Chuyển giao công nghệ: Đưa nghiên cứu từ phòng thí nghiệm ra đời thực

Đây không chỉ là bước tiến quan trọng của hoạt động khoa học - công nghệ (KHCN) mà còn là động lực giúp phát triển kinh tế, đổi mới sáng tạo, đưa tri thức đến gần hơn với cuộc sống.

Sinh viên đại học kiếm gần 1 tỷ đồng từ chuyển giao phần mềm kiểm định giáo dục

Phạm Đức Đạt - sinh viên năm cuối ngành Khoa học máy tính, Trường ĐH Quốc tế (ĐHQG TP.HCM) - là một trong những điển hình cho xu hướng sinh viên nghiên cứu gắn với ứng dụng thực tiễn.

Đầu năm 2023, dưới sự hướng dẫn của các giảng viên tại phòng thí nghiệm AIoT Lab VN, Đạt bắt tay vào xây dựng nền tảng phần mềm có tên Evallos - hỗ trợ đánh giá mức độ đạt chuẩn đầu ra của chương trình đào tạo, phục vụ kiểm định chất lượng giáo dục bậc đại học.

Phần mềm này được thiết kế với nhiều tính năng hiện đại: nhập liệu tự động, mã hóa dữ liệu đảm bảo bảo mật, vận hành các công thức tính toán phức tạp một cách chính xác và nhất quán. Evallos còn cho phép theo dõi, phân tích, xuất báo cáo một cách nhanh chóng, từ đó giúp giảm tải khối lượng công việc cho cán bộ giảng dạy và nâng cao hiệu quả kiểm định.

Đáng chú ý, vào tháng 5/2025, Evallos chính thức được chuyển giao cho một trường đại học tại TP.HCM với giá trị gần 1 tỷ đồng. Hiện phần mềm đang chuẩn bị triển khai tại một số trường khác trong quý III năm nay.

“Sự ra đời của Evallos không chỉ là một bước tiến về mặt công nghệ, mà còn góp phần cải thiện quy trình kiểm định chất lượng giáo dục đại học, đảm bảo chương trình đào tạo đáp ứng chuẩn đầu ra theo yêu cầu. Khi sản phẩm giải được đúng bài toán thị trường cần, nó sẽ tự tìm được chỗ đứng…” - Đạt chia sẻ.

Chuyển giao từ măng cụt đến thân chuối, hướng đến phát triển bền vững

Không chỉ trong lĩnh vực công nghệ thông tin, hoạt động chuyển giao công nghệ cũng đang phát triển mạnh mẽ ở các ngành khoa học ứng dụng.

TS Phạm Thị Hồng Phượng - cố vấn cao cấp Trung tâm Đổi mới sáng tạo, Khởi nghiệp và Chuyển giao KHCN (Trường ĐH Công nghiệp TP.HCM) - là người đã tham gia hàng loạt đề tài chuyển giao công nghệ trong lĩnh vực hóa học, vật liệu và công nghệ sinh học.

Một trong những dự án tiêu biểu của TS Phượng là quy trình trích ly hợp chất màu tự nhiên từ vỏ quả măng cụt và quả mặc nưa - nguyên liệu để nhuộm vải tơ tằm thân thiện với môi trường. Quy trình này đã được chuyển giao cho một số doanh nghiệp dệt may vừa và nhỏ tại TP.HCM và Long An (nay là tỉnh Tây Ninh), góp phần giúp các doanh nghiệp đáp ứng xu hướng tiêu dùng xanh và nâng cao giá trị sản phẩm.

Bên cạnh đó, TS Phượng cũng phát triển công nghệ sản xuất sợi từ thân cây chuối - một loại phụ phẩm nông nghiệp thường bị bỏ đi. Công nghệ này không chỉ giúp tận dụng nguyên liệu sẵn có, mà còn tạo ra loại vật liệu sinh học mới, thân thiện với môi trường. Hiện công nghệ đã được chuyển giao thành công cho các hợp tác xã, doanh nghiệp tại Bình Thuận (nay là tỉnh Lâm Đồng) và Đồng Nai.

Không chỉ là kỹ thuật mà phải giải quyết nhu cầu thực

Theo TS Phượng, để một công nghệ hay sản phẩm nghiên cứu có thể được chuyển giao thành công, điều quan trọng là phải giải quyết được một vấn đề cụ thể mà doanh nghiệp hoặc thị trường đang đối mặt. Không phải cứ sáng tạo là có thể ứng dụng, mà cần đảm bảo yếu tố đổi mới, hiệu quả, chi phí hợp lý và thân thiện với môi trường.

Ngoài ra, nghiên cứu cần đạt mức độ hoàn thiện nhất định, đã được thử nghiệm trong môi trường thực tế hoặc bán thực tế, có thể sản xuất đại trà. Việc đăng ký và bảo hộ sở hữu trí tuệ cũng giữ vai trò cực kỳ quan trọng, không chỉ bảo vệ quyền lợi của nhà khoa học mà còn tạo niềm tin cho đối tác.

“Sự đồng thuận chiến lược giữa bên chuyển giao và bên tiếp nhận là yếu tố quyết định thành công. Đặc biệt, khả năng tạo ra doanh thu và lợi nhuận là tiêu chí tiên quyết với doanh nghiệp” - TS Phượng nhấn mạnh.

Đồng quan điểm, sinh viên Phạm Đức Đạt cho rằng, việc nghiên cứu cần hướng đến giải pháp cho các bài toán thực tiễn thay vì chỉ để công bố bài báo hay đạt giải thưởng học thuật. “Khi viết phần mềm, em thấy rõ đây là vấn đề không chỉ về lập trình, mà liên quan trực tiếp đến hoạt động đào tạo - kiểm định. Làm đúng cái người khác cần thì sản phẩm tự nhiên sẽ có giá trị” - Đạt chia sẻ.

Cần cả cơ chế lẫn chiến lược

Theo TS Quan Quốc Đăng - Phòng Khoa học Công nghệ, Trường ĐH Khoa học Tự nhiên (ĐHQG-HCM), chuyển giao công nghệ không chỉ là chuyển đổi kỹ thuật từ nghiên cứu sang ứng dụng. Đó là một quá trình đòi hỏi sự phối hợp giữa các bên, bao gồm nhà nghiên cứu, doanh nghiệp và cả các cơ quan quản lý.

“Trong phòng thí nghiệm, độ trễ vài phần trăm giây có thể chấp nhận được. Nhưng trong dây chuyền sản xuất thực tế, chỉ một sự cố nhỏ cũng có thể khiến toàn bộ quy trình bị gián đoạn. Chuyển giao thành công đòi hỏi sản phẩm công nghệ phải đủ ổn định, hiệu quả, và dễ tích hợp vào thực tiễn”, TS Đăng phân tích.

“

Các nhà khoa học trẻ cần xác định rõ định hướng phát triển: tiếp tục nghiên cứu cơ bản hay chuyển sang hướng ứng dụng. Cả hai đều có giá trị, nhưng yêu cầu lộ trình khác nhau và sự lựa chọn rõ ràng.

TS Quan Quốc Đăng.

Bên cạnh đó, để công nghệ “ra khỏi phòng lab”, cần có hành lang pháp lý và chính sách hỗ trợ kịp thời. TS Đăng cho biết, các quy định như Nghị quyết 57 hay các văn bản của Bộ KH&CN đã tạo thuận lợi bước đầu. Tuy nhiên, quá trình hiện thực hóa vẫn cần sự phối hợp liên ngành và đồng bộ chính sách giữa các sở, ngành tại địa phương – như KH&CN, Kế hoạch Đầu tư, Công Thương, Tài chính…

“TP.HCM cần có cơ chế linh hoạt hơn để kết nối viện – trường - doanh nghiệp và chính quyền địa phương. Giao quyền chủ động cho các phường, xã trong việc triển khai nhiệm vụ KHCN là hướng đi khả thi, giúp rút ngắn khoảng cách giữa nghiên cứu và thực tế”, TS Đăng đề xuất.

Ngoài hành lang pháp lý, các chuyên gia cho rằng TP.HCM cần đầu tư mạnh vào hạ tầng trung gian và nền tảng kết nối. Cụ thể, phát triển các trung tâm/sàn giao dịch công nghệ chuyên nghiệp, đảm nhận vai trò môi giới, định giá, tư vấn pháp lý và hỗ trợ đàm phán hợp đồng.

TP cũng cần có chính sách ưu đãi thuế, tín dụng, hỗ trợ vốn đầu tư nghiên cứu – phát triển công nghệ cho các doanh nghiệp thực hiện chuyển giao, đặc biệt là các công nghệ ưu tiên, công nghệ cao, thân thiện môi trường.

TS Phạm Thị Hồng Phượng nhấn mạnh: “Ngoài các trung tâm, thành phố nên phát triển nền tảng số hóa thông tin công nghệ – nơi doanh nghiệp có thể tra cứu kết quả nghiên cứu, nhu cầu thị trường, tìm kiếm đối tác nhanh chóng và chính xác”.

Cùng với đó, việc đơn giản hóa thủ tục hành chính liên quan đến đăng ký sở hữu trí tuệ, chuyển giao công nghệ cũng là yếu tố tạo thuận lợi cho cả bên cung lẫn bên cầu.