Dịch vụ chăm sóc sức khỏe tương lai: Triết lý thuận sinh của y học cổ truyền

Trong “Hoàng đế nội kinh” đã thể hiện quan điểm: lão suy là quy luật phát triển tất yếu của quá trình sinh trưởng phát dục của con người. Trong đó sau “ngũ thất”: 35 tuổi đối với nữ giới và sau “ngũ bát”: 40 tuổi đối với nam giới…, cùng với sự gia tăng của tuổi tác, các dấu hiệu của lão suy, nhược lão ngày một rõ.

Dịch vụ chăm sóc sức khỏe tương lai

Tại Việt Nam, già hóa dân số cùng gánh nặng các bệnh mạn tính ngày càng tăng đã phản ánh xu hướng thay đổi nhân khẩu học và xã hội. Cùng với lối sống ít vận động hơn đang làm gia tăng tỷ lệ mắc các bệnh mạn tính, khiến nhu cầu chăm sóc sức khỏe tăng cao.

Những xu hướng này ngoài việc làm tăng chi phí điều trị, còn đòi hỏi mô hình cung cấp dịch vụ chăm sóc sức khỏe mới và nhu cầu chăm sóc dài hạn trở nên cấp thiết.

Bên cạnh đó, trong lĩnh vực chăm sóc sức khỏe, kỳ vọng có một tuổi thọ lâu dài hơn là một trong những xu hướng chăm sóc sức khỏe tương lai được mọi người hướng đến và ngành y tế cũng đang chú trọng nhiều hơn vào các giải pháp y tế dự phòng.

Cổ nhân thường nói: “Thánh nhân chữa khi chưa có bệnh, không để bệnh phát ra rồi mới chữa” thật chí lý, để nhấn mạnh việc phòng bệnh hơn chữa bệnh, theo phép dưỡng sinh. Cổ nhân khuyên phải “thuận thiên thời”, tức là phải thích ứng với tự nhiên và phải lợi dụng tự nhiên nhằm bảo vệ và tăng cường sức khỏe.

Ví như, nhà ở phải thoáng khí, mát về mùa hạ, ấm về mùa đông, “trong vườn trồng vài cây hoa,... trước thềm đặt chậu nước lớn nuôi vài con cá vàng... phủi bụi, cắm hoa, câu cá... chẳng phải lo lắng buồn phiền” (theo sách Lão lão hằng ngôn) hay như sách Hoàng đế Nội kinh viết: “Hạ tam nguyệt... dạ ngọa tảo khởi, vô yếm ư nhật”.

Nghĩa là: mùa hạ hằng ngày nên dậy sớm để thuận ứng với sự hưng thịnh của dương khí, đi ngủ muộn một chút để thuận với âm khí suy vi, không nên khó chịu, ghét bỏ cái việc ngày dài trời nóng. Vì vậy, con người cần có sự hợp nhất với thiên nhiên bên ngoài, cần thuận ứng với sự biến hóa môi trường tự nhiên, tứ thời khí hậu, tự điều chỉnh cơ thể sống phù hợp tự nhiên là cần thiết.

Lão suy là quy luật phát triển tất yếu của quá trình sinh trưởng phát dục của con người. Tuy nhiên, sự suy giảm chức năng của tạng phủ, tinh, khí, huyết, thần khi bước vào giai đoạn lão suy làm cho con người dễ mắc bệnh.

Trong lĩnh vực chăm sóc sức khỏe, kỳ vọng có một tuổi thọ lâu dài hơn là một trong những xu hướng chăm sóc sức khỏe tương lai được mọi người hướng đến. Chăm sóc sức khỏe tương lai là một khái niệm rộng bao gồm nhiều khía cạnh khác nhau, từ các công nghệ y tế mới đến các mô hình chăm sóc sức khỏe mới.

Trong lĩnh vực chăm sóc sức khỏe, người tiêu dùng hiện nay đang có xu hướng tìm đến sự tiện lợi và đơn giản hơn trong việc sử dụng dịch vụ; nhu cầu chuyển từ chăm sóc nội trú sang ngoại trú; sự đổi mới công nghệ; sự gia tăng biến chứng trong các loại bệnh; tỷ lệ mắc một số bệnh cao hơn do lối sống ít vận động; kỳ vọng có một tuổi thọ lâu dài hơn…

Những xu hướng này khiến nhu cầu chăm sóc dài hạn trở nên cấp thiết. Ngoài ra, khả năng tiếp cận các tiện nghi của người dân dễ dàng hơn khiến họ có nhiều lựa chọn y tế và chăm sóc sức khỏe.

