệ thống đổi mới, chú trọng đến nhu cầu của xã hội và thị trường lao động. Điều này đã giúp nâng cao chất lượng giáo dục và tạo điều kiện cho sinh viên phát triển toàn diện.

“

*** Tài liệu lược khảo từ các nguồn tạp chí, báo chí đã tiếp cận và phỏng vấn các chuyên gia trong ngành giáo dục, gồm:

1. PGS.TS. Nguyễn Thiện Tống, nguyên Chủ nhiệm Bộ môn Kỹ thuật hàng không, Trường ĐH Bách khoa (ĐH Quốc gia TP.HCM)

2. TSKH Phạm Đỗ Nhật Tiến, nguyên Trợ lý Bộ trưởng Trần Hồng Quân

3. PGS.TS. Trần Xuân Nhĩ, nguyên Thứ trưởng Bộ GD&ĐT, Phó Chủ tịch thường trực Hiệp hội Các trường đại học, cao đẳng Việt Nam

4. PGS.TS. Hồ Thanh Phong, nguyên Hiệu trưởng Trường ĐH Quốc tế (ĐH Quốc gia TP.HCM)

5. TS. Lê Viết Khuyến, nguyên Phó Vụ trưởng Vụ Giáo dục đại học, Phó Chủ tịch Hiệp hội Các trường đại học, cao đẳng
Việt Nam

6. PGS.TS. Nguyễn Đình Tứ, chánh Văn phòng ĐH Quốc gia TP.HCM

7. TS. Phạm Hiệp, nhà nghiên cứu giáo dục đại học và chính sách khoa học.

8. TS. Văn Đình Ưng, trưởng Ban thông tin và sinh viên của Hiệp hội Các trường đại học, cao đẳng Việt Nam