Đề xuất chính sách hỗ trợ báo in để duy trì văn hóa đọc

Đây là chia sẻ của luật sư Trương Thị Hòa tại hội nghị lấy ý kiến góp ý dự thảo Luật Báo chí và Luật Viên chức, chiều 23/9.

Các chính sách như "bà đỡ" cho báo chí

Phát biểu tại hội nghị, bà Huỳnh Thị Phúc - Phó trưởng đoàn chuyên trách Đoàn đại biểu Quốc hội TP.HCM, cho biết Luật Báo chí được Quốc hội khóa XIII thông qua năm 2016 và có hiệu lực từ 2017 với 6 chương, 61 điều.

Sau hơn sáu năm đi vào thực tiễn, luật đã tạo hành lang pháp lý quan trọng, góp phần thúc đẩy hoạt động báo chí, truyền thông, hỗ trợ công tác tuyên truyền. Tuy nhiên, trong bối cảnh xã hội phát triển nhanh, công nghệ, kinh tế số và mô hình chính quyền địa phương hai cấp đang được triển khai, nhiều bất cập mới đã bộc lộ, đòi hỏi cần sửa đổi, bổ sung để phù hợp thực tiễn.

Theo bà Phúc, các đại biểu, nhà báo cần đưa ra góp ý, bổ sung về chức năng nhiệm vụ của báo chí, quyền tự do báo chí, các điều liên quan đến cơ quan báo chí, nhà báo… trong kỷ nguyên mới.

Ngoài ra, những góp ý khác từ thực tiễn hoạt động của các cơ quan báo chí trung ương và địa phương cũng được ghi nhận, nhằm hoàn thiện dự thảo Luật Báo chí sửa đổi, bảo đảm luật khi ban hành vừa phù hợp với yêu cầu phát triển báo chí, vừa sát với thực tiễn đời sống.

Theo luật sư Trương Thị Hòa, việc tiếp tục chỉnh sửa Luật Báo chí ở thời điểm hiện nay là cần thiết. Bởi bối cảnh hội nhập quốc tế ngày càng sâu rộng, sự phát triển mạnh mẽ của đất nước cùng xu thế toàn cầu hóa truyền thông đòi hỏi khung pháp lý phải được bổ sung, điều chỉnh kịp thời.

"Báo chí từ lâu đã được gọi là quyền lực thứ tư. Trong kỷ nguyên công nghệ thông tin, báo chí Việt Nam cần có một nền tảng pháp lý đủ mạnh để khẳng định vị thế, đồng thời đồng hành cùng tiến trình hội nhập quốc tế của đất nước", bà nhấn mạnh.

Luật sư Trương Thị Hòa cũng cho rằng, yếu tố quyết định để báo chí phát triển không chỉ nằm ở nhân lực, vật lực hay công nghệ, mà quan trọng nhất chính là chính sách của Nhà nước. Bà ví chính sách như "bà đỡ" cho báo chí, tạo điểm tựa để cơ quan báo chí vượt qua khó khăn, đổi mới và phát huy vai trò dẫn dắt dư luận xã hội.

Bà cũng nhấn mạnh sự cần thiết của chính sách hỗ trợ báo in. Trong bối cảnh báo điện tử và truyền thông số bùng nổ, báo in vẫn giữ vai trò quan trọng trong việc duy trì văn hóa đọc và bảo đảm quyền tiếp cận thông tin của những nhóm yếu thế.

"Như tôi, nay đã 80 tuổi, vẫn cần đọc báo in. Hỗ trợ báo in không chỉ là hỗ trợ một loại hình báo chí, mà còn là hỗ trợ văn hóa đọc và bảo đảm công bằng trong tiếp cận thông tin", bà chia sẻ.

Cần rút ngắn thời gian trả lời báo chí

Cũng tại hội nghị, lãnh đạo, đại diện các cơ quan báo chí cũng đã đưa ra nhiều ý kiến góp ý Luật Báo chí. Nhà báo Dương Quang - Phó Tổng biên tập báo Người lao động cho biết dự thảo lần này có nhiều điểm cần làm rõ.

Về quy định thu hồi giấy phép hoạt động báo chí, dự thảo luật nêu rằng cơ quan báo chí bị thu hồi giấy phép nếu "vi phạm nhiều lần". Ông Quang cho rằng khái niệm "nhiều lần" thiếu định lượng cụ thể, dẫn đến những cách hiểu khác nhau. Ông đề xuất quy định rõ ràng số lượng, như từ ba lần vi phạm trở lên sẽ bị thu hồi giấy phép.

Dự thảo cũng nêu điều kiện không được cấp đổi thẻ là vi phạm quy định về đạo đức nghề nghiệp. Tuy nhiên, hiện nay quy tắc đạo đức nghề nghiệp gồm 10 điều do Hội Nhà báo Việt Nam ban hành. Ông cho rằng nếu vi phạm một lần đã bị cấm cấp thẻ vĩnh viễn thì chưa hợp lý. Luật cần quy định rõ thời hạn áp dụng hình thức xử lý, để sau thời hạn đó, nhà báo có thể được xem xét cấp đổi thẻ trở lại.

Về trách nhiệm trả lời trên báo chí, Dự thảo luật mới vẫn giữ nguyên thời hạn trả lời là 30 ngày, tương tự luật năm 2016. Phó Tổng biên tập báo Người lao động cho rằng quy định này không còn phù hợp, vì tốc độ đưa tin và nhu cầu thông tin hiện nay đã thay đổi, mạng xã hội thường chiếm lĩnh nhanh chóng. Do đó, thời hạn nên rút ngắn xuống còn 10 ngày để bảo đảm tính kịp thời và hiệu quả.