Công nghệ sẽ đóng vai trò quan trọng trong việc phát triển các dịch vụ chăm sóc sức khỏe dựa trên triết lý thuận sinh, bao gồm các ứng dụng di động, thiết bị đeo thông minh để theo dõi sức khỏe, nhắc nhở người dùng và các công nghệ tiên tiến khác. Tuy nhiên không phải người dân ai cũng có điều kiện để tiếp cận được các kỹ thuật, thiết bị công nghệ...

Để áp dụng triết lý thuận sinh vào dịch vụ chăm sóc sức khỏe tương lai, giáo dục và tăng cường nhận thức về triết lý này trong cộng đồng y tế và người dân là rất cần thiết. Do đó đòi hỏi mô hình cung cấp dịch vụ chăm sóc sức khỏe mới, các giải pháp y tế dự phòng nhằm tháo gỡ các thách thức trong ngăn ngừa và kiểm soát các bệnh mạn tính.

Trong đó, sống thuận theo tự nhiên, tự điều chỉnh cơ thể sống phù hợp tự nhiên theo nguyên tắc dưỡng sinh là một phương pháp tập luyện của YHCT giúp giữ gìn sức khỏe, kéo dài tuổi thọ, nâng cao thể lực, tăng cường sức chịu đựng, khả năng thích ứng của cơ thể và rèn luyện bản lĩnh con người. Tập luyện dưỡng sinh còn có thể hỗ trợ chữa được một số bệnh mạn tính và phục hồi chức năng của một số cơ quan trong cơ thể khi chúng bị tổn thương nào đó.

Triết lý thuận sinh của Y học cổ truyền

Triết lý thuận sinh của Y học cổ truyền là sống theo thuận tự nhiên, tự điều chỉnh cơ thể sống phù hợp tự nhiên theo nguyên tắc dưỡng sinh. Dưỡng sinh còn gọi là nhiếp sinh, đạo sinh, dưỡng tính, vệ sinh, bảo sinh, thọ thế…

Hai chữ dưỡng sinh xuất hiện sớm nhất trong sách “Trang tử”. Dưỡng ngụ ý là bảo dưỡng, điều dưỡng, bổ dưỡng; Sinh ngụ ý là sinh mệnh, sinh tồn, sinh trưởng. Tóm lại, dưỡng sinh nghĩa là bảo dưỡng mạng sống. Thuật dưỡng sinh là thuật giữ gìn sức khỏe, tiêu trừ bệnh tật, phòng chống sự suy lão và kéo dài tuổi thọ.

Mọi sinh vật, có sinh ắt có tử, con người cũng không thể thoát khỏi quy luật đó. Tuổi thọ của con người có một giới hạn nhất định. Bởi vì cuộc đời chỉ có một, nên chúng ta ai cũng muốn được trường thọ, hy vọng có thể “hưởng trọn tuổi trời, trăm năm mới hết”.

Vậy chúng ta có thể thọ bao nhiêu tuổi? “Nội kinh” cho rằng khoảng 100 tuổi. “Thượng thư” viết: “Thọ, là được 120 tuổi vậy”. Nhà triết học nổi tiếng Vương Sung đề xuất: “trăm năm là thọ, người đến tuổi đó là đạt số. Cũng như vạn vật đến mùa Thu mà chết, mệnh của vạn vật đến đấy cũng tới số”. Nhà dưỡng sinh nổi tiếng đời Tần, Kê Khang cho rằng: “thượng thọ” có thể đạt đến 120 tuổi. Từ đó có thể nói: Y học truyền thống đều cho rằng tuổi thọ có thể đạt 100 - 120 tuổi. Đó cũng là tuổi thọ tự nhiên tối đa của loài người.

Sinh, trưởng, lão, bệnh, tử là quy luật tự nhiên của đời người. Suy lão là quy luật không thể tránh khỏi. Tuy nhiên nếu chú ý đến những yếu tố ảnh hưởng đến tuổi thọ, thuận theo sự biến hóa của tự nhiên mà lựa chọn cách sinh hoạt tự điều chỉnh cơ thể sống phù hợp thì việc làm chậm tiến trình suy lão là hoàn toàn có thể được.

