TP.HCM chủ động gỡ vướng từ cơ chế đến thị trường, thúc đẩy thương mại hóa R&D

Chia sẻ tại Diễn đàn nghiên cứu và phát triển Việt Nam 2025 (VRDF 2025) sáng 31/7, Phó Chủ tịch UBND TP.HCM Nguyễn Lộc Hà cho biết, TP.HCM là địa phương có hệ sinh thái nghiên cứu và đổi mới sáng tạo phát triển sôi động, với hơn 70 viện nghiên cứu, trường đại học, hơn 1.500 doanh nghiệp khởi nghiệp sáng tạo và hơn 2.000 kết quả nghiên cứu khoa học và công nghệ được nghiệm thu trong 10 năm qua.

Đặc biệt trong giai đoạn 2021-2025, TP.HCM có hơn 500 nhiệm vụ khoa học, công nghệ đã được phê duyệt, triển khai; trong đó có 10% số nhiệm vụ có sự tham gia của doanh nghiệp; hơn 60% nhiệm vụ là nghiên cứu R&D được ứng dụng trực tiếp tại cơ quan chủ trì. Tuy nhiên, tỷ lệ thương mại hóa các kết quả nghiên cứu vẫn còn khiêm tốn, chỉ đạt khoảng 5%. Một trong những rào cản lớn nhất là khó khăn trong việc định giá, quy trình xử lý các kết quả, tài sản nhiệm vụ khoa học, công nghệ sử dụng ngân sách nhà nước theo quy định tại Nghị định số 70/2018 của Chính phủ.

Theo Phó Chủ tịch UBND TP.HCM, đứng trước yêu cầu thúc đẩy nhanh chuyển đổi mô hình tăng trưởng dựa trên tri thức và công nghệ, TP.HCM đã chủ động thực hiện “Đề án thí điểm chính sách tạo động lực thương mại hóa, đưa nhanh kết quả nghiên cứu, tài sản trí tuệ được tạo ra từ ngân sách nhà nước vào sản xuất, kinh doanh”, tận dụng các quy định mới của Nghị quyết số 193/2025 của Quốc hội và Nghị định số 88/2025 của Chính phủ. Đây cũng là một trong những cơ chế, chính sách thí điểm cần triển khai thực hiện theo Chương trình hợp tác giữa Ban cán sự Đảng Bộ Khoa học và Công nghệ và Ban Thường vụ Thành ủy TP.HCM.

Thời gian qua, trong hoạt động R&D, TP.HCM đã đạt được một số kết quả để ra trong việc xây dựng, triển khai các cơ chế, chính sách, nổi bật như, xây dựng và triển khai thí điểm mô hình tổ chức hỗ trợ chuyển giao công nghệ tại Trung tâm R&D - Ban Quản lý Khu Công nghệ cao TP.HCM;

TP.HCM cũng thực hiện triển khai Nghị quyết số 98 của Quốc hội về chính sách đặc thù của TP.HCM, đã tuyển chọn được 03 tổ chức đủ điều kiện tham gia Đề án xây dựng dựng cơ chế thúc đẩy để hình thành và phát triển Trung tâm nghiên cứu đạt chuẩn quốc tế (CoE) trong lĩnh vực: vật liệu, công nghệ sinh học với tổng kinh phí dự kiến là 200 tỷ đồng. Thu hút 162 dự án khởi nghiệp sáng tạo với tổng kinh phí hỗ trợ là 11 tỷ đồng. Thu hút 05 doanh nghiệp tham gia thử nghiệm có kiểm soát về phương tiện bay không người lái và xe tự hành tại Khu Công nghệ cao và Khu công nghệ thông tin tập trung.

Đồng thời, TP.HCM tiếp tục phát huy và triển khai, thí điểm về mô hình liên kết “3 nhà” thông qua các hoạt động triển khai để tăng cường các hoạt động nghiên cứu R&D như hợp tác giữa tổ chức khoa học, công nghệ, doanh nghiệp và cơ quan quản lý nhà nước; Doanh nghiệp tham gia đặt hàng, đối ứng kinh phí, tổ chức khoa học, công nghệ đảm nhiệm nghiên cứu và phát triển sản phẩm; Tổ chức hàng trăm sự kiện kết nối sáng tạo, giới thiệu công nghệ, tìm kiếm các bài toán đặt hàng cho TP.HCM; Đào tạo quản trị viên tài sản trí tuệ cho hơn 300 học viên (điều kiện được cấp chứng nhận sau khóa học: học viên phải xây dựng được quy chế quản trị tài sản trí tuệ tại đơn vị công tác hoặc đăng ký được 01 sáng chế được chấp nhận về mặt hình thức).

