Xây dựng trường học hạnh phúc không bắt đầu bằng khẩu hiệu

TP.HCM là một trong những đơn vị đầu tiên trên cả nước triển khai bộ tiêu chí "Trường học hạnh phúc" tại 100% cơ sở giáo dục.

Bộ tiêu chí xây dựng trường học hạnh phúc với 18 tiêu chí, được chia làm 3 nhóm tiêu chuẩn: về con người, về dạy học và hoạt động giáo dục, về môi trường với các hướng dẫn và các định hướng để từng đơn vị có thể căn cứ vào tình hình thực tế của đơn vị đề ra kế hoạch, mục tiêu, phương án thực hiện.

Từ “Góc điều em muốn nói” đến tiết sinh hoạt không còn phê bình

Trường THCS Nguyễn Văn Trỗi (phường Hạnh Thông, TP.HCM) là một trong những nơi tiên phong. Từ năm 2021, khi cô Nguyễn Thị Ngọc Ánh về nhận nhiệm vụ làm hiệu trưởng, cô đã khởi động việc triển khai mô hình “Trường học hạnh phúc” bằng cách tập huấn cho toàn thể giáo viên nhằm giúp họ hiểu rõ thế nào là một trường học hạnh phúc và vai trò của mình trong việc xây dựng môi trường ấy.

Theo cô Ánh, để học sinh cảm nhận được hạnh phúc, trước hết cần tạo dựng môi trường hạnh phúc cho chính đội ngũ thầy cô. Ở đó, mỗi người đến trường đều thấu hiểu, quan tâm, yêu thương và hỗ trợ nhau hoàn thành tốt nhiệm vụ. Song song đó là việc xây dựng cảnh quan sư phạm: từng góc sân, ghế đá, hòn sỏi hay gốc cây đều được bài trí hợp lý để học sinh có không gian trao đổi, suy ngẫm, học tập.

Một trong những điểm nhấn của mô hình là “Góc điều em muốn nói” được dán ở cuối lớp học. Tại đây, mỗi học sinh đều có hộp thư riêng để gửi gắm, đón nhận những tâm tư, lời cảm ơn hay chia sẻ từ thầy cô, bạn bè.

Cô Ánh kể, khi cần góp ý riêng cho học trò, giáo viên sẽ viết thư gửi cho từng học sinh thay vì nhắc nhở trước lớp. Điều này giúp các em cảm nhận được sự quan tâm và tôn trọng. Hay một em học sinh nào đó muốn cảm ơn bạn của mình nhưng ngại không dám nói cũng sẽ viết và để vào hộp thư. Chính từ hoạt động nhỏ này, sự gắn kết và thấu hiểu trong tập thể học sinh được nuôi dưỡng mỗi ngày.

Không còn là buổi kiểm điểm, phê bình, các tiết sinh hoạt lớp tại Trường THCS Nguyễn Văn Trỗi rất được học sinh mong đợi. Tại đây, thầy cô chủ yếu tuyên dương học sinh theo năm tiêu chí: tổ xuất sắc nhất, cá nhân tiến bộ nhất, cán bộ lớp xuất sắc nhất, học sinh tham gia phong trào tích cực nhất và học sinh đạt nhiều điểm 10 nhất. Những hoạt động này đã góp phần hình thành bầu không khí tích cực, nơi “mỗi ngày đến trường là một ngày vui”.

Ngoài các hoạt động tập thể, cô hiệu trưởng cũng trực tiếp tham gia vào việc xây dựng mô hình trường học hạnh phúc. Mỗi mùa thi giữa kỳ, cô lại chọn những em học “chưa tốt” để trực tiếp phụ đạo môn Toán. Trong những buổi học ấy, cô không chỉ dạy mà còn lắng nghe những tâm sự, những niềm vui, nỗi buồn của từng em. Với cô, đó là lúc hiểu hơn về học trò, để mỗi lời khen hay nhắc nhở đều trở thành động lực cho các em cố gắng.

Cô kể, mỗi khi thấy học sinh tiến bộ, đạt điểm cao hơn, cô lại vui như chính mình được điểm tốt. Phần thưởng cho các em đôi khi chỉ là viên kẹo nhỏ, cây bút nhưng chứa cả niềm khích lệ lớn.

