Khám phá đồng hồ đá ở Bạc Liêu

Sống xanh - Ngày đăng : 09:31, 11/11/2020

KHPTO - Trong khuôn viên cơ quan Ban chấp hành tỉnh đoàn Bạc Liêu (đường 30/4, phường 3, TP. Bạc Liêu) có một chiếc đồng hồ đá kỳ lạ, tuổi đời trên 100 năm, xem giờ bằng cách căn cứ vào ánh nắng mặt trời chiếu vào để nhận biết thời gian. Chiếc đồng hồ đá, hay còn gọi “đồng hồ Thái Dương”, “đồng hồ mặt trời” được nhà khoa học - nhà bác vật Lưu Văn Lang (5/6/1880 - 3/8/1969) sinh tại làng Tân Phú Đông, Sa Đéc - Đồng Tháp tự tay làm ra từ đầu thế kỷ 20 và duy nhất ở Việt Nam.

Đồng hồ này rất đặc biệt, không dùng bất kỳ loại máy móc, kim loại nào, có chiều cao khoảng 0,8 mét, rộng 1 mét, gồm ba phần: một phần được xây theo hình chữ nhật ở giữa, nhô ra phía trước, hai phần hai bên xây theo hình vuông, chỉ được làm bằng gạch và xi măng mà vẫn có thể nhìn vào đó để biết giờ. Đồng hồ được dựng phía trước dinh tỉnh trưởng thời thuộc Pháp, mặt chính của đồng hồ hướng về phía đông. Trên bề mặt đồng hồ kẻ 12 chữ số La Mã phân định đều nhau, giữa mặt đồng hồ xây một cái gờ nhô lên. Cái gờ này giới hạn ánh sáng mặt trời chiếu trực tiếp vào các con số, phân chia đồng hồ thành hai phần sáng và tối. Phần ánh sáng mặt trời không chiếu trực tiếp vào có màu tối, phần còn lại do không bị gờ che ánh sáng nên có màu sáng rõ hơn. Nơi tiếp giáp giữa hai màu đó là điểm giờ trong ngày, nhìn vào điểm tiếp giáp đó hiện ở khu vực nào trên mặt đồng hồ, người ta sẽ biết lúc đó là mấy giờ. Nói cách khác, ánh nắng chiếu xuống phần hình chữ nhật sẽ tạo ra một vệt sáng, tối. Con số nào nằm trong lằn ranh giữa vệt sáng và tối đó chính là số giờ.

Sáng sớm, mặt trời vừa mọc thì “chiếc kim” rọi ngay số 7. Mặt trời dần cao đến độ nào thì “chiếc kim” rọi dần lên các con số chỉ giờ cao hơn, cho đến khi đứng bóng thì chỉ đúng số 12. Trời trở về chiều, bóng lại nghiêng theo đúng thứ tự thời khắc. Đến khi “chiếc kim” hạ dần tới bậc tam cấp thấp nhất thì mặt trời đã lặn. Vì sử dụng ánh nắng mặt trời để xem giờ, nên so với các loại đồng hồ có máy móc, chiếc đồng hồ Thái Dương này “thua” ở điểm nếu ngày âm u không có ánh nắng, hoặc vào buổi tối, nhìn vào đồng hồ chẳng khác gì nhìn... cục đá. Trải qua hành trình hơn 100 năm hoạt động, chiếc đồng hồ này hiện vẫn chỉ giờ chính xác đến mức sai số dao động không quá 2 phút so với đồng hồ điện tử đeo tay hiện nay.

Tại bảo tàng tỉnh Bạc Liêu, phần “lý lịch di tích đồng hồ đá” ghi rằng: “Hồi đó, không chỉ những ông Thông, ông Phán, ông Huyện (các chức danh trong bộ máy nhà nước thời thuộc Pháp) ghé vào xem giờ trước khi vào trình giấy cho tỉnh trưởng, cả các quan Tây cũng thường xuyên ghé xem đồng hồ Thái Dương để... chỉnh giờ đồng hồ đeo tay của mình theo cho chuẩn”.

Theo ông Nguyễn Văn Thanh - phó giám đốc Sở văn hóa, thể thao và du lịch Bạc Liêu, đây là một di tích lịch sử - văn hóa rất độc đáo nên tỉnh đã ý thức được việc phải bảo tồn, giữ gìn công trình cho các thế hệ sau tham quan, nghiên cứu. “Năm 2006, chiếc đồng hồ được xếp hạng là Di tích lịch sử - văn hóa của tỉnh. Hiện chúng tôi cũng đang lập tờ trình đề nghị Bộ văn hóa, thể thao và du lịch công nhận đồng hồ đá là Di tích lịch sử - văn hóa cấp quốc gia, từ đó mới có thêm điều kiện để nâng mức đầu tư, tu bổ, bảo tồn chiếc đồng hồ đá “có một không hai” này.

P. NGHI