Bộ trưởng Bộ GD&ĐT Nguyễn Kim Sơn: Mong muốn toàn ngành bước vào năm 2024 với tinh thần “Bản lĩnh - Thực tiễn - Chất lượng - Lan tỏa”

Trước thềm Tết Giáp Thìn - 2024, Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo Nguyễn Kim Sơn đã dành cho Tạp chí Khoa học phổ thông cuộc trò chuyện đầu xuân.

Đồng lòng, dốc sức cho sự đổi mới GD&ĐT

Thưa Bộ trưởng, nhìn lại năm 2023, ông cảm thấy thế nào?

- Năm 2023 là năm trọng tâm trong quá trình đổi mới, đặc biệt là đổi mới giáo dục phổ thông (GDPT). Toàn ngành giáo dục và đào tạo (GD&ĐT) tiếp tục thực hiện Chương trình GDPT năm 2018, trong đó vừa đánh giá việc triển khai Chương trình của lớp 3, 7, 10; vừa trực tiếp triển khai cho lớp 4, 8, 11 và chuẩn bị cho lớp 5, 9, 12. Qua triển khai thực hiện, dấu ấn quan trọng nhất là trường học không ngừng được đổi mới, nhà giáo hào hứng với đổi mới, học sinh năng động tích cực hơn. Bên cạnh đó, việc biên soạn, thẩm định, phát hành sách giáo khoa theo Chương trình GDPT năm 2018 cũng đã được hoàn thành đúng thời gian, đảm bảo chất lượng.

So với nhiều năm trước, năm 2023 công tác kiểm tra đánh giá, đặc biệt Kỳ thi tốt nghiệp THPT đã được tổ chức với chất lượng tốt, đảm bảo công bằng, an toàn gắn với chuyển đổi số, đem lại thuận tiện cho thí sinh và người dân. Bộ GD&ĐT cũng vừa ban hành phương án thi tốt nghiệp THPT từ năm 2025. Đây là bước đổi mới trong kiểm tra đánh giá để phù hợp với Chương trình GDPT mới, được dư luận xã hội đồng thuận khá cao.

Về công tác xây dựng thể chế, năm qua, chúng tôi tập trung rà soát các văn bản quy định liên quan đến chế độ chính sách cho nhà giáo, tài chính giáo dục, tự chủ đại học… Trong đó, nhiều chính sách đã được ban hành mới hoặc điều chỉnh cho phù hợp hơn với thực tiễn và mở đường cho đổi mới GD&ĐT.

Bên cạnh đó, rất nhiều các nhiệm vụ lớn, nhiệm vụ quan trọng, nhiệm vụ thường xuyên trên hầu khắp các mảng công tác đã được triển khai và hoàn thành tốt.

Nhìn một cách tổng thể, năm 2023 là một năm nhiều việc lớn, nhiều thách thức nhưng cũng là một năm toàn ngành GD&ĐT đã đồng lòng, dốc sức cho sự đổi mới một cách bản lĩnh, nhất quán để tiếp nối những gì đã làm được trong giai đoạn trước và ra sức phấn đấu cho chặng đường tiếp theo. Để đạt được những kết quả như thời gian qua là nhờ có sự ủng hộ rất cao của Trung ương Đảng, Quốc hội, Chính phủ, các Bộ, ngành cho đến từng người dân. Chúng tôi mong trong thời gian sắp tới, tiếp tục nhận được sự quan tâm, chia sẻ và hỗ trợ nhiều hơn từ toàn thể xã hội.

Vậy, trong năm 2024, ngành giáo dục vào đào tạo sẽ tập trung vào những nhiệm vụ nào thưa Bộ trưởng?

Năm 2024, rất nhiều thách thức vẫn còn nguyên, nhưng chúng tôi xác định, nếu vượt qua được sẽ có những kết quả mới. Đối với việc tổng kết 10 năm thực hiện Nghị quyết 29/NQ-TW về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo, khi việc tổng kết được hoàn thành, Bộ Chính trị ban hành kết luận mới, năm 2024 sẽ là năm triển khai những nội dung mới theo kết luận của Bộ Chính trị. Đây cũng là năm chúng tôi dự kiến tổ chức thực hiện Chiến lược phát triển GD&ĐT đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045 khi được cấp có thẩm quyền ban hành.

