Có cơ chế chấp nhận rủi ro, nhà khoa học sẽ tạo nên những đột phá

Ngày 11/3, Sở Khoa học và Công nghệ TP.HCM phối hợp với Ban Khoa học và Công nghệ - ĐHQG TP.HCM tổ chức hội thảo khoa học triển khai thực hiện Nghị quyết 57 của Bộ Chính trị về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia.

Dự chương trình có ông Huỳnh Thành Đạt, Ủy viên Trung ương Đảng, Phó Trưởng Ban Tuyên giáo và Dân vận Trung ương; ông Nguyễn Văn Được, Ủy viên Trung ương Đảng, Phó Bí thư Thành ủy, Chủ tịch UBND TP.HCM; ông Vũ Hải Quân, Ủy viên Trung ương Đảng, Giám đốc ĐHQG-HCM;…

TP.HCM là nơi có điều kiện lý tưởng để thực hiện Nghị quyết 57

Tại hội thảo, ông Nguyễn Văn Được - Phó Bí thư Thành ủy, Chủ tịch UBND TP.HCM - nhận định TP.HCM là địa phương có nguồn tài nguyên đặc biệt về vị trí, là cửa ngõ giao thương quốc tế, là trung tâm đầu não của các trường đại học, viện nghiên cứu, nơi tập trung doanh nghiệp,... Theo đó, những yếu tố này đòi hỏi Thành phố cần có những quyết sách, hướng đi khác biệt.

Theo Chủ tịch UBND TP.HCM, sự đồng hành, cộng sinh giữ vai trò quyết định, trong đó chính quyền là người đặt vấn đề còn để giải quyết vấn đề là chuyên gia, trường đại học và các doanh nghiệp.

"Phải cộng sinh nhau, vì đất nước, vì TP.HCM để thúc đẩy nhân tố mới, tạo ra những đột phá, trong đó có công nghệ cao", ông Được nói.

Bên cạnh đó, ông Được gợi mở về mô hình 1-4-1, mong muốn các chuyên gia, doanh nghiệp góp ý để thực hiện. Cụ thể, số 1 là trung tâm tài chính quốc tế. Số 4 gồm trung tâm công nghệ cao đa mục tiêu, khu công nghiệp công nghệ cao, giáo dục chất lượng cao và y tế chất lượng cao. Tiếp đến số 1 là hạ tầng chiến lược, đặc biệt là hạ tầng giao thông và hạ tầng số.

Cũng theo Chủ tịch UBND TP.HCM Nguyễn Văn Được, trong năm 2025, Thành phố cần tập trung làm ngay 3 nhóm nhiệm vụ.

Một là tiếp tục triển khai các chính sách ban hành theo Nghị quyết số 98 về thí điểm cơ chế, chính sách đặc thù phát triển TP.HCM và các chính sách theo Nghị quyết số 193 về thí điểm một số cơ chế, chính sách đặc biệt tạo đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia.

Hai là, ĐHQG TP.HCM, các chuyên gia tham gia đào tạo nguồn nhân lực cho Thành phố, nâng cao chuyển đổi số,...

Ba là, hình thành Trung tâm Công nghệ thông tin đa mục tiêu để nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản trị công của Thành phố phục vụ người dân, doanh nghiệp.

Còn theo ông Huỳnh Thành Đạt - Ủy viên Ban Chấp hành Trung ương Đảng, Phó Trưởng ban Ban Tuyên giáo và Dân vận Trung ương, TP.HCM có điều kiện thuận lợi để đi đầu trong việc triển khai các chính sách khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số.

Trong đó, ĐHQG TP.HCM là cơ sở đại học công lập, sở hữu nguồn nhân lực chất lượng cao, thúc đẩy phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển giao công nghệ; đóng góp nghiên cứu khoa học và đề xuất chính sách phù hợp với thực tiễn của Thành phố.

"Nếu không thành công ở TP.HCM thì sẽ khó thành công ở những nơi khác. Trong đó, các trường đại học, đặc biệt là ĐHQG TP.HCM đóng vai trò quan trọng", ông Đạt nhấn mạnh.

Để triển khai hiệu quả Nghị quyết 57 ở TP.HCM, ông Đạt đưa ra một số gợi mở về công tác phối hợp triển khai thực hiện Nghị quyết 57 giữa TP.HCM và ĐHQG TP.HCM như: Đề ra chương trình phối hợp nghiên cứu cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn để chính quyền Thành phố hoạch định chiến lược để phát triển khoa học, công nghệ và chuyển đổi số; tăng cường hợp tác đào tạo kỹ sư đáp ứng nguồn nhân lực; tham gia kết nối doanh nghiệp với doanh nghiệp để đào tạo; nghiên cứu triển khai các dự án thí điểm về đô thị thông minh, trí tuệ nhân tạo, tự động hóa, năng lượng tái tạo,...

Phải nghĩ khác, làm khác

Tại hội thảo, PGS.TS Vũ Hải Quân - Giám đốc Đại học Quốc gia TP.HCM - khẳng định Đảng xác định cùng với nguồn nhân lực chất lượng cao thì khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo là một trong ba đột phá chiến lược. Thời gian qua, Trung ương đã triển khai Nghị quyết 57 một cách quyết liệt, mang tính chất hành động nhanh hơn.

"Nếu chúng ta tiếp cận nghị quyết không phải với tinh thần nghĩ khác, làm khác, nhanh, quyết liệt thì sẽ rất khó sớm triển khai", ông Quân nói.

