‘Dáng ngọc’ - Những câu chuyện về cổ ngọc

Triển lãm này kéo dài đến cuối tháng 11/2022, hướng đến kỷ niệm 43 năm thành lập Bảo tàng lịch sử TP.HCM (1979 - 2022) và chào mừng Quốc khánh 2/9.

Ông Hoàng Anh Tuấn - Giám đốc Bảo tàng lịch sử TP.HCM, chia sẻ, chuyên đề “Dáng ngọc” nhằm giới thiệu các cổ ngọc tiêu biểu; nổi bật nhất là những lựa chọn từ hai bộ sưu tập lớn của bảo tàng là bộ sưu tập Victor Thomas Holbé (1857 - 1927) vào cuối thế kỷ 19 đầu thế kỷ 20 và bộ sưu tập Dương Hà.

Bộ sưu tập Holbé đã trở thành một phần của di sản văn hóa Việt Nam. Đây cũng là một trong những tiền đề cho việc hình thành Bảo tàng Blanchard de la Brosse vào năm 1929, nay là Bảo tàng lịch sử TP.HCM.

Triển lãm cổ ngọc "Dáng ngọc" mở cửa tự do đến ngày 30/11/2022.

Triển lãm cổ ngọc chia thành nhiều chủ đề trưng bày: Đồ đựng ngũ cốc dùng trong tế lễ; đồ dùng trong việc thờ cúng như đỉnh trầm, lư hương; đồ văn phòng tứ bảo như ống cắm bút, đồ đựng nước rửa bút…

Hiện vật là cổ ngọc đựng ngũ cốc dùng trong tế lễ với phần quai cầm hai bên được trang trí bằng hình tượng rồng qua các thời kỳ văn hóa Trung Hoa.

Đặc biệt, nhóm hiện vật ngọc là các bức trấn phong dùng trong thư phòng với nhiều đề tài trang trí về cảnh sinh hoạt thường nhật, điển tích xưa. Nhóm hiện vật "Trấn phong” có những chi tiết hoa văn cực kỳ tao nhã và tinh tế, từng được tầng lớp trí thức, quý tộc phong kiến sử dụng là vật che chắn gió và trang trí nội thất.

Các loại cổ ngọc như chén ngọc chạm và lộng hình hoa sen hay hoa văn hình học chủ yếu là ngọc Trung Quốc có niên đại thế kỷ 18 - 19. Đây được xem là giai đoạn đỉnh cao của chế tác ngọc thời bấy giờ.

Nhóm trưng bày về các loại ngọc bội, có niên đại từ thế kỷ 18 và 19, cũng gây ấn tượng với những miếng ngọc tự thân như có sẵn hoa văn chìm nổi trong đó, càng nhìn càng thấy hay.

"Dáng ngọc" trưng bày hơn 200 hiện vật cổ ngọc.

Theo Bảo tàng lịch sử TPHCM, Dương Hà là tên bộ sưu tập do hai vợ chồng GS Dương Minh Thới (1899? - 1976) và bà Hà Thị Ngọc (1902? - 1979) đã dày công sưu tầm vào những năm 30 - 40 của thế kỷ 20 với mong muốn gìn giữ các di sản văn hóa. Đây là bộ sưu tập lớn, phong phú và đa dạng về chất liệu, loại hình, xuất xứ với niên đại trải dài từ thời tiền sử đến đầu thế kỷ 20.

Đứng đầu trong “tứ đại quý”, ngọc - ngà - châu - báu, ngọc có ý nghĩa quan trọng trong các nền văn minh cổ đại ở phương Đông và phương Tây.

Ngọc là khoáng chất quý hiếm có nguồn gốc từ thiên nhiên.

Con người đã sử dụng ngọc từ thời đại đá mới, cách nay khoảng 5.000 năm.

Ở phương Đông, ngọc biểu trưng cho sự giàu có, quyền lực.

Theo ông Tuấn, không chỉ quý hiếm về chất liệu và vẻ đẹp, ngọc còn được tôn sùng vì những giá trị, ý nghĩa tốt đẹp, sự vĩnh cửu, thần bí và phúc lành.

Trên cả nước, các loại ngọc quý được trưng bày khá ít. Hiện các loại ngọc triều Nguyễn được lưu giữ tại Bảo tàng lịch sử quốc gia (Hà Nội), bộ sưu tập cổ ngọc của Nam Phương hoàng hậu tại Bảo tàng Lâm Đồng và Bảo tàng lịch sử TP.HCM lưu giữ cổ ngọc từ các nền văn hóa Sa Huỳnh, Đồng Nai, một số cổ ngọc thời Nguyễn và Trung Quốc.