Trong năm nay, ngành GD&ĐT tiếp tục xác định công tác xây dựng, hoàn thiện thể chế là khâu quan trọng. Trong đó, Bộ GD&ĐT đang tập trung xây dựng để sớm trình Quốc hội dự thảo Luật Nhà giáo. Chúng tôi kỳ vọng, dự án luật này sẽ là cơ hội để đưa ra những chính sách mới phát triển đội ngũ nhà giáo.

Năm 2024, toàn ngành sẽ tiếp tục triển khai thực hiện Chương trình GDPT 2018 và để hoàn thành tốt nhiệm vụ này, phải triển khai các giải pháp để đảm bảo đủ số lượng giáo viên, đặc biệt là giáo viên dạy những môn học mới; tăng cường chính sách hỗ trợ giáo viên; tăng cường cơ sở vật chất, trường lớp cho các khu vực còn có nhu cầu cao. Đây cũng là năm ngành Giáo dục tập trung chuẩn bị cho Chương trình giáo dục mầm non mới, đồng thời tổ chức thực hiện quy hoạch mạng lưới cơ sở giáo dục đại học và sư phạm thời kỳ 2021-2030, tầm nhìn năm 2050 khi được cấp có thẩm quyền phê duyệt.

Để thực hiện tốt các nhiệm vụ trên, chúng tôi mong muốn toàn ngành sẽ cùng bước vào năm 2024 với tinh thần “Bản lĩnh - Thực tiễn - Chất lượng - Lan tỏa”. Việc đổi mới không bao giờ là dễ dàng và luôn tồn tại nhiều ý kiến khác nhau, thậm chí trái chiều nhau, đòi hỏi ngành Giáo dục phải thể hiện được bản lĩnh, sự nhất quán để xã hội đặt niềm tin. Tuy vậy, trong thời kỳ đổi mới, chuyển đổi, cũng phải lắng nghe thực tiễn, quan sát thực tiễn để có những điều chỉnh chính sách kịp thời, phù hợp. Bên cạnh đó, đối với các bậc học, dù khối lượng công việc nhiều, áp lực lớn nhưng luôn phải lấy yếu tố chất lượng làm thước đo. Và trong quá trình đổi mới, những yếu tố mới, tinh thần mới, giá trị mới phải được lan toả rộng rãi để xã hội chia sẻ, đồng thuận.

Nỗ lực trong đổi mới giáo dục và đào tạo

Năm 2023 đánh dấu cột mốc tổng kết 10 năm thực hiện Nghị quyết 29/NQ-TW về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo. Đánh giá của Bộ trưởng về việc triển khai Nghị quyết 29 của các địa phương?

Từ khi Nghị quyết 29 được ban hành, từ Trung ương tới địa phương đều rất tích cực triển khai. Một trong những nội dung của Nghị quyết 29 là tinh thần phân cấp trách nhiệm ở cả Trung ương, địa phương.

Ngay sau khi Nghị quyết 29 được ban hành, các địa phương đã nhận thức được tầm quan trọng của việc đổi mới giáo dục và đào tạo, đã ban hành Nghị quyết, kế hoạch để thực hiện và Nghị quyết 29 đã được triển khai trên phạm vi cả nước. Qua khảo sát, đánh giá, việc triển khai ở địa phương với tinh thần tích cực, nhiều địa phương có cách làm sáng tạo, mang lại hiệu quả rất quan trọng.