Theo PGS.TS Vũ Hải Quân, Nghị quyết 57 xác định nâng tổng mức đầu tư cho khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo tối đa 2% GDP là điểm rất đột phá. Từ 2016-2020, TP.HCM chỉ đầu tư 0,96% trung bình GRDP chi cho khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo. Trong đó, ngân sách nhà nước chỉ chiếm phần nhỏ.

Bên cạnh đó, một điểm mới là Nghị quyết 57 cũng đề cập đến việc chấp nhận rủi ro, đây là một điểm đột phá. PGS.TS Vũ Hải Quân cho rằng nghiên cứu khoa học không thể chắc chắn cho ra được kết quả. Nếu không có cơ chế chấp nhận rủi ro thì nhà khoa học không bao giờ dám mạo hiểm, chỉ đứng trong vùng an toàn. Nếu nhà khoa học chỉ đứng trong vùng an toàn thì sản phẩm tạo cũng an toàn chứ không tạo nên sự đột phá.

PGS.TS Quân nhìn nhận TP.HCM là trung tâm lớn của cả nước và khu vực, tiên phong, đi đầu trong nhận thức, tư duy, hành động khi thực hiện Nghị quyết 57. Do đó, đây sẽ là mẫu hình cho địa phương khác để học tập, triển khai.

Với TP.HCM, mục tiêu quan trọng nhất khi phát triển khoa học công nghệ là kiến tạo động lực tăng trưởng mới, bền vững. Do đó, TP.HCM cần xác định mục tiêu ngắn hạn, dài hạn, cách thức và mô hình triển khai.

"Nếu làm cách cũ, cứ bơm tiền vào cũng rất khó tạo đột phá vì chỉ như nước chảy vào chỗ trũng. Mà từ mô hình quản lý đến cách thức triển khai phải rất mới, rất đột phá", ông Quân nói.

Ông Quân nhấn mạnh đến vai trò chính quyền, doanh nghiệp, các tổ chức khoa học công nghệ, trong đó phải có các trường đại học. TP.HCM là trung tâm của cả nước, việc phát triển khoa học công nghệ không chỉ dành cho Thành phố mà còn cho khu vực Đông Nam Bộ, Tây Nam Bộ và cả nước.

Tại hội thảo, ông Lâm Đình Thắng - Giám đốc Sở Khoa học và Công nghệ TP.HCM - cho biết ngay sau hội nghị toàn quốc triển khai Nghị quyết 57, TP.HCM đã bắt tay ngay vào việc hoàn thành các văn bản khung và thành lập hội đồng tư vấn…

Về kinh tế, TP.HCM đang ở top đầu, GRDP tăng bình quân 7,17% 2023-2024; tỉ trọng kinh tế số tăng dần qua mỗi năm, chiếm 21,5% GRDP trong năm 2023,...Dù vậy, ông Thắng cũng nhìn nhận một số tồn tại, hạn chế như cơ chế, chính sách như chưa đồng bộ và chặt chẽ, chưa bức phá, tương xứng với tiềm năng. Bên cạnh đó, Thành phố thiếu chuyên gia đầu ngành trong các lĩnh vực trọng điểm, chưa hình thành các nhóm nghiên cứu mạnh,..

Ông cũng đề xuất ĐHQG TP.HCM phối hợp xây dựng các CoE đạt chuẩn quốc tế; tư vấn chính sách cho TP; tìm mô hình cho trung tâm công nghệ thông tin tập trung đa mục tiêu; tăng nhanh tỉ lệ thương mại hóa đề tài nghiên cứu khoa học chất lượng cao,...

Chú trọng đào tạo nguồn nhân lực

Tại hội thảo, các chuyên gia, nhà khoa học đã đưa ra nhiều ý kiến góp ý về việc đào tạo nguồn nhân lực, các chính sách thu hút các chuyên gia trong và ngoài nước để triển khai hiệu quả Nghị quyết 57.

Theo GS.TS Phan Bách Thắng - Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu Vật liệu cấu trúc nano và phân tử (INOMAR), để thực hiện hiệu quả Nghị quyết 57 cần phải thu hút được nhà khoa học trong nước và quốc tế. GS.TS Phan Bách Thắng đưa ra hai đề xuất, trước hết phải đầu tư vào nhà khoa học trong nước để họ trở thành nhà khoa học có tác động lớn ở khu vực. Thứ hai, Thành phố phải mời được các nhà khoa học hàng đầu thế giới đến nghiên cứu và làm việc. Tuy nhiên, điều này đòi hỏi phải đầu tư cơ sở vật chất, các chính sách để thu hút nguồn nhân lực.

Về đào tạo nguồn nhân lực, GS.TS Nguyễn Thị Thanh Mai - Phó Giám đốc ĐHQG TP.HCM - cho biết để TP.HCM tăng trưởng lên hai con số, đổi mới về khoa học công nghệ là hoạt động quan trọng. Để có nguồn nhân lực, Thành phố phải khuyến khích được học sinh, sinh viên tham gia vào lĩnh vực STEM. Đối với chương trình giáo dục mới, học sinh được chọn các môn học khoa học tự nhiên hoặc khoa học xã hội. Tuy nhiên, thống kê tại TP.HCM, số lượng học sinh chọn khoa học xã hội chiếm tỉ lệ nhiều hơn khoa học tự nhiên.

Do đó, Sở Giáo dục và Đào tạo TP.HCM phải có chính sách động viên, đổi mới chương trình giáo dục về STEM. Khi đam mê, học sinh mới đăng ký học những ngành liên quan đến STEM ở bậc đại học.