Kết quả đầu ra của các viện, trường đạt nhiều thành tích tích cực. Thành phố có 97 trường đại học, cao đẳng, trong đó nhiều trường thuộc nhóm nghiên cứu mạnh, điển hình như Đại học Quốc gia TP.HCM – thuộc Top 1% thế giới về nghiên cứu KH&CN; hơn 450 tổ chức KH&CN; 134 phòng thí nghiệm; 123 Tổ chức thực hiện các hoạt động trung gian về khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo, (hỗ trợ thẩm định giá, đổi mới sáng tạo, ươm tạo công nghệ, ươm tạo doanh nghiệp KH&CN, sở hữu trí tuệ, và các dịch vụ khác); hơn 20.000 cá nhân hoạt động trong lĩnh vực KH&CN. Thông qua các hoạt động hỗ trợ nghiên cứu khoa học, đã hình thành trên 135 nhóm nghiên cứu mạnh và năng động, tham gia hợp tác quốc tế. Giai đoạn 2012-2024, hằng năm có hơn 40.000 đơn đăng ký sở hữu trí tuệ, trong đó, hơn 2.000 bằng (sáng chế, kiểu dáng công nghiệp, nhãn hiệu).

Về năng lực nghiên cứu, Đại học Quốc gia TP.HCM hiện dẫn đầu Việt Nam về số lượng công bố quốc tế, với gần 3.200 bài báo trên Scopus năm 2024, trong đó riêng lĩnh vực khoa học cơ bản đóng góp gần 43%. Sự tiên phong trong việc xây dựng các nhóm nghiên cứu mạnh và hiệu quả trong chuyển giao công nghệ, với doanh thu trung bình 250 - 300 tỷ đồng mỗi năm, càng củng cố thêm vị thế này.

Về đóng góp của khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo đối với tăng trưởng GRDP, tỷ lệ doanh nghiệp trong các ngành và lĩnh vực trọng điểm thực hiện hoạt động đổi mới sáng tạo tăng từ 39,9% năm 2021 lên 44,8% năm 2023, ước tính giai đoạn 2024-2025 đạt khoảng 45%; Các hoạt động đổi 3 mới sáng tạo tăng lên trong việc tạo ra các sản phẩm, dịch vụ mới; đổi mới về phương pháp phân phối, tiếp thị; phương pháp quản lý, tổ chức; Các lĩnh vực có tỷ lệ đổi mới sáng tạo cao bao gồm: Điện tử - công nghệ thông tin, sản xuất chế biến chế tạo, vận tải kho bãi và dịch vụ tài chính ngân hàng, bảo hiểm.

Bên cạnh những kết quả đạt được, Phó Chủ tịch UBND TP.HCM cũng nêu một số khó khăn, thách thức như, vướng mắc định giá tài sản trí tuệ và kết quả nghiên cứu. Giai đoạn trước đây, việc yêu cầu định giá tài sản vô hình trước khi giao quyền sử dụng tiềm ẩn nhiều rủi ro; thị trường định giá còn yếu, thiếu tiêu chuẩn và cơ chế bảo vệ cán bộ quyết định giá.

Bên cạnh đó, hiện nay, các chính sách đang chú trọng đến quản lý hiệu quả sau khi nghiệm thu. Do đó, Cơ quan quản lý, cơ quan chủ trì cần phải có đủ cơ sở, quy trình, tiêu chí để đánh giá hiệu quả.

Chưa có chính sách toàn diện hỗ trợ thương mại hóa: Thiếu chính sách hỗ trợ hoàn thiện công nghệ, thử nghiệm, bảo hộ quyền sở hữu trí tuệ, xúc tiến thị trường, tái đầu tư, nâng cao tiềm lực khoa học và công nghệ.

Hạn chế trong hỗ trợ cho tổ chức không phải là tổ chức chủ trì. Cụ thể, Nghị quyết 193 và Luật khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo vẫn chưa tháo gỡ triệt để việc giao kết quả một cách chủ động cho tổ chức không phải tổ chức chủ trì.

Để đạt được kỳ vọng cho mục tiêu phấn đấu về tỷ lệ đơn đăng ký sáng chế, văn bằng bảo hộ được thương mại hóa đạt tối thiểu 8% theo Nghị quyết số 57, ông Nguyễn Lộc Hà thông tin, Thành phố tiếp tục thực hiện 04 giải pháp cụ thể:

Thứ nhất, TP.HCM triển khai thí điểm toàn diện Đề án theo đặc thù của Thành phố.

Thứ hai, hỗ trợ xây dựng Trung tâm hỗ trợ thương mại hóa cấp vùng tại TP.HCM.

Thứ ba, xây dựng cơ chế chia sẻ rủi ro, lợi nhuận linh hoạt giữa các bên.

Thứ tư, xây dựng bộ tiêu chí đánh giá hiệu quả thương mại hóa; Phát triển hệ thống dữ liệu và nền tảng số cho thương mại hóa. TP.HCM xác định thương mại hóa kết quả nghiên cứu khoa học và phát triển công nghệ là nhiệm vụ trọng tâm để đưa khoa học - công nghệ trở thành lực lượng sản xuất trực tiếp.

"Thành phố mong muốn tiếp tục nhận được sự ủng hộ, góp ý của các Bộ, ngành trung ương và các chuyên gia, nhà khoa học để triển khai hiệu quả Đề án góp phần thực hiện hiệu quả Nghị quyết 57 của Bộ Chính trị", Phó Chủ tịch UBND TP.HCM nhấn mạnh.