Thúc đẩy chính sách tài chính công thích ứng biến đổi khí hậu

Ngày 8/11, tại TP.HCM, Trường Kinh tế, Luật và Quản lý Nhà nước UEH thuộc Đại học Kinh tế TP.HCM (UEH) phối hợp với Học viện Tài chính, Viện Chiến lược và Chính sách tài khóa và Trường đại học Nha Trang tổ chức Hội thảo quốc gia năm 2024 với chủ đề "Chính sách tài chính công thích ứng biến đổi khí hậu".

Tại hội thảo, GS.TS Sử Đình Thành - Giám đốc Đại học Kinh tế TP.HCM - cho rằng biến đổi khí hậu đang là một trong những thách thức lớn nhất đối với sự phát triển bền vững trên toàn cầu. Việc thích ứng và giảm nhẹ tác động của biến đổi khí hậu không chỉ đòi hỏi sự thay đổi trong công nghệ, quản lý môi trường mà còn cần có sự điều chỉnh trong chính sách tài chính công để có thể huy động nguồn lực một cách hiệu quả nhất.

"Không chỉ là công cụ huy động và phân bổ nguồn lực, chính sách công còn là nhân tố quan trọng để điều tiết và hỗ trợ các hoạt động kinh tế hướng đến phát triển bền vững", GS.TS Sử Đình Thành chia sẻ.

Tại hội thảo, các chuyên gia chỉ ra rằng, hậu quả của biến đổi khí hậu đã và đang gây ra rất nhiều khó khăn cho hoạt động kinh tế ở nhiều nơi trên thế giới. Chính phủ các quốc gia và các tổ chức quốc tế đang thúc đẩy các chương trình hành động giúp các quốc gia, vùng lãnh thổ ứng phó với sự thay đổi khó lường của biến đổi khí hậu.

Xuyên suốt các chương trình hành động này, yêu cầu nguồn lực để đảm bảo các chính sách được thực thi hiệu quả là rất cần thiết. Nhiều quốc gia đã chính thức thực thi chính sách tài khóa thích ứng với biến đổi khí hậu nhưng vẫn còn nhiều quốc gia chưa thật sự quan tâm vấn đề này vì nhiều lý do khác nhau.

Đối với các quốc gia thực thi chính sách tài khóa thích ứng biến đổi khí hậu vẫn còn nhiều khó khăn trong các khâu dự báo, phân bổ nguồn lực, lựa chọn ưu tiên chính sách công… Ngoài ra, việc thực thi chính sách tài khóa thích ứng biến đổi khí hậu hiệu quả đôi khi phải được yêu cầu thay đổi quy trình ngân sách, vai trò các bên có liên quan và năng lực phân tích, dự báo của các cơ quan chuyên môn.

Đặc biệt, chính sách này đòi hỏi phải có sự ủng hộ từ cộng đồng để gia tăng tối đa nguồn lực, thay đổi nhận thức cộng đồng để góp phần giảm nhẹ hệ lụy cho môi trường từ hoạt động hằng ngày.

Tuy nhiên, thực tiễn cho thấy các chính sách này không phải dễ thực hiện trong ngắn hạn và cũng không chỉ thuộc trách nhiệm riêng của các Chính phủ mà đòi hỏi phải xây dựng các kế hoạch và chiến lược rất thận trọng, bền vững từ những đóng góp của cộng đồng.

Theo TS Lê Thị Thùy Vân - Viện phó Viện Chiến lược và Chính sách tài chính - Bộ Tài chính, Việt Nam là một trong những quốc gia rất dễ bị tổn thương trên thế giới, đứng thứ 13 trong số 180 quốc gia theo Chỉ số rủi ro khí hậu toàn cầu của Germanwatch (CRI).

Việt Nam đang đối mặt với thách thức trong việc huy động để đảm bảo nguồn lực tài chính ứng phó với biến đổi khí hậu, thực hiện cam kết đạt phát thải ròng bằng "0" (Net-Zero) vào năm 2050. Trong khi đó, Việt Nam hiện chưa có chiến lược toàn diện để phối hợp và tối ưu hóa nguồn vốn có thể huy động, nhất là ở cấp địa phương, nguồn tài chính chủ yếu dựa vào nguồn ngân sách Nhà nước.

Ngoài ra, mức độ sẵn sàng của doanh nghiệp Việt Nam chưa cao để bảo đảm thực thi cam kết Net Zero, việc phát triển thị trường tài chính xanh vẫn còn nhiều khó khăn do các bên tham gia thị trường còn hạn chế.

Cũng theo TS Vân, dự báo tổng thiệt hại kinh tế liên quan đến biến đổi khí hậu có thể chiếm 12-14,5% GDP mỗi năm vào năm 2050, đặt gánh nặng lớn lên cả tài chính công và tư.

Do đó, giải pháp tài chính ứng phó, thích ứng biến đổi khí hậu và xây dựng khả năng chống chịu cần tập trung vào các lĩnh vực, vùng dễ bị tổn thương nhất của đất nước; giảm thiểu biến đổi khí hậu bằng cách khử carbon trong quá trình tăng trưởng, định hướng vào các lĩnh vực năng lượng, nông nghiệp, giao thông và công nghiệp chế biến, chế tạo.