Giám đốc Đại học Quốc gia TP.HCM: “Thu hút nhà khoa học là một chiến lược lâu dài”

Nhân dịp Xuân Ất Tỵ - 2025, Tạp chí Khoa học phổ thông có cuộc phỏng vấn PGS.TS Vũ Hải Quân – Giám đốc ĐHQG-HCM.

Thu hút nhà khoa học trẻ xuất sắc, đầu ngành

Xin chào PGS.TS Vũ Hải Quân! Năm 2024, ĐHQG-HCM đạt được nhiều thành tựu nổi bật, vậy theo ông thì đâu là dấu ấn quan trọng nhất?

PGS.TS Vũ Hải Quân:

Năm 2024 là năm ĐHQG-HCM hướng tới chào mừng Kỷ niệm 30 năm thành lập (1995-2025). Việc ĐHQG-HCM vinh dự nhận Huân chương Lao Động hạng Nhất của Chủ tịch nước là sự công nhận ý nghĩa nhất đối với những nỗ lực, cống hiến bền bỉ của tập thể lãnh đạo, viên chức người lao động trong lĩnh vực giáo dục, nghiên cứu khoa học và phục vụ cộng đồng.

Cũng trong năm qua, công tác phát triển đảng viên mới của ĐHQG-HCM vượt chỉ tiêu 143,12%. Số lượng đảng viên mới tăng mạnh, ĐHQG-HCM kết nạp được 229 đảng viên, vượt xa so với chỉ tiêu đề ra. Năm 2024 cũng là năm đầu tiên số lượng công bố quốc tế của ĐHQG-HCM vượt mốc 3.000 bài báo, trong đó có 3.120 bài thuộc danh mục Scopus. ĐHQG-HCM tiếp tục dẫn đầu cả nước về số lượng công bố quốc tế và số chương trình đào tạo được kiểm định quốc tế (154 chương trình); đồng thời nâng cao vị thế quốc tế khi đạt thứ hạng 184 trong bảng xếp hạng các đại học xuất sắc nhất châu Á, tăng 36 bậc so với năm 2023, thuộc nhóm 901-950 các đại học hàng đầu thế giới.

Được biết đây cũng là năm ĐHQG-HCM bội thu về các nghiên cứu khoa học và giải thưởng khoa học, những chính sách nào của ĐHQG-HCM đã phát huy hiệu quả để đạt được kết quả này?

Chúng tôi đã xây dựng một chiến lược đầu tư toàn diện, tập trung vào hạ tầng nghiên cứu hiện đại và các chính sách hỗ trợ tối ưu cho đội ngũ khoa học. Việc thiết lập các trung tâm dữ liệu tiên tiến, khuyến khích hợp tác liên ngành và mở rộng quan hệ quốc tế chính là những yếu tố then chốt giúp thúc đẩy năng lực nghiên cứu. Tại ĐHQG-HCM, chúng tôi có chính sách khen thưởng công bố quốc tế đối với thầy cô, nghiên cứu sinh, học viên cao học, sinh viên nhằm khích lệ, tạo động lực nâng cao năng lực công bố quốc tế.

Ngoài ra, năm 2024, ĐHQG-HCM đã xây dựng Chương trình thu hút nhà khoa học đầu ngành, nhà khoa học trẻ xuất sắc (Chương trình VNU350), nhằm thu hút nhân tài và củng cố hệ sinh thái nghiên cứu của ĐHQG-HCM. Chương trình VNU350 ĐHQG-HCM đã thu hút được 27 nhà khoa học trẻ xuất sắc, nhà khoa học đầu ngành, trong đó có 7 tiến sĩ tốt nghiệp các ĐH top 100 thế giới theo QS World Ranking 2025 đến làm việc.

Sau khi thu hút các nhà khoa học đầu ngành, nhà khoa học trẻ xuất sắc đến làm việc thì ĐHQG-HCM có những chính sách gì để giữ chân họ, thưa ông?

Thu hút nhà khoa học đầu ngành, nhà khoa học trẻ xuất sắc là một chiến lược lâu dài. Hiện nay, chúng tôi cung cấp nhiều đãi ngộ như lương thưởng cạnh tranh, môi trường nghiên cứu hiện đại và đặc biệt là khả năng phát triển nghiên cứu độc lập.

Trong dài hạn, chúng tôi hướng tới việc thành lập các trung tâm nghiên cứu chuyên sâu, tập trung vào các lĩnh vực mũi nhọn nhằm tạo môi trường thuận lợi để các nhà khoa học phát huy tối đa năng lực và có nhiều cống hiến, đóng góp nhiều hơn nữa cho xã hội.

Trả lương cho sinh viên tham gia nghiên cứu

Riêng đối với sinh viên, ĐHQG-HCM có những chính sách nào để thúc đẩy họ nghiên cứu

khoa học?

ĐHQG-HCM luôn hướng tới mục tiêu đào tạo thế hệ sinh viên toàn diện, không chỉ có đạo đức và tri thức vững vàng mà còn mang trong mình trách nhiệm xã hội, năng lực lãnh đạo, tư duy khởi nghiệp và khả năng sáng tạo tri thức. Sinh viên đóng vai trò quan trọng trong hệ sinh thái nghiên cứu khoa học tại ĐHQG-HCM. Chúng tôi không chỉ khuyến khích sinh viên tham gia nghiên cứu qua các hội thảo, câu lạc bộ mà còn tạo điều kiện cho các em tham gia nghiên cứu cùng các giáo sư cũng như công bố quốc tế.

ĐHQG-HCM đã ban hành chính sách thực hiện đề tài cấp ĐHQG-HCM phải gắn với đào tạo, đặc biệt là đào tạo sau đại học là tiêu chí bắt buộc. Đối với chương trình nghiên cứu trọng điểm gắn liền với nhóm nghiên cứu mạnh, các nhóm nghiên cứu sẽ được đầu tư kinh phí dài hạn trong vòng 5 năm để triển khai thực hiện các nhiệm vụ khoa học và công nghệ theo định hướng đã đăng ký. ĐHQG-HCM cũng yêu cầu các nhóm phải cam kết chi 20% kinh phí đầu tư để chi trả lương cho các em sinh viên, học viên sau đại học và nghiên cứu sinh tham gia nhóm nghiên cứu.

Với hệ thống quản lý học tập và nghiên cứu trên nền tảng số, sinh viên ĐHQG-HCM hiện nay dễ dàng tiếp cận nguồn tài nguyên phong phú và nắm bắt các cơ hội nghiên cứu quốc tế, từ đó hiện thực hóa những ý tưởng sáng tạo của mình.

Ngoài việc hướng đến công bố các nghiên cứu khoa học trên tạp chí chuyên ngành, ĐHQG-HCM có chú trọng các nghiên cứu khoa học ứng dụng không?

- Trong tầm nhìn và chiến lược phát triển, ĐHQG-HCM đặc biệt coi trọng việc kết hợp giữa nghiên cứu cơ bản và nghiên cứu ứng dụng. Chúng tôi đã thúc đẩy nhiều đề tài có tính thực tiễn cao, góp phần trực tiếp vào phát triển địa phương và quốc gia.

Cụ thể, trong lĩnh vực Công nghệ sinh học, đề tài “Chủng Pichia pastoris tái tổ hợp và phương pháp sản xuất pediocin PA-1” đã được cấp Bằng sáng chế Hoa Kỳ. Công trình này đã mở ra các ứng dụng quan trọng trong nhiều lĩnh vực từ Công nghiệp thực phẩm, Y tế và Dược phẩm cho đến Sản xuất sinh học và Nông nghiệp, giúp kéo dài thời gian bảo quản thực phẩm như thịt và sữa.

Một ví dụ điển hình khác là chúng tôi đã hợp tác địa phương tỉnh Đồng Tháp trong lĩnh vực công nghệ thông tin, thực hiện dự án “Ứng dụng AI/IoTs trong quản lý môi trường Vườn Quốc gia Tràm Chim”. Dự án này đã đạt được các kết quả nổi bật như: Giám sát chất lượng không khí, nước và các loài chim quý bằng công nghệ AI; phát hiện cháy rừng, cảnh báo kịp thời và cải thiện quản lý môi trường.

Ngoài ra, chúng tôi còn tập trung phát triển và đăng ký bằng sáng chế cho nhiều sản phẩm mẫu trong các lĩnh vực như công nghệ vật liệu, sinh học, hóa dược, chip - bán dẫn và trí tuệ nhân tạo (AI).

Song song đó, ĐHQG-HCM cũng tiếp tục đẩy mạnh nghiên cứu khoa học cơ bản trong khoa học tự nhiên, khoa học xã hội và nhân văn, cũng như khoa học liên ngành, nhằm hướng tới những công bố trên các tạp chí khoa học hàng đầu thế giới.

Xin trân trọng cảm ơn ông!