Thậm chí, khi cô giáo bộ môn nói đùa “ai học chưa giỏi thì lên học với cô hiệu trưởng”, cả lớp lại hào hứng giơ tay xin được học. Với cô, khoảnh khắc ấy chính là hạnh phúc của một ngôi trường, nơi học trò được yêu thương và trưởng thành trong niềm vui.

Một hình thức giáo dục khác được nhà trường áp dụng là đọc sách thay cho hình phạt. Những học sinh mắc khuyết điểm sẽ được giao đọc các tác phẩm như Tôi đi học,

Lời vàng trao con hay Những tâm hồn dấu yêu của nhà giáo ưu tú Nguyễn Ngọc Ký, rồi tự kể lại cảm nhận của mình. Qua đó, các em được truyền cảm hứng sống tích cực và ý chí vươn lên.

Theo cô Nguyễn Thị Ngọc Ánh, mô hình “Trường học hạnh phúc” không chỉ mang lại niềm vui học tập mà còn góp phần phát triển toàn diện nhân cách học sinh. Mỗi trường, tùy điều kiện và đặc thù riêng, đều có thể áp dụng linh hoạt để học sinh được vui chơi, học tập và trưởng thành trong môi trường thân thiện, không áp lực.

Không gian phải lành mạnh, ấm áp khiến học sinh muốn được đến trường

Không chỉ cấp THCS, ở bậc THPT và mầm non, mô hình “Trường học hạnh phúc” cũng được triển khai sáng tạo.

Cô Phan Thị Mỹ Hạnh - Phó Hiệu trưởng Trường THPT Trần Nguyên Hãn (phường Tam Thắng, TP.HCM) - cho rằng trong các tiêu chí về trường học hạnh phúc của UNESCO thì tiêu chí về con người là quan trọng nhất. Bởi theo cô Hạnh, tiêu chí con người chi phối, quyết định các yếu tố còn lại. Trường học chỉ thực sự hạnh phúc khi cán bộ quản lý, giáo viên và học sinh đều hạnh phúc, cha mẹ hài lòng.

Thời gian qua, Trường THPT Trần Nguyên Hãn đã tổ chức các hoạt động tập huấn, tuyên truyền để gieo suy nghĩ và khát vọng trong học sinh, giáo viên về một ngôi trường mơ ước. Ở đó, thành tựu được gặt hái một cách tích cực; những mối quan hệ tích cực, biết lắng nghe, chia sẻ, hợp tác được xây dựng. Tiếp đến là việc cải tạo môi trường, cơ sở vật chất đáp ứng nhu cầu dạy và học. Một ngôi trường hạnh phúc trước hết khuôn viên phải đẹp, không gian phải lành mạnh, ấm áp khiến học sinh mong muốn được đến trường.

Cùng với đó, cô Hạnh cho biết Trường THPT Trần Nguyên Hãn đã chú trọng đổi mới phương pháp dạy học, rèn luyện kỹ năng sống, giúp các em học sinh phát hiện ra thế mạnh và có khát vọng chinh phục thành tựu mà không phải bị áp đặt từ thầy cô hay cha mẹ. Đặc biệt, nhà trường tăng cường các hoạt động chăm sóc sức khỏe tâm thần cho học sinh bởi những giờ ngoại khóa về trò chơi dân gian, CLB đọc sách, chương trình văn nghệ giữa giờ giải lao các tiết học…tạo sân chơi lành mạnh cho học sinh.

Bước vào Trường Mầm non Ánh Dương (phường Vũng Tàu, TP.HCM) mở ra trước mắt chúng tôi là không gian thoáng đãng, tràn ngập màu xanh cây cỏ. Trong khuôn viên rộng gần 12.000 m2, các cô giáo mầm non đã biến những khoảnh sân, từng bức tường, thậm chí từng bậc thang… thành nơi trẻ có thể học tập và khám phá.

Trong trường, ngoài các loại đồ chơi cầu trượt, xích đu, bập bênh, nhà trường còn tạo ra những góc trải nghiệm nghề nghiệp, góc STEM, góc âm nhạc, góc trải nghiệm văn hóa, văn nghệ dân gian, góc thư viện… để mang lại mới lạ cho trẻ.

“Mỗi buổi sáng đến trường, trẻ được các cô giáo chào đón bằng những cái ôm, cái bắt tay, đập tay thân thiết. Trong mỗi tiết học, mỗi hoạt động, trẻ đều được đặt ở vị trí trung tâm, học mà chơi, chơi mà học”, cô Võ Thị Kiều Trinh - Hiệu trưởng Trường Mầm non Ánh, phường Vũng Tàu, TP.HCM - chia sẻ.

