Chóng mặt có mấy loại?
Chóng mặt là triệu chứng do nhiều nguyên nhân gây ra, có thể chia làm 2 loại:
1. Chóng mặt có nguồn gốc trung ương: Liên quan đến tổn thương ở trung tâm kiểm soát thăng bằng trên não như bị: tai biến mạch máu não, nhồi máu tiểu não, nhức đầu migraine, bệnh Parkinson… Chóng mặt loại này thường kèm theo nôn ói, song thị, nói khó, lú lẫn, yếu một phần cơ thể… (chóng mặt loại này nên nhập viện ngay).
2. Chóng mặt có nguồn gốc ngoại biên: thực chất liên quan đến rối loạn ở bộ phận tai trong gọi là tiền đình. Vì vậy, chóng mặt có nguồn gốc ngoại biên còn được gọi chóng mặt do rối loạn tiền đình (RLTĐ).
Chóng mặt RLTĐ lại có nhiều loại, trong đó có một số lành tính chỉ cần dùng thuốc đơn giản có thể chữa khỏi. Có thể kể:
- Chóng mặt RLTĐ do dùng thuốc (kháng sinh nhóm aminosid: stretomycin, gentamycin…), hoặc do rượu, ma túy.
- Chóng mặt RLTĐ do nhiễm virut (cảm cúm, Zona, thủy đậu gây viêm dây TK tiền đình), hoặc do nhiễm vi khuẩn (gây viêm tai trong).
- Chóng mặt RLTĐ do bệnh Ménière, bệnh này gây dịch tiết quá nhiều gây ứ đọng trong bộ phận tai trong, có 3 biểu hiện: chóng mặt, ù tai và giảm thính lực.
- Chóng mặt tư thế kịch phát lành tính (benign paroxysmal positional vertigo) do hình thành sỏi trong ống bán khuyên của tiền đình, gây chóng mặt xuất hiện đột ngột khi thay đổi tư thế đầu.
Tại sao RLTĐ đưa đến chóng mặt?
Ta cần biết tai của con người có 2 chức năng. Đó là nghe tức thính giác, ngoài ra tai còn có bộ phận giúp điều chỉnh thăng bằng, định hướng. Chính tiền đình là một bộ phận nằm trong tai trong là hệ thống giữ vai trò quan trọng trong điều chỉnh thăng bằng và định hướng cho cơ thể
Hệ thống tiền đình trong mỗi tai (nằm kế cận ốc tai) bao gồm 3 ống bán khuyên thẳng góc nhau gắn liền với soan nang, cầu nang. Ba thành phần vừa kể nhạy cảm với các kích thích (như chuyển động của đầu) đưa các xung động thần kinh do kích thích theo dây TK tiền đình về não, cho phép cơ thể nhận thức về chuyển động, định hướng và thăng bằng.Khi hệ thống tiền đình bị rối loạn (RLTĐ) sẽ gây ra trạng thái mất cân bằng về tư thế (rối loạn thăng bằng), đưa đến một triệu chứng là chóng mặt
Thí dụ, khi nhỏ thuốc vào tai với nhiệt độ cao hơn hay thấp hơn thân nhiệt có thể kích thích ống bán khuyên làm người bệnh chóng mặt.Hoặc vỗ mạnh vào tai kích thích ống bán khuyên làm đi đứng lảo đảo, thậm chí té ngã.
Các thuốc trị chóng mặt gồm các thuốc nào?
Các thuốc thông thường trị chóng mặt gồm có:
- Thuốc là dẫn chất acid amin: Acetylleucin (biệt dược Tanganil)
- Thuốc chủ vận histamin ở thụ thể H1 (giống như histamine, chứ không phải là thuốc kháng histamin): betahistin (Betaserc, Merislon)
- Thuốc kháng histamin ở thụ thể H: cinnarizin (Stugeron)
- Thuốc đối kháng kênh calci: flunarizin (Sibelium, Fluzine)
Có khi chóng mặt phải cần dùng THUỐC CÓ SỰ CHỈ ĐỊNH CỦA BÁC SĨ, đó là:
- Thuốc glucocorticoid: methylprednisolon (chống viêm khi chóng mặt do viêm dây thần kinh tiền đình), dexamethason (chóng mặt do bệnh Ménière).
- Thuốc an thần: diazepam, lorazepam… (dùng trong mấy ngày đầu bị chóng mặt để giảm lo lắng ở bệnh nhân)
Đối với chóng mặt đơn thuần
Khi bệnh nhân bị chóng mặt làm khó chịu mà không có rối loạn nào khác (gọi là chóng mặt đơn thuần) có thể dùng một loại thuốc trị chóng mặt như Tanganil, Betaserc hay Merislon.
Tanganil chứa dược chất là acetyl-DL-leucin là một dẫn chất của leucin, và leucin là một trong 8 acid amin thiết yếu mà hăng ngày ta ăn uống chất đạm để dược cung cấp. Còn Betaserc và Merislon chứa dược chất là betahistidin, là chất có tác dụng giống histamine (gọi là chủ vận histamine). Betahistin giúp cải thiện tuần hoàn não, làm gia tăng lưu lượng máu ở động mạch cảnh trong, vì vậy, trên lâm sàng betahistin có hiệu quả trong việc giảm chóng mặt và hoa mắt.