Nếu có sự đánh giá chung về việc triển khai của các địa phương thì có thể nói, đây là giai đoạn tất cả các địa phương đều ý thức được tầm quan trọng, ý nghĩa của đổi mới đối với việc thúc đẩy phát triển địa phương. Nhiều địa phương có điều kiện kinh tế - xã hội tốt đã tập trung đầu tư, và ngay cả những nơi điều kiện kinh tế - xã hội còn khó khăn cũng rất quyết tâm. Nhiều lãnh đạo tỉnh xác định rằng: càng khó khăn càng lấy con đường đầu tư cho giáo dục và đào tạo trở thành đột phá phát triển của địa phương. Cho nên dù kết quả chưa thực sự đồng đều giữa các địa phương nhưng nhìn chung các địa phương đã hết sức cố gắng trong điều kiện của mình để triển khai đổi mới giáo dục và đào tạo.

Đặc biệt triển khai Chương trình GDPT 2018 trong giai đoạn vừa qua các địa phương đã dồn nguồn lực để chuẩn bị điều kiện. Nhìn chung các địa phương đã làm rất tốt việc triển khai, còn khó khăn, vướng mắc là những vấn đề chung, cả Trung ương và địa phương sẽ phải cùng nhau tháo gỡ. Về phía Trung ương phải hỗ trợ địa phương nhiều hơn, nhưng cũng có những địa phương cần chủ động, tích cực hơn nữa trong thời gian tới.

Những trăn trở, thách thức

Xin Bộ trưởng cho biết, sau 10 năm thực hiện Nghị quyết 29, có những vấn đề nào khó triển khai hoặc chưa triển khai được?

Nghị quyết 29 bao quát rất nhiều nội dung, công việc, đối tượng và yêu cầu rất cao, mục tiêu rất lớn, nhưng trong điều kiện còn hạn chế nhất định. Một số nội dung cốt lõi, trọng tâm của Nghị quyết đã được thực hiện được nhưng cũng còn những nội dung chưa triển khai được hoặc chậm mà trong thời gian tới phải tiếp tục.

Một trong những nội dung Nghị quyết 29 đặt ra là từ sau năm 2020 thực hiện giáo dục bắt buộc 9 năm đối với học sinh phổ thông, nhưng đến nay vẫn chưa thực hiện được một cách đầy đủ. Một số nội dung khác của Nghị quyết 29, quá trình thể chế hoá chưa kịp thời, đầy đủ, thậm chí còn một số quy định chưa thực sự đồng bộ, dẫn đến hạn chế về chất lượng triển khai.

Trong Nghị quyết 29 nêu một nội dung rất quan trọng, đó là “lương của nhà giáo được bố trí ở mức cao nhất trong thang bảng lương của khối hành chính sự nghiệp” nhưng thực tế còn khó khăn nên chưa thực hiện được như mong muốn. Nghị quyết 29 cũng yêu cầu ngân sách cho giáo dục tối thiểu 20% tổng chi ngân sách nhà nước, nhưng thực tế chưa đảm bảo được.

Một trong những trọng tâm của Nghị quyết 29 là phát triển đội ngũ nhà giáo và cán bộ quản lý giáo dục, đảm bảo đội ngũ vừa đủ về số lượng, chất lượng, cơ cấu. Thời gian qua, đội ngũ đã có bước phát triển rất quan trọng nhưng vì nhiều lý do, tình trạng nghỉ việc, chuyển việc đặt ra thách thức về việc đảm bảo số lượng giáo viên cho các môn học mới và cho các khu vực có yêu cầu cao về nhu cầu học tập. Bên cạnh đó, việc đảm bảo các nguồn lực cho đổi mới (số lượng trường, lớp, trang thiết bị dạy học...) còn có phần hạn chế.

Về công tác xã hội hóa, đối chiếu với các mục tiêu, nhiệm vụ đặt ra trong Nghị quyết 29, có thể thấy, việc huy động các nguồn lực xã hội, sự tham gia của người dân và tổ chức xã hội đối với giáo dục, phát triển hệ thống giáo dục ngoài công lập còn rất nhiều điểm nghẽn phải tích cực tháo gỡ.

Đánh giá của Bộ trưởng về những thách thức đặt ra để tiếp tục triển khai Nghị quyết 29 trong giai đoạn tiếp theo?

-Chúng ta vừa khẳng định ý nghĩa đúng đắn, tầm nhìn của Nghị quyết 29 nhưng cũng đồng thời phải phân tích trong bối cảnh mới, thách thức mới, Giáo dục dang đứng trước nhiều thách thức mà ở thời điểm ban hành Nghị quyết chưa có điều kiện phân tích và đề cập tới nhiều.

Trong đó, thách thức mới trong phát triển con người ở thời đại kinh tế thị trường đang phát triển mạnh, trong thời đại công nghệ số, không gian số, trí tuệ nhân tạo và các yếu tố mới xuất hiện, thực sự con người đang đứng trước thách thức mới để phát triển và có một cuộc sống hạnh phúc. Những yêu cầu về năng lực mới, kỹ năng mới, số lượng nghề nghiệp đổi mới nhanh, ranh giới rất mờ, liên ngành và tích hợp nhiều lên... Đây cũng là thách thức mới, chưa được đề cập nhiều ở thời điểm ban hành Nghị quyết 29.

Khi nền kinh tế phát triển, đất nước phồn vinh hơn, đời sống cao hơn nhưng đứng trước việc phân hoá giàu - nghèo gia tăng thì nguy cơ mất bình đẳng trong giáo dục có thể sẽ gia tăng. Đây cũng đang là một thách thức lớn.

Một thách thức khác đến từ những mô hình trường học mới, mô hình giáo dục mới, phương pháp giáo dục mới, không gian giáo dục mới trong thời đại số. Chúng ta phải ứng xử với hệ giá trị, cả giá trị thực và giá trị ảo. Chúng ta thường nói tới bệnh thành tích, nhưng sẽ còn những vấn đề lớn phía trước, vấn đề của giá trị ảo, đối mặt với những vấn đề phi truyền thống.

Chúng ta đứng trước thách thức lớn hơn trong bối cảnh cạnh tranh toàn cầu, kể cả giáo dục phổ thông và giáo dục đại học. 10 năm về trước chúng ta chưa bàn gay gắt đến vấn đề học sinh phổ thông tìm kiếm cơ hội học tập ở nước ngoài, các trường phổ thông tốt ở nước ngoài cũng thu hút học sinh của chúng ta. Các trường đại học cũng phải cạnh tranh nguồn lực khoa học với các trường đại học trên quy mô toàn cầu. Chúng ta mải miết với câu chuyện tự chủ đại học, với câu chuyện đầu tư nhưng chúng ta còn phải ứng phó với thách thức trong bối cảnh cạnh tranh toàn cầu về giáo dục.

Xin cám ơn Bộ trưởng.

Công Chương (thực hiện)

“

Đổi mới không bao giờ là việc dễ dàng, luôn đầy những khó khăn, thử thách. Trước thềm năm mới, mong các thầy, các cô tiếp tục nỗ lực cố gắng, vinh quang rất lớn nhưng khó khăn, thách thức còn rất nhiều. Ngành chúng ta lại tiếp tục nỗ lực phấn đấu đổi mới, sáng tạo, vượt qua khó khăn để hoàn thành xuất sắc các nhiệm vụ mà Đảng, Nhà nước, nhân dân giao phó, trông cậy.
Trong năm mới, toàn ngành Giáo dục mong muốn được các bậc phụ huynh và toàn xã hội chia sẻ, thấu hiểu, hỗ trợ nhiều hơn nữa để cùng với ngành Giáo dục nâng cao chất lượng và tiếp tục công việc đổi mới.
Chúc toàn thể nhà giáo, các em học sinh, các quý vị phụ huynh năm mới dồi dào sức khoẻ, thêm niềm tin tưởng để cùng ngành Giáo dục chia sẻ, lan tỏa tinh thần đổi mới và những giá trị tích cực.

Gửi gắm của Bộ trưởng Nguyễn Kim Sơn tới giáo viên, học sinh, phụ huynh nhân dịp xuân mới - Giáp Thìn - 2024