Ươm khoai lang mật

Nhắc tới khoai lang dẻo, không thể không nhắc tới thôn Cil Kut, bởi đây là nơi chủ yếu làm ra những miếng khoai lang dẻo, đồng thời, truyền nghề cho rất nhiều hộ trong xã Tà Nung. Những gia đình cho tới nay vẫn đốt lò sấy khoai thường xuyên như nhà anh Cự, Đương, Sơn, Hương Dần... Thăm gia đình ông bà Hương Dần, được nghe kể về nghề họ đã trót gắn bó mới thấy, để có một miếng khoai vàng óng, đậm mật cũng đổ không ít mồ hôi và công sức. Thì ra, xưa kia các hộ sống ven hồ Tuyền Lâm, Đà Lạt làm khoai lấy mật. Sau khi tái định cư tại Cil Kut, bà con mang theo nghề cũ vào đất mới. Tà Nung có khí hậu hợp với cây khoai mật, vậy là nghề sấy khoai mật lại được tiếp tục. Hiện, các gia đình ở Cil Kut, nhà nào cũng trồng một vài ha khoai, chỉ chờ thu hoạch là nổi lửa đốt lò, chuẩn bị sấy những miếng khoai cung cấp cho thị trường Đà Lạt.

Lò sấy khoai tại Cil Kut

“Không phải loại khoai nào cũng có thể chế biến khoai lang dẻo, bởi vậy, nghề sấy khoai cũng chỉ được những gia đình có kinh nghiệm trồng và làm”, ông bà Hương Dần cho hay. Khoai để sấy phải là loại khoai lang mật Đà Lạt, dây khoai tía, khi đào lên củ có màu đỏ sậm, ruột vàng. Khác với các loại khoai khác chỉ trồng 4 tháng, khoai mật phải trồng tới 6 tháng, củ mới đủ độ đường như ý. Sau khi thu hoạch, bà con phải loại hết củ sùng, củ bầm dập, củ bị "lát" rồi ủ khoai trong 1 tháng. Ủ khoai cũng cần kỹ thuật, phải làm sao đủ ẩm để không bị khô nhưng phải đủ độ khô để không mọc mầm. Sau khi ủ, củ khoai đã "lên" độ mật như mong muốn và bắt đầu công đoạn sấy. Củ khoai được luộc hoặc hấp cho chín, gọt vỏ, xắt miếng và bỏ vào lò sấy. Lò sấy được làm khá đơn giản, chỉ là những vỉ sắt đặt thành dàn, ở dưới đốt lò than. Quan trọng là người sấy phải có kinh nghiệm canh lửa, không để lửa quá to hay quá nhỏ. Cứ sấy lửa chầm chậm liu riu chừng một ngày đêm, miếng khoai từ vàng nhạt sẽ sẫm lại, mật tứa ra, dẻo và ngọt quánh. Thế là mẻ khoai sấy đã hoàn thành, những miếng khoai dẻo được sấy đúng cách có thể để vài tháng mà vẫn ngon lành, hấp dẫn.

Nghề trồng và chế biến khoai lang dẻo đã mang lại thu nhập ổn định cho những hộ gắn bó với nghề. Ngoài những gia đình ở thôn Cil Kut làm khoai lang dẻo như nghề truyền thống, hiện nghề trồng khoai mật làm khoai dẻo đã lan rộng ra nhiều gia đình trong xã. Anh Nguyễn Văn Tùng, thôn 2 xã Tà Nung là một trong những người khá giả từ cây khoai. Nhà anh hiện đang có gần 1ha khoai sắp sửa thu hoạch. Anh cho hay, nếu trồng và sản xuất đúng kỹ thuật, khoảng 3-4kg củ tươi được 1 kg khoai dẻo. Giá 1 kg khoai dẻo từ 70-80 ngàn đồng tùy thời điểm. Vậy nên trồng 1 ha khoai, sau khi trừ chi phí thu được từ 80-90 triệu đồng. Trồng khoai đầu tư lại thấp, không cần nhiều công, khoai làm ra các cửa hàng đặc sản thu hết, không sợ dư hàng. Bởi vậy, anh đang có kế hoạch phá hết diện tích cà phê già cỗi của gia đình, chuyển sang trồng khoai lang. So với các loại cây trồng phổ biến tại địa phương như cà phê, chuối, trồng và sấy khoai lang dẻo cho thu nhập cao hơn, cuộc sống ổn định hơn.

Không chỉ là chuyện kinh tế của những hộ trồng khoai, miếng khoai lang dẻo Đà Lạt còn được đánh giá là đặc sản nổi tiếng, an toàn và có lợi cho sức khỏe người tiêu dùng. Đây là loại đặc sản hiếm hoi không bị làm giả, bị gắn mác giữa "rừng" đặc sản không rõ nguồn gốc. Chính bởi vậy, nhiều công ty chuyên kinh doanh hàng đặc sản Đà Lạt đã lên kế hoạch phát triển nghề khoai lang dẻo, đưa khoai lang tiêu thụ không chỉ ở thị trường Đà Lạt mà được sản xuất theo công nghệ hiện đại, đảm bảo tiêu chuẩn nghiêm ngặt để vào siêu thị, nhà hàng. Tiêu biểu như các công ty Quảng Thái, Kim Quy..., đã đưa khoai lang dẻo Đà Lạt vào danh mục hàng chủ chốt, cung cấp rộng rãi trong hệ thống hàng đặc sản Đà Lạt và sắp tới, sẽ làm thủ tục để đưa hàng vào hệ thống siêu thị. Khoai lang dẻo Đà Lạt, sẽ trở thành đặc sản nổi tiếng phố núi, xứng với những giọt mồ hôi đã đổ ra cho những giọt mật ngọt ngào.

                                                                                     Diệp Quỳnh