Đề xuất giải pháp xử lý nạn xả rác tại TP.HCM

Theo nhiều đại biểu, nạn vứt rác bừa bãi ở TP.HCM đã trở thành vấn nạn gần như nan giải. Có nhiều nguyên nhân nhưng cốt lõi là ý thức giữ gìn vệ sinh công cộng, môi trường của một bộ phận không nhỏ các cá nhân và doanh nghiệp; nhiều bất cập trong việc thu gom, xử lý rác thải và phát hiện đối tượng vi phạm.

Luật Bảo vệ môi trường năm 2020 và Nghị định số 45/2022/NĐ-CP của Chính phủ quy định về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực bảo vệ môi trường có hiệu lực đã quy định các chế tài trong công tác bảo vệ môi trường. Tuy nhiên, việc xử lý các hành vi vi phạm về môi trường (đổ, vứt rác không đúng nơi quy định trên đường, trên kênh rạch, các khu đất trống, các dự án chậm triển khai, các khu vực công cộng…) còn hạn chế; thiếu lực lượng kiểm tra, giám sát và xử phạt cũng như chưa có cơ chế chính sách khen thưởng cho các cá nhân tổ chức thực hiện tốt công tác phát giác, tố giác các hành vi gây ô nhiễm môi trường.

Khuyến khích đổi rác lấy quà

Tại Hội nghị, các đại biểu đã chia sẻ kinh nghiệm, giải pháp để xử lý nạn vứt rác bừa bãi và tạo môi trường xanh tại TP.HCM. Theo các đại biểu, chung tay thực hiện Cuộc vận động “Người dân TP.HCM không xả rác ra đường và kênh rạch, vì thành phố sạch, xanh và thân thiện môi trường” cần hành động thiết thực chứ không chỉ là giáo dục đơn thuần hay chỉ bằng cách thức truyền thông, kêu gọi.

ThS. Đào Vũ Hoàng Nam, Phó trưởng phòng Công tác chính trị- sinh viên, Trường Đại học Bách khoa - ĐHQG TP.HCM (ĐH Bách Khoa) cho biết, nhà trường đã thực hiện sáng tạo chuỗi hoạt động sáng tạo chung tay thực hiện Cuộc vận động. Chuỗi sự kiện này đã mang lại niềm tự hào, là động lực thúc đẩy để viên chức, người lao động và sinh viên ngày càng tham gia nhiều và gắn trách nhiệm của mình vào các công tác chung của nhà trường.

Trường ĐH Bách Khoa triển khai mô hình “Save Bottle Plant Trees” việc thiết kế các lồng sắt không gỉ nhằm thu gom và phân loại vỏ chai nhựa, vỏ lon. Nguồn kinh phí bán vỏ chai, vỏ lon được sử dụng để trồng cây xanh trong khuôn viên trường, hình thành công trình “Vườn cây thanh niên”. Trường ĐH Bách Khoa cũng có nhiều hoạt động khác như chương trình hạn chế sử dụng chai nước nhựa sử dụng một lần, hoạt động tình nguyện làm sạch bãi biển; các tọa đàm, cuộc thi, nghiên cứu về môi trường xanh… Đặc biệt, hoạt động “Đổi họa lấy hoa” được triển khai rộng trong sinh viên, sinh viên chỉ cần mang 10 chai nhựa đến với hoạt động để được đổi lấy 1 chậu sen đá. Hoạt động đã thu về hơn 600 chai nhựa hàng năm, từ đó, tạo nên thói quen thu gom chai nhựa đã qua sử dụng xung quanh khu vực nơi mình sống và học tập, hạn chế việc thải bỏ rác thải nhựa ra kênh rạch.

Hoa Hậu Môi Trường Thế Giới 2023 Nguyễn Thanh Hà – một “Gen Z” cũng cho rằng để TP có thể tổ chức hình thức khuyến khích du khách dọn rác để đổi lấy một lợi ích gì đó từ nơi họ đến du lịch. Trên thế giới, có những hòn đảo "khuyến mại" cho du khách một tour đi bộ hoặc đạp xe miễn phí nếu họ tham gia dọn rác một buổi sáng ngoài bờ biển, cho du khách chọn một món hoa tươi có sẵn trong làng du lịch nếu họ đem về gửi lại 5 ống lon hay chai bia trong chuyến đi dạo trong làng.

