Hút shisha và nguy cơ đột quỵ ngày càng trẻ hóa

Một thanh niên, 22 tuổi, quê Cà Mau, nhập viện trong vì đau đầu dữ dội. Hình CTscan cho thấy hình ảnh xuất huyết não. Khi khảo sát thêm bằng cộng hưởng từ bơm thuốc, ghi nhận huyết khối tại nhiều vị trí trong hệ thống tĩnh mạch não.

Tìm hiểu kỹ về bệnh sử, bệnh nhân có thói quen hút shisha thường xuyên và ngày càng tăng dần trong suốt một năm vừa qua. Nhờ chẩn đoán kịp thời, và điều trị đặc hiệu bằng thuốc kháng đông, bệnh nhân đã phục hồi hoàn toàn.

Huyết khối tĩnh mạch là gì?

Huyết khối tĩnh mạch (venous thrombosis) xảy ra khi cục máu đông hình thành trong tĩnh mạch, thường ở chân (huyết khối tĩnh mạch sâu - DVT) hoặc có thể di chuyển đến phổi (thuyên tắc phổi - PE). Nếu xảy ra ở các tĩnh mạch khác, như tĩnh mạch não, nó được gọi là huyết khối tĩnh mạch não (CVT). Đây là một tình trạng nguy hiểm, có thể dẫn đến biến chứng nghiêm trọng như đột quỵ hoặc tử vong.

Hút shisha là gì?

Shisha bao gồm bình nước, thân ống, đầu đốt chứa thuốc, than để đốt, và ống hút. Khi than đốt nóng thuốc shisha (thường là thuốc lá trộn mật ong, hương liệu và glycerin), khói được tạo ra sẽ đi qua nước trong bình để làm mát, rồi người dùng hít qua ống hút. Khói shisha thường có mùi thơm (như táo, bạc hà, dâu) và cảm giác nhẹ nhàng hơn thuốc lá thông thường.

Shisha thường được hút theo nhóm, dùng chung ống hút, phổ biến ở quán cà phê hoặc lounge. Dù có hương vị dễ chịu, shisha vẫn chứa nicotine, carbon monoxide, và chất độc hại, gây nguy cơ bệnh phổi, tim mạch, ung thư, và huyết khối. Điều nguy hiểm cần phải lưu ý, một giờ hút shisha tương đương hít lượng khói gấp 100 - 200 lần so với một điếu thuốc lá.

Mối liên hệ giữa hút shisha và huyết khối tĩnh mạch?

Hút shisha làm tăng nguy cơ hình thành huyết khối thông qua nhiều cơ chế.

Tăng khả năng đông máu

Khói shisha chứa nicotine và carbon monoxide (CO). Nicotine kích thích giải phóng các yếu tố đông máu, làm máu dễ đông hơn (trạng thái tăng đông). CO làm giảm oxy trong máu, gây stress cho hệ tuần hoàn và thúc đẩy hình thành cục máu đông.

Một buổi hút shisha (khoảng 1 giờ) khiến người dùng hít lượng CO gấp 9 lần và nicotine gấp 1,7 lần so với một điếu thuốc lá, theo nghiên cứu từ Tổ chức Y tế Thế giới (WHO).

Tổn thương mạch máu

Các chất độc trong khói shisha, như kim loại nặng (chì, cadmium) và hợp chất hữu cơ độc hại, gây viêm và tổn thương nội mạc tĩnh mạch. Thành mạch bị tổn thương là nơi lý tưởng để cục máu đông bám vào và phát triển.

Ứ trệ dòng máu

Hút shisha thường diễn ra trong thời gian dài và ở tư thế ngồi, ít vận động. Điều này làm chậm lưu thông máu, đặc biệt ở tĩnh mạch chân, tạo điều kiện cho huyết khối hình thành. Đây là yếu tố quan trọng trong “tam giác Virchow” (tăng đông, tổn thương mạch, ứ trệ máu).

Nguy cơ hút shisha so với thuốc lá

So với thuốc lá thông thường, shisha gây nguy cơ cao hơn do lượng khói hít vào nhiều hơn (gấp 100 - 200 lần/buổi). Điều này làm tăng mức độ phơi nhiễm với các chất độc, khiến nguy cơ huyết khối tĩnh mạch trở nên nghiêm trọng hơn.

WHO và Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh Hoa Kỳ (CDC) đã cảnh báo shisha gây hại cho hệ tim mạch tương tự hoặc hơn thuốc lá, bao gồm nguy cơ huyết khối.

Hút shisha không bị cấm hoàn toàn ở Hoa Kỳ, nhưng bị kiểm soát chặt chẽ bởi các luật địa phương và liên bang về thuốc lá. Bạn có thể hút shisha hợp pháp tại nhà riêng hoặc ở các quán shisha được cấp phép (nếu địa phương cho phép).

Tính đến ngày 21/3/2025, việc hút shisha tại Việt Nam đã chính thức bị cấm theo Nghị quyết 173/2024/QH15 do Quốc hội thông qua vào ngày 30/11/2024.

Nghị quyết này có hiệu lực từ ngày 1/1/2025 và quy định cấm sản xuất, kinh doanh, nhập khẩu, chứa chấp, vận chuyển, và sử dụng các sản phẩm như thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng, shisha, và bóng cười, nhằm bảo vệ sức khỏe cộng đồng và đảm bảo trật tự an toàn xã hội.

Trước thời điểm này, pháp luật Việt Nam chưa có quy định rõ ràng cấm việc hút shisha, mặc dù hoạt động nhập khẩu, kinh doanh, và lưu hành shisha không được phép hợp pháp.

Tuy nhiên, từ ngày 1/1/2025, việc hút shisha đã trở thành hành vi bị cấm hoàn toàn trên toàn quốc. Người vi phạm có thể bị xử lý hành chính hoặc hình sự tùy theo mức độ, chẳng hạn như sử dụng, tàng trữ, hay buôn bán shisha.

May mắn, hiện tại hút shisha là hành vi bị cấm tại Việt Nam, giảm bớt một nguy cơ cao gây ra đột quỵ ở người trẻ.