Tại Trường TH-THCS-THPT Phan Chu Trinh (phường Dĩ An, TP.HCM), cô hiệu trưởng Đặng Thị Ngọc Bích nhấn mạnh việc xây dựng trường học hạnh phúc là ước mơ, là khát khao của tất cả mọi người.

“Xây dựng trường học hạnh phúc là cả một quá trình lâu dài, đòi hỏi thầy, cô thay đổi, học sinh thay đổi, phụ huynh thay đổi, xã hội thay đổi, cùng nhau thay đổi vì trường học hạnh phúc”, cô Đặng Thị Ngọc Bích chia sẻ.

Cũng theo cô Đặng Thị Ngọc Bích, nhà trường tổ chức chương trình Phát thanh viên, Chương trình 60 giây và Quà tặng âm nhạc vào các khung giờ ra chơi; Các câu lạc bộ thể thao, nghệ thuật, bơi lội, nấu ăn… được mở rộng để học sinh thoải mái lựa chọn. Đặc biệt, trường yêu cầu “không sử dụng điện thoại trong suốt quá trình học” để học sinh thật sự sống trong không gian học đường, thay vì chìm vào mạng xã hội.

Song song, nhà trường tăng cường dạy tiếng Anh giao tiếp với giáo viên nước ngoài; thầy cô liên tục đổi mới phương pháp dạy học, coi học sinh là trung tâm, giáo viên là người gợi mở, dẫn dắt để các em phát triển tư duy.

Người hiệu trưởng đóng vai trò quyết định

Tiến sĩ Phạm Thị Thúy, giảng viên Học viện Chính trị khu vực II, cho biết thành phố thể hiện tầm nhìn xa và chiến lược khi ban hành 18 tiêu chí cụ thể, vừa phù hợp với xu thế giáo dục thế giới, vừa đáp ứng nhu cầu xây dựng nguồn nhân lực chất lượng cao cho hiện tại và tương lai.

“Điểm đáng quý là mô hình này hướng tới hạnh phúc cho tất cả các đối tượng trong nhà trường, trong đó học sinh là trung tâm, dựa trên ba giá trị cốt lõi: yêu thương, an toàn và tôn trọng”, TS Thúy chia sẻ.

Xây dựng trường học hạnh phúc là một quá trình dài, đòi hỏi sự kiên trì, đồng hành liên tục của nhà trường và gia đình. Nếu không có hệ thống kiểm tra, giám sát, đánh giá, khen thưởng và kỷ luật rõ ràng, mô hình này rất dễ trở thành phong trào.

Trong đó, người hiệu trưởng đóng vai trò quyết định trong toàn bộ quá trình triển khai mô hình trường học hạnh phúc. Bà cho rằng, trường có hạnh phúc hay không phụ thuộc rất lớn vào người đứng đầu.

Hiệu trưởng cần có tầm nhìn, tâm huyết và năng lực vận hành, biết truyền cảm hứng, thống nhất mục tiêu hạnh phúc đến toàn thể giáo viên. Đồng thời tạo cơ hội cho giáo viên sáng tạo, đổi mới và được thể hiện giá trị bản thân.

“Văn hóa nhà trường phản ánh trực tiếp văn hóa của người lãnh đạo. Một hiệu trưởng hạnh phúc mới có thể tạo ra trường học hạnh phúc”, TS Phạm Thị Thúy nhấn mạnh. Vì thế, hiệu trưởng phải làm gương, thể hiện ba giá trị cốt lõi của trường học hạnh phúc là yêu thương, an toàn và tôn trọng trong mọi ứng xử với giáo viên, học sinh và phụ huynh.

Họ cần biết lắng nghe, chia sẻ, bảo vệ giáo viên, đồng thời đầu tư nhân lực, vật lực và thời gian cho các hoạt động phát triển thể chất, tinh thần, văn hóa và kết nối giữa nhà trường – gia đình. Ngoài ra, hiệu trưởng còn phải thường xuyên theo dõi, giám sát, đánh giá và điều chỉnh dựa trên bộ tiêu chí của Sở để đảm bảo mô hình thực sự đi vào chiều sâu, chứ không chỉ dừng ở khẩu hiệu.