Ai làm chiếc bánh vắt vai

Phải khó khăn lắm tôi mới đến được Đèo Gia sau gần 3 giờ đồng hồ vật lộn với những ổ voi, ổ gà và con đường đất đỏ nhão nhoét. Nhưng đổi lại, tôi thấy thích thú bởi lần đầu được thưởng thức món bánh vắt vai độc đáo của đồng bào nơi đây.

Thật tình cờ, hôm đó là ngày mùng 3 tháng 3 (âm lịch), với dân tộc Cao Lan thì đây là cái tết quan trọng trong năm (chỉ sau tết Nguyên đán) và bánh vắt vai là thứ không thể thiếu trên bàn thờ tổ tiên của mỗi gia đình. Vào ngày này, thầy cúng Chung Văn Thảo (67 tuổi), cũng tất bật “chạy sô” hết bản nọ đến xóm kia để làm lễ tạ đất trời, cầu mong may mắn cho xóm làng và gia chủ, ông kể: Thường thì một năm người Cao Lan làm bánh vắt vai từ 2 lần (tết Nguyên đán và mùng 3 tháng 3), ngoài thờ cúng tổ tiên, đây còn là quà biếu. Vì thế bánh được thiết kế thành hai phần riêng biệt ở hai phần đầu, thắt ở giữa nên có thể vắt lên vai mang đi biếu người thân trong dịp tết, mang theo mình lên rẫy. Từ lâu, bánh vắt vai hiện diện như một nét văn hóa độc đáo của người Cao Lan.

Chị Đàm Thị Hồng, thôn Đồng Bụt vừa thoát thoát nặn bánh vừa chia sẻ: Làm bánh vắt vai không quá cầu kỳ nhưng đòi hỏi phải khéo léo và có chút kinh nghiệm. Người Cao Lan quan niệm nếu năm nào được mùa, lúa, bắp tươi tốt, vật nuôi đầy nhà thì họ sẽ làm nhiều bánh và ăn tết to hơn. Trong gia đình, làm bánh do phụ nữ đảm nhiệm, do vậy trẻ em gái từ khi lên 8 đã được cha mẹ truyền dạy cách làm bánh.

Nguyên liệu để làm bánh vắt vai gồm: gạo nếp Phì Điền (một loại gạo nương thơm ngon nổi tiếng ở Lục Ngạn), đường, đậu xanh, lá chuối, rau ngải cứu… Theo đó, để làm nên những chiếc bánh thơm ngon, ngọt bùi ấy, cần thực hiện các công đoạn sau: gạo nếp nghiền nhỏ bằng cối xay đá; lá ngải cứu luộc lẫn nước vôi trong cho bớt vị chát, đắng, sau đó nghiền nhỏ và trộn cùng bột nếp. Công đoạn nặn bánh khá đơn giản, làm sao để thành những viên tròn, rồi cho nhân bánh gồm đường, đậu xanh vào giữa. Dùng lá chuối tươi nướng qua trên than hồng để gói bánh. Khi gói xong, bỏ bánh vào nồi đưa lên bếp luộc cách thủy chừng 2 giờ đồng hồ là bánh chín, vớt ra cho ráo nước là có thể dùng được.

Một chiếc bánh đạt yêu cầu phải bảo đảm cả về hình thức và hương vị, có màu xanh của lá chuối, hương thơm của đậu xanh và lá ngải cứu, vị ngọt của đường…  sẽ là hương vị đậm đà, quyến rũ đến khó quên cho mỗi người, nhất là đối với du khách đã một lần ghé thăm và ăn tết với đồng bào Cao Lan.