Nhà báo Mai Ngọc Phước - Tổng biên tập báo Pháp luật TP.HCM cũng cho rằng các cơ quan báo chí hiện nay đều vướng một chuyện là hỏi nhưng các cơ quan không trả lời, sau 30 ngày trôi qua rồi thôi. Nên ông đề nghị luật cần thêm chế tài nếu cơ quan đó không trả lời báo chí trong thời gian quy định.

Nhà báo Phước lại cho rằng thời hạn 30 ngày là phù hợp với tình hình hiện tại vì địa bàn Thành phố rộng và có nhiều vụ việc phức tạp. "Các cơ quan chức năng cần phải có thời gian để thu thập tài liệu, chứng cứ trả lời báo chí. Nhưng luật nên ghi là tối đa 30 ngày chứ không phải là hạn trong 30 ngày, để các cơ quan báo chí có thể nhận được thông tin phản hồi càng sớm càng tốt", ông Phước nhấn mạnh.

Cần luật hóa chính sách bảo vệ an toàn cho nhà báo

Về trách nhiệm Nhà nước trong bảo đảm quyền tự do báo chí, tự do ngôn luận trên báo chí của nhân dân, TS Nguyễn Xuân Thủy - Phó Chánh văn phòng Thành ủy TP.HCM đề nghị bổ sung quy định Nhà nước cần có chính sách bảo vệ an toàn cho nhà báo, phóng viên khi tác nghiệp đúng pháp luật.

Hiện quy định này đã được đề cập ở điều 9 (Các hành vi nghiêm cấm) của dự thảo nhưng nếu được khẳng định thêm trong điều 8 (Trách nhiệm của nhà nước) sẽ thể hiện rõ sự quan tâm dành cho người làm báo, đặc biệt với những phóng viên điều tra, phản ánh các vụ việc tham nhũng, tiêu cực, dễ đối mặt với nguy hiểm hoặc bị trả thù.

"Trung ương Đảng từng nhiều lần nhấn mạnh phải bảo vệ nhà báo trong công cuộc đấu tranh chống tiêu cực. Đây sẽ là cơ sở pháp lý để các cơ quan chức năng, nhất là công an và chính quyền địa phương, có biện pháp bảo vệ nhà báo khi cần thiết", TS Thủy chia sẻ.

Nhà báo Nguyễn Ngọc Anh - Phó Tổng Biên tập Báo Sài Gòn Giải Phóng, cũng cho biết liên quan đến quy định về thẻ nhà báo tại điều 29, ông cho rằng không nên duy trì việc bắt buộc cấp đổi thẻ 5 năm một lần như hiện nay.

Thực tế, mỗi lần đổi thẻ đều phát sinh nhiều thủ tục và chi phí không cần thiết. Theo ông, thẻ nhà báo nên được thiết kế theo một mẫu thống nhất, có giá trị trong toàn bộ quá trình hành nghề, trừ trường hợp người được cấp thẻ không còn công tác hoặc bị thu hồi vì vi phạm. Thay vì quy định cứng thời hạn 5 năm, cơ quan có thẩm quyền chỉ cần ban hành mẫu thẻ mới khi thật sự cần thiết.

Ngoài ra, ông cũng nhấn mạnh thẻ nhà báo trong tương lai cần được thiết kế theo hướng hiện đại hóa và số hóa quản lý, tương tự như nhiều loại thẻ ngành khác.

Thẻ nên có tích hợp công nghệ để thuận tiện cho việc nhận diện, kiểm tra và quản lý, thay vì chỉ dừng lại ở dạng thẻ cứng truyền thống. "Trường hợp quy định chi tiết chưa kịp ban hành có thể giao Chính phủ quy định cụ thể để bảo đảm tính linh hoạt, thuận tiện trong thực tiễn", nhà báo Ngọc Anh chia sẻ.

Cần bổ sung chính sách phát triển AI cho báo chí

TS Nguyễn Xuân Thủy cũng cho biết với Điều 10 về chính sách phát triển báo chí, cần bổ sung nội dung khuyến khích và hỗ trợ cơ quan báo chí thực hiện chuyển đổi số, phát triển dữ liệu đa phương tiện và ứng dụng trí tuệ nhân tạo trong hoạt động.

Điều này phù hợp với định hướng chiến lược đến năm 2030 theo Quyết định 348 của Chính phủ, đồng thời tạo cơ sở pháp lý vững chắc để Nhà nước hỗ trợ các dự án đổi mới sáng tạo trong báo chí.

Đồng quan điểm, nhà báo Lý Việt Trung - Tổng biên tập Báo Phụ nữ TP.HCM, cũng đề xuất bổ sung điều khoản riêng về hỗ trợ báo chí chuyển đổi số và đổi mới sáng tạo.

Bà cho rằng, báo chí đang chịu áp lực vừa hiện đại hóa, vừa tự chủ, nên cần được tiếp cận các nguồn lực từ Quỹ phát triển khoa học - công nghệ và đổi mới công nghệ quốc gia, cũng như các chương trình hỗ trợ tài chính, kỹ thuật của Nhà nước. "Đây sẽ là động lực để báo chí phát triển bền vững trong kỷ nguyên số", bà nhấn mạnh.