“Những hoạt động này tuy chỉ có thể thực hiện ở quy mô nhỏ như làng du lịch, cộng đồng du lịch như Quận 1, Quận 5, Củ Chi, huyện Cần Giờ nhưng đều sẽ có tác dụng tạo cảm hứng khi người trẻ tự mình tham gia vào giải quyết giúp người dân địa phương vấn đề môi trường. Họ thấy được giá trị của một chuyến đi, ý nghĩa trong tương tác với người dân bản địa, và... được quà, và hiểu thêm rác thải từ du khách gây hại ra sao tới nơi họ đến thăm”, hoa hậu Thanh Hà chia sẻ.

Dùng công nghệ để phát hiện rác, xử lý vi phạm

Bên cạnh đề xuất các giải pháp vận động, khuyến khích nhặt rác, các đại biểu cũng chia sẻ các giải pháp dùng công nghệ để phát hiện rác và xử lý vi phạm. GS.TS Nguyễn Kỳ Phùng, Phó Chủ tịch UBND TP Thủ Đức cho biết, TP Thủ Đức đã dùng nhiều biện pháp, trong đó hợp tác với sinh viên của một số trường đại học và lực lượng đoàn viên thanh niên để tiến hành khảo sát thực tế, ghi nhận các điểm rác phát sinh, kết quả xử lý các điểm rác phát sinh trên địa bàn. TP Thủ Đức sử dụng Flycam (Drone) để kiểm tra và ghi nhận các điểm rác phát sinh tại các khu vực dự án có diện tích đất trống lớn đồng thời sử dụng phần mềm GIS để cập nhật thường xuyên, liên tục các điểm rác phát sinh, tái phát sinh để dễ dàng quản lý và chỉ đạo xử lý kịp thời.

Ông Nguyễn Trọng Minh, Tổng Giám đốc Công ty CP Công nghệ Grac cho biết, với sự tiến bộ của công nghệ và sự lan rộng của ứng dụng (app) Grac, việc quản lý thu gom rác thải sinh hoạt và giảm thiểu đổ rác trộm sẽ trở nên hiệu quả hơn. Theo đó, người dân phát hiện hành vi đổ rác trộm sẽ chụp lại hành vi vi phạm rồi báo cáo bằng cách gửi phản ánh khiếu nại thông qua ứng dụng Grac. Khiếu nại sẽ được gửi về UBND phường và đơn vị thu gom rác tại địa phương để giải quyết và xử phạt theo quy định. Ngoài ra, thông qua ứng dụng và bằng điện thoại di động, người dân cũng dễ dàng tra cứu tiền rác và thanh toán hàng tháng, liên hệ trực tiếp với người thu gom rác; dễ dàng bán ve chai, đồng nát, phế liệu, đặt lịch thu gom rác cồng kềnh, tặng đồ cũ... Chức năng đổi rác - tích điểm - lấy quà giúp nâng cao ý thức phân loại rác của người dân và góp phần bảo vệ môi trường.

Phần mềm Grac đã được triển khai thành công tại Quận 3, Gò Vấp, Bình Thạnh, huyện Bình Chánh và TP Thủ Đức; đang trong giai đoạn thử nghiệm tại một số quận khác như Quận 1, 4, 5, 6, 8, 10, 11, 12, Bình Tân và Phú Nhuận.

Kết luận tại Hội nghị, Chủ tịch Ủy ban MTTQ Việt Nam TP.HCM Trần Kim Yến đề nghị MTTQ các cấp, các tổ chức chính trị - xã hội tiếp tục duy trì và phát huy các kết quả đạt được, thường xuyên rà soát, giải quyết các điểm ô nhiễm do tồn đọng rác thải và duy trì chất lượng vệ sinh tại các khu vực đã cải tạo, không để phát sinh điểm ô nhiễm mới. Bà Yến cũng đề nghị tiếp tục phát triển phần mềm quản lý trực tuyến để tiếp nhận và xử lý ý kiến, phản ánh của người dân về tình trạng xả rác bừa bãi; sử dụng hình ảnh trích xuất từ hệ thống camera giám sát để xử lý các hành vi vi phạm vệ sinh môi trường. Đồng thời, cần tăng cường công tác xử phạt vi phạm hành chính về lĩnh vực môi trường.