Để nhấn mạnh việc phòng bệnh hơn chữa bệnh, "Hoàng Đế Nội kinh - Tứ khí điều thần đại luận" nêu: “Thánh nhân chữa khi chưa có bệnh, không để bệnh phát ra rồi mới chữa, trị khi nước chưa có loạn, không đợi loạn rồi mới trị. Phàm sau khi bệnh rồi mới dùng thuốc, loạn đã thành rồi mới lo dẹp, cũng ví như khi khát mới đào giếng, khi chiến đấu mới đúc binh khí, thì chẳng phải muộn rồi”.

Đây là ý thức phòng bệnh rất sâu sắc của người xưa, dùng sức ít mà thành công nhiều, không để đau ốm tổn thương nhiều đến cơ thể, nhiều khi không thể hồi phục được thì quả là quá muộn.

“Người xưa” do tuân theo những nguyên tắc dưỡng sinh mà có thể sống đến trăm tuổi. “Người bây giờ” nếu quay lưng lại với phương pháp dưỡng sinh, chỉ sống đến khoảng 50. Tuổi thọ của người ta dài ngắn, không phải vì thời thế khác nhau mà ở chỗ giỏi hay không phép dưỡng sinh.

Phương pháp dưỡng sinh là một phương pháp tự luyện tập về tâm thần lẫn thể chất, bao gồm 3 phần là dinh dưỡng khoa học, thái độ tinh thần và vận động khoa học (thực hiện các bài tập vận động cơ khớp, hô hấp).

Nguyên tắc dưỡng sinh trường thọ

"Nội kinh" cho rằng, bất luận biến hóa của vũ trụ tự nhiên hay là hoạt động của con người, đều có những quy luật tương thông lẫn nhau. Nắm bắt được những quy luật biến hóa trong tự nhiên, có thể thích ứng được với những biến đổi của tạo hóa, nhằm thu lợi tránh hại, phòng bệnh dưỡng sinh.

Bởi vậy, người xưa dưỡng sinh, thường dạy về hòa hợp âm dương, tương ứng với trời đất, nương theo tự nhiên. Đồng thời, dưỡng sinh lại đặc biệt cần coi trọng dưỡng thần, chủ trương tổng quát là “hình thần cùng dưỡng, động tĩnh thích hợp” (điều dưỡng cả hình thể lẫn tinh thần, vận động và nghỉ ngơi thích hợp với hoàn cảnh).

Người xưa xem trọng “Thiên Nhân hợp nhất”, nhấn mạnh sự hài hòa giữa người và tự nhiên. Trong “Đạo Đức Kinh” của Lão Tử có viết: “Nhân pháp Địa, Địa pháp Thiên, Thiên pháp Đạo, Đạo pháp tự nhiên”, tạm dịch là “Người thuận theo Đất, Đất thuận theo Trời, Trời thuận theo Đạo, Đạo thuận theo tự nhiên”.

Cơ thể con người là tiểu vũ trụ, còn thiên nhiên là đại vũ trụ, tiểu vũ trụ ở trong đại vũ trụ, mọi lúc mọi nơi đều sẽ chịu ảnh hưởng của đại vũ trụ.

Bốn mùa khác nhau, tiết khí khác nhau, sẽ đối ứng với chứng bệnh khác nhau, vì vậy từ xưa khí hậu và y học chính là cùng nguồn gốc. Con người có mối liên hệ mật thiết với giới tự nhiên, bốn mùa khác nhau, sự trao đổi chất của con người theo từng mùa cũng khác nhau, cho nên cần dựa theo sự thịnh suy, tiêu trưởng của âm dương để tiến hành chọn lựa những phương pháp dưỡng sinh khác nhau. Thuận theo quy luật của bốn mùa "Nội kinh" lấy “Xuân Hạ dưỡng dương, Thu Đông dưỡng âm” làm nguyên tắc cho dưỡng sinh.

Cổ nhân dưỡng sinh coi trọng thuận theo sự biến đổi bốn mùa của thiên nhiên (khí hạo nhiên) trong năm và coi trọng 4 mùa trong ngày: buổi sáng mùa Xuân, trưa mùa Hạ, chiều mùa Thu, tối khuya là mùa Đông. Thuận theo tự nhiên 4 mùa trong năm và 4 mùa trong ngày: thuận sinh, vì vậy dù về mặt ăn uống, sinh hoạt, hay tinh thần cũng đều phải thuận theo đặc điểm của cơ thể thích ứng với sự biến đổi ấy...