Cảnh báo: Ca viêm não do cúm gia cầm H5N1 hiếm gặp đang điều trị tại TP.HCM

Theo báo cáo nhanh từ Sở Y tế TP.HCM gửi Bộ Y tế, một bé gái sinh năm 2017, ngụ tại huyện Bến Cầu, tỉnh Tây Ninh, đã được xác định nhiễm virus cúm gia cầm A/H5N1 với biểu hiện viêm não – một biến chứng hiếm gặp và đặc biệt nghiêm trọng. Bệnh nhân hiện đang được điều trị cách ly tại khoa Hồi sức Nhiễm, Bệnh viện Nhi Đồng 1.

Trường hợp này bắt đầu vào ngày 11/4/2025, khi bé gái có biểu hiện sốt cao, đau đầu, nôn ói nhiều lần. Sau hai ngày điều trị tại Bệnh viện tỉnh Tây Ninh nhưng không thuyên giảm, bệnh nhân được chuyển lên Bệnh viện Nhi Đồng 1 trong tình trạng ngủ gà, nói lẫn, cổ gượng nhẹ – những dấu hiệu đặc trưng của viêm não.

Ngay lập tức, bệnh viện đã tiến hành lấy mẫu dịch não tủy và dịch hô hấp gửi đi xét nghiệm. Đến ngày 17/4, kết quả PCR từ Bệnh viện Bệnh Nhiệt đới cho thấy mẫu dịch não tủy dương tính với cúm A/H5, trong khi mẫu dịch hô hấp lại âm tính. Mẫu bệnh phẩm tiếp tục được gửi đến Viện Pasteur TP.HCM để xác minh. Ngày 18/4, Viện Pasteur chính thức khẳng định: bệnh nhi nhiễm virus cúm A/H5N1 trong dịch não tủy, và âm tính với virus cúm trên mẫu ngoáy mũi họng.

Theo điều tra dịch tễ ban đầu từ Trung tâm Kiểm soát Bệnh tật TP.HCM (HCDC) phối hợp với tỉnh Tây Ninh, bệnh nhân từng có tiếp xúc với gà chết hàng loạt tại nhà bà ngoại ở địa phương trong khoảng hai tuần trước khi phát bệnh. Bé là con thứ hai trong gia đình, có tiền sử bệnh tim bẩm sinh (thông liên thất), từng được phẫu thuật tại Bệnh viện Nhi Đồng 1 khi mới 2 tháng tuổi.

Dù hiện tại tình trạng bệnh nhân tương đối ổn định với các chỉ số sinh tồn tạm ổn, vẫn còn sốt nhẹ (38,5°C) và đang được hỗ trợ thở máy, nhưng các chuyên gia đánh giá đây là một trường hợp hiếm và rất đáng quan tâm. Theo nhận định của các nhà truyền nhiễm, ca bệnh đặc biệt này có thể mở ra nhiều giả thuyết mới về khả năng gây bệnh thần kinh của virus cúm A/H5N1.

Virus cúm A/H5N1 là chủng virus cúm gia cầm độc lực cao, từng gây ra các đợt dịch lớn trong gia cầm và một số ca tử vong ở người tại Việt Nam từ đầu những năm 2000. Tuy nhiên, điểm đặc trưng của H5N1 là thường gây viêm phổi rất nặng – hội chứng suy hô hấp cấp tiến triển (ARDS) – với tỷ lệ tử vong lên đến trên 50%.

Đáng chú ý, virus này đến nay chưa ghi nhận khả năng lây truyền từ người sang người, nhưng nguy cơ tái tổ hợp gene tạo chủng mới có khả năng lây lan cao luôn hiện hữu. Trong lịch sử y học Việt Nam, từng ghi nhận một vài trường hợp H5N1 gây viêm não. Năm 2004 tại Đồng Tháp, nhóm nghiên cứu OUCRU phối hợp với các bệnh viện lớn tại TP.HCM phát hiện hai bệnh nhi nhiễm H5N1 trong dịch não tủy – không có biểu hiện hô hấp. Các trường hợp này đã được công bố quốc tế vào năm 2005 trên Tạp chí Y học New England.

Trường hợp hiện tại tại TP.HCM là ca đầu tiên sau gần 20 năm có biểu hiện bệnh tương tự và đang được theo dõi chặt chẽ bởi các chuyên gia từ Bệnh viện Bệnh Nhiệt đới, Bệnh viện Nhi Đồng 1 và OUCRU.

Trước diễn biến của ca bệnh đặc biệt này, Sở Y tế TP.HCM đã ban hành công văn khẩn, yêu cầu toàn ngành y tế nâng cao cảnh giác, đặc biệt trong công tác giám sát dịch cúm trên gia cầm và người. Đồng thời, người dân được khuyến cáo nghiêm túc thực hiện các biện pháp phòng ngừa để tránh nguy cơ lây nhiễm cúm A/H5N1: Gồm không ăn gia cầm bệnh, chết hoặc không rõ nguồn gốc. Tránh không tiếp xúc trực tiếp với gia cầm, đặc biệt là trong các khu vực phát hiện ổ dịch. Không giết mổ, vận chuyển, buôn bán gia cầm lậu hoặc không kiểm dịch. Báo ngay cho chính quyền địa phương khi phát hiện gia cầm chết bất thường. Ăn chín, uống sôi, giữ vệ sinh cá nhân, rửa tay thường xuyên bằng xà phòng. Khi có các dấu hiệu sốt, ho, khó thở sau khi tiếp xúc với gia cầm cần đến ngay cơ sở y tế.

Trường hợp viêm não do cúm H5N1 tại TP.HCM là lời cảnh báo rõ ràng rằng virus cúm gia cầm vẫn đang âm thầm tồn tại và có thể tấn công con người với biểu hiện không điển hình. Trong bối cảnh khí hậu và môi trường ngày càng phức tạp, nguy cơ phát sinh dịch bệnh từ động vật sang người là điều khó tránh khỏi.

Chỉ có sự cảnh giác, phối hợp chặt chẽ giữa ngành y tế, ngành nông nghiệp và cộng đồng người dân mới có thể chủ động ngăn chặn các đợt bùng phát dịch trong tương lai.