TP.HCM hỗ trợ đề án chuyển đổi 400.000 xe máy xăng sang xe điện

Theo lộ trình, từ năm 2026, TP.HCM sẽ bắt đầu chuyển đổi xe máy đang lưu hành, hướng đến mục tiêu 30% phương tiện hoạt động trong lĩnh vực giao hàng và xe ôm công nghệ sử dụng điện vào cuối năm. Tỷ lệ này sẽ tăng lên 80% trong năm 2027 và hoàn tất 100% vào cuối năm 2028. Từ đầu năm 2029, xe máy sử dụng xăng sẽ bị cấm hoàn toàn trong hoạt động vận tải công nghệ tại thành phố.

Hỗ trợ tài chính, ưu đãi và doanh nghiệp cùng vào cuộc

Để đạt mục tiêu chuyển đổi 400.000 xe, TP.HCM dự kiến triển khai đồng loạt nhiều chương trình và chính sách hỗ trợ. Trong đó, việc xây dựng vùng phát thải thấp sẽ được thực hiện từ năm 2027, bắt đầu bằng lệnh cấm xe xăng trong giờ cao điểm, tiến tới cấm hoàn toàn từ năm 2028.

Chính quyền đề xuất áp dụng cơ chế “chuyển đổi sớm, hưởng lợi nhiều”. Theo đó, trong hai năm đầu, tài xế chuyển sang sử dụng xe điện sẽ được hỗ trợ ít nhất 2% lãi suất vay, miễn thuế VAT và lệ phí trước bạ. Sang năm thứ ba, mức hỗ trợ sẽ giảm một nửa. Thành phố cũng sẽ dành ngân sách riêng để hỗ trợ hàng chục nghìn tài xế thuộc nhóm khó khăn và cận nghèo.

Cùng với chính sách công, đề án cũng vận động các doanh nghiệp nền tảng công nghệ đồng hành, thông qua việc tặng điểm thưởng cho tài xế sử dụng xe điện hoặc khuyến khích hành khách lựa chọn xe điện. Mỗi chuyến xe có thể được thưởng thêm 500–1.000 đồng nhằm tăng thu nhập và thúc đẩy quá trình chuyển đổi.

Bài toán hạ tầng sạc pin

Một trong những thách thức lớn là hệ thống trạm sạc. Hiện TP.HCM chỉ có khoảng 50 điểm đổi pin, nhưng dự kiến sẽ có thêm ít nhất hai doanh nghiệp tham gia đầu tư mở rộng mạng lưới.

Thành phố đang xây dựng chính sách hỗ trợ phát triển các trạm sạc di động và trạm dừng nghỉ; đồng thời lập tổ liên ngành khảo sát các chung cư, tòa nhà để xây dựng bản đồ các điểm có thể bố trí trạm sạc. Bản đồ này sẽ là cơ sở để thu hút đầu tư, ban hành chính sách phù hợp và đảm bảo tính khả thi.

Tại các khu nhà trọ – nơi có nhiều tài xế công nghệ sinh sống – cơ quan chức năng cũng sẽ tăng cường kiểm tra hệ thống điện nhằm đảm bảo an toàn trong quá trình sử dụng phương tiện điện.

Gắn với chiến lược kiểm soát khí thải

Việc chuyển đổi xe máy sang điện là một phần trong kế hoạch thực hiện Chỉ thị 20 của Thủ tướng về nhiệm vụ cấp bách bảo vệ môi trường. TP.HCM đề xuất Trung ương phân cấp, phân quyền để chủ động triển khai và dự kiến bù đắp chi phí ưu đãi thông qua chương trình bán tín chỉ carbon.

Song song với đề án chuyển đổi, thành phố cũng đang lấy ý kiến về phương án kiểm soát khí thải tại các khu vực ô nhiễm cao. Sở Xây dựng đề xuất xây dựng tiêu chuẩn khí thải mới và giới hạn hoạt động của phương tiện chạy xăng, dầu tại các khu vực có chất lượng không khí kém.

Trước đó, TP.HCM đã triển khai giai đoạn đầu đề án kiểm soát khí thải với mục tiêu chuyển đổi xe buýt sang năng lượng xanh. Từ cuối năm 2024, các tuyến xe buýt điện kết nối Metro Bến Thành – Suối Tiên sẽ được khai thác. Thành phố đặt mục tiêu đến năm 2030, toàn bộ xe buýt sẽ sử dụng nhiên liệu thân thiện với môi trường.

Giai đoạn hai của đề án – sau khi TP.HCM sáp nhập với Bình Dương và Bà Rịa – Vũng Tàu – đang được hoàn thiện, trong đó tập trung vào chính sách ưu đãi như mua lại xe cũ, hỗ trợ chuyển đổi phương tiện cho cả cá nhân và doanh nghiệp. Dự kiến trong quý III/2025, phương án triển khai sẽ được trình UBND và HĐND TP xem xét.

Ngoài ra, thành phố cũng đang xây dựng các giải pháp kiểm soát khí thải đến năm 2030, tầm nhìn 2050. Một số khu vực như trung tâm TP, huyện Cần Giờ hay Côn Đảo sẽ được ưu tiên triển khai vùng phát thải thấp, khuyến khích xe điện và hạn chế phương tiện chạy nhiên liệu hóa thạch.

Xe máy chiếm tỷ trọng lớn trong phát thải

Tính đến tháng 6/2025, TP.HCM quản lý hơn 9,6 triệu phương tiện giao thông, trong đó có gần 8,6 triệu xe máy. So với cùng kỳ năm ngoái, lượng phương tiện tăng 3%, riêng ô tô tăng 9%, gây áp lực lớn lên hạ tầng và môi trường.

Theo Sở Xây dựng, khí CO và HC – hai hợp chất độc hại phát sinh chủ yếu từ xe máy – hiện chiếm tới 90% tổng lượng khí thải giao thông của TP.HCM. Ước tính, nếu kiểm soát hiệu quả, mỗi năm thành phố có thể giảm hơn 56.000 tấn CO và 4.400 tấn HC phát thải ra môi trường.

Dù yêu cầu kiểm soát khí thải xe máy đã được Chính phủ đặt ra từ năm 2010, nhưng đến nay vẫn chưa triển khai hiệu quả do thiếu hành lang pháp lý. Năm 2020, TP.HCM từng thí điểm kiểm tra khí thải miễn phí tại các trung tâm bảo dưỡng, nhưng chương trình tạm dừng để điều chỉnh theo Luật Bảo vệ môi trường mới, hướng đến tiếp cận toàn diện và đồng